Η παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή έχει ως βασική πηγή καθημερινής θερμιδικής πρόσληψης φυτικά προϊόντα της Μεσογείου, όπως τα όσπρια, τα πλήρη δημητριακά, το σταρένιο ψωμί, το extra παρθένο ελαιόλαδο. Χαρακτηρίζεται από μέτρια κατανάλωση ζωικών προϊόντων (αυγά–γαλακτοκομικά), μέτρια κατανάλωση ψαριών και ελάχιστη κατανάλωση κρέατος. Το κρέας, ήταν κατά κύριο λόγο τρόφιμο των κυριακάτικων και εορταστικών γευμάτων.
Η παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή υπαγορεύονταν στην παραδοσιακή ελληνική κοινωνία από οικονομικούς και θρησκευτικούς λόγους, με δεδομένο ότι η μέση ελληνική οικογένεια συμμορφώνονταν με τις ορθόδοξες θρησκευτικές παραδόσεις και επιπροσθέτως, δεν είχε τα χρήματα, για να εντάξει το κρέας και το ψάρι στο καθημερινό της τραπέζι. Η παραδοσιακή ελληνική διατροφή έχει συνδεθεί σε επιστημονικές έρευνες με χαμηλή επίπτωση εμφραγμάτων και ορισμένων καρκινωμάτων, αύξηση της επιβίωσης και υψηλά επίπεδα ζωτικότητας.
Η κατάσταση άλλαξε άρδην κατά τα τελευταία χρόνια. Η μείωση της επιρροής της θρησκείας, η αύξηση της οικονομικής ευμάρειας και η υιοθέτηση ξενόφερτων διατροφικών προτύπων, είχαν ως αποτέλεσμα οι θρησκευτικές νηστείες να μην τηρούνται πλέον σε μεγάλο βαθμό, ενώ το κρέας και τα βιομηχανοποιημένα προϊόντα του (π.χ. βούτυρο, αλλαντικά), έλαβαν δεσπόζουσα θέση στην διατροφική καθημερινότητα του νεοέλληνα. Με την αστικοποίηση, η πρόσβαση σε καλής ποιότητας ελαιόλαδο περιορίστηκε. Οι μαργαρίνες αντικατέστησαν σταδιακά το φρέσκο ελαιόλαδο. Τα έτοιμα βιομηχανοποιημένα snack και τα αναψυκτικά αντικατέστησαν τα πατροπαράδοτα γεύματα.
Οι αλλαγές αυτές σε συνδυασμό με την βιομηχανοποίηση της κτηνοτροφίας, οδήγησαν στην αύξηση της επίπτωσης ορισμένων διογκούμενων παθολογικών προβλημάτων.
Προβλήματα υγείας που συνδέονται με τις αλλαγές στις παραδοσιακές διατροφικές συνήθειες είναι:
1. Μεταβολικές διαταραχές, όπως παχυσαρκία, αύξηση σακχάρου, χοληστερόλης LDL και ουρικού οξέως.
Η περιεκτικότητα του κρέατος σε λίπος έχει σημαντικά αυξηθεί κατά τα τελευταία χρόνια, λόγω των μεθόδων εκτροφής που χρησιμοποιεί η σύγχρονη κτηνοτροφία. Συγκεκριμένα, το κρέας των σύγχρονων ζώων περιέχει αναλογικά πολύ περισσότερο λίπος σε σχέση με το κρέας των ζώων παραδοσιακής εκτροφής, λόγω των χρησιμοποιούμενων μεθόδων ταχείας πάχυνσης σε συνδυασμό με την καθιστική ζωή που επιβάλλεται στο ζώο από τις σύγχρονες μεθόδους κτηνοτροφίας.
Τα ποσοστά παχυσαρκίας, τα επίπεδα κακής χοληστερόλης LDL και σακχάρου αυξήθηκαν. Η καθημερινή κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών που αφθονούν στο κόκκινο κρέας στο βούτυρο τις μαργαρίνες και τα κακής ποιότητας φυτικά λάδια και η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης, που αφθονεί στα έτοιμα βιομηχανοποιημένα προϊόντα και τα αναψυκτικά, είναι υπεύθυνα για την αύξηση του ποσοστού των πασχόντων από τα παθολογικά αυτά προβλήματα. Επιπρόσθετα η απόσυρση του φρέσκου υψηλής ποιότητας ελαιόλαδου από την διατροφή, επιδείνωσε το profile των λιπιδίων στο αίμα, με αποτέλεσμα τη μείωση της προστατευτικής χοληστερόλης HDL και την αύξηση της βλαπτικής χοληστερόλης LDL. Η χαμηλή LDL χοληστερόλη συσσωρεύεται στο τοίχωμα των αγγείων με αποτέλεσμα την ανάπτυξη αθηροσκλήρυνσης, κακής άρδευσης ζωτικών οργάνων, στεφανιαίας νόσου, νεφρικής ανεπάρκειας, εγκεφαλικών επεισοδίων, στυτικής ανδρικής δυσλειτουργίας, πρόωρης γήρανσης. Το αυξημένο σάκχαρο μπορεί να προκαλέσει βλάβες σε μια ποικιλία ζωτικών οργάνων, όπως είναι η καρδιά, ο εγκέφαλος, τα νεφρά, τα αγγεία, τα νεύρα, το δέρμα, τα μάτια, το γεννητικό σύστημα. Το κάπνισμα, η καθιστική ζωή, ορισμένες παράμετροι (π.χ. κοιλιακή παχυσαρκία, κακή κληρονομικότητα, χαμηλή καλή χοληστερόλη HDL) επιδεινώνουν τις παθολογικές συνέπειες από την εκτροπή του μεταβολισμού του σακχάρου και της χοληστερόλης.
Το ουρικό οξύ, παράγεται στον οργανισμό κατά τον μεταβολισμό των πουρινών, οι οποίες αφθονούν στο κρέας και ορισμένα βιομηχανοποιημένα προϊόντα του (π.χ. αλλαντικά). Η υπερουριχαιμία μπορεί να προκαλέσει βλάβες στις αρθρώσεις και στα νεφρά.
2. Αυξημένη συσσώρευση τοξικών ουσιών στον οργανισμό.
Κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετές μελέτες που αφορούν την δίοδο στην τροφική αλυσίδα των βιομηχανικών χημικών ουσιών, των τοξικών ουσιών από τα κατάλοιπα των βιομηχανικών αποβλήτων, των εντομοκτόνων παρασιτοκτόνων μυκητοκτόνων, που χρησιμοποιούνται στην γεωργία. Αρκετές φορές οι ουσίες αυτές μολύνουν τις ζωοτροφές, οι οποίες, ως γνωστόν, δεν πλένονται πριν την κατανάλωσή τους από το εκτρεφόμενο ζώο και έχουν τάση συσσώρευσης σε οργανισμούς που ευρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας. Πολλές από τις ουσίες αυτές είναι λιποδιαλυτές, αποθηκεύονται στο λιπώδη ιστό και τελικώς αθροίζονται σε υψηλές συγκεντρώσεις στα ζώα που τρέφονται με τις μολυσμένες τροφές και στα ζωικά τους προϊόντα (π.χ. γάλα). Η άθροιση τοξικών ουσιών είναι αυξημένη και στα ψάρια, σύμφωνα με ορισμένες έρευνες. Η τακτική αφόδευση που προάγεται από την φυτοφαγική διατροφή, απάγει τα καρκινογόνα από το έντερο με μεγαλύτερο ρυθμό συγκριτικά με την κρεοφαγία, φαινόμενο στο οποίο οφείλεται, σύμφωνα με ορισμένους επιστήμονες η μειωμένη επίπτωση καρκινωμάτων του εντέρου σε χορτοφάγους, με βάση επιδημιολογικές μελέτες.
Η χρήση ορισμένων συντηρητικών και τεχνητών χρωστικών που χρησιμοποιούνται κατά την παρασκευή βιομηχανοποιημένων προϊόντων έχει συνδεθεί με την ανάπτυξη ορισμένων καρκινωμάτων, σε βάθος χρόνου.
Παρά το γεγονός ότι η σχέση της κρεοφαγίας και των χρησιμοποιούμενων συντηρητικών των τροφίμων με την καρκινογένεση δεν έχει τεκμηριωθεί επαρκώς, η αύξηση της νοσηρότητας από ορισμένα καρκινώματα κατά τα τελευταία χρόνια πιθανώς οφείλεται στην κατάχρηση κρέατος, ζωικής πρωτεΐνης και βιομηχανοποιημένων προϊόντων.
3. Νοσήματα του πεπτικού, όπως η χολολιθίαση, η δυσκοιλιότητα, οι αιμορροΐδες
Α. ΧΟΛΟΛΙΘΙΑΣΗ
Στην χολολιθίαση αναπτύσσονται λίθοι χολής. Η κρεοφαγία, η πτώση της ημερήσιας κατανάλωσης φυτικών ινών και η αύξηση της κατανάλωσης κορεσμένων λιπαρών ενοχοποιούνται για την αύξηση της επίπτωσης της χολολιθίασης στο σύγχρονο κόσμο.
Β. ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ-ΑΙΜΟΡΡΟΙΔΕΣ
Στην δυσκοιλιότητα, οι κενώσεις προκαλούν υπερβολική προσπάθεια κατά την αφόδευση ή ο ασθενής έχει συστηματικά δύο ή λιγότερες κενώσεις την εβδομάδα. Η νόσος των αιμορροΐδων χαρακτηρίζεται από διάταση και συμφόρηση του αγγειακού πλέγματος της περιοχής του εντέρου. Η ομαλή λειτουργία του εντέρου έχει άμεση σχέση με το ποσό των φυτικών ινών που περιέχεται σε μια ισορροπημένη διατροφή. Τα όσπρια, το ψωμί ολικής άλεσης, τα πλήρη δημητριακά που είναι πλούσια σε ίνες, ήταν η βασικότερη πηγή θερμιδικής πρόσληψης στην παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή, με αποτέλεσμα τα προβλήματα αυτά να ήταν σπάνια κατά το παρελθόν. Όταν το κρέας αποτελεί την βασική καθημερινή πηγή θερμιδικής πρόσληψης, η πιθανότητα εμφάνισης των παθολογικών αυτών προβλημάτων, αυξάνεται.
4. Ανθεκτικές λοιμώξεις και προβλήματα γονιμότητας.
Η κατάχρηση των αντιβιοτικών που χρησιμοποιούνται για να προλαμβάνουν τις λοιμώξεις των ζώων που συνωστίζονται κατά την σύγχρονη εκτροφή, προκαλούν σημαντική αύξηση της αντοχής των μικροβίων και νέες επιθετικές λοιμώξεις, ενώ οι ορμόνες που χρησιμοποιούνται στην εντατική εκτροφή έχουν συνδεθεί σε μελέτες, με ορισμένα καρκινώματα και προβλήματα υπογονιμότητας.
5. Νόσος GREUTZFELDT JAKOB.
Κατά τα τελευταία χρόνια μία σπάνια νευρολογική νόσος που σχετίζεται με την κατανάλωση βοδινού κρέατος, η νόσος GREUTZFELDT JAKOB, μονοπώλησε τα media. H νόσος χαρακτηρίζεται από μη αναστρέψιμη νευρολογική εκφύλιση, αστάθεια, έκπτωση εγκεφαλικών λειτουργιών. Πυροδοτείται από παθογόνους παράγοντες που ονομάζονται πριόνια (prions) και επάγουν μετατροπή φυσιολογικής εγκεφαλικής πρωτεΐνης σε παθολογική ισομορφή. Οφείλεται σε κατανάλωση μολυσμένου βοδινού κρέατος από ζώα που πάσχουν από σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών (νόσος τρελλών αγελάδων). Η νόσος των τρελλών αγελάδων στα ζώα προέρχεται μετά από κατανάλωση ακατάλληλης ζωοοτροφής που περιέχει υλικό από μολυσμένα ζώα.
Η χρησιμοποίηση γενετικώς τροποποιημένων ζωοτροφών, νέας μεθόδου γρήγορης εκτροφής στην βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία, έχει άγνωστες μακροπρόθεσμες συνέπειες.