Η παγκόσμια επικράτηση της παχυσαρκίας έχει αυξηθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία. Για το λόγο αυτό, οι επιστήμονες ψάχνουν διαρκώς μεθόδους και εργαλεία για τη διαχείριση της παχυσαρκίας.
Κάθε χρόνο εμφανίζονται στην αγορά διάφορα σκευάσματα-φόρμουλες και «εξειδικευμένες» δίαιτες που υπόσχονται άμεση απώλεια κιλών και κάψιμο του λίπους. Συγκεκριμένα, το 2012 η Αμερικανική αγορά είχε κατακλυστεί από τα γνωστά σκευάσματα Rasberry ketones τα οποία εξαιτίας της ισχυρής αντιοξειδωτικής τους δράσης ενίσχυαν τον οργανισμό μας και προσέφεραν πληθώρα θρεπτικών συστατικών μέσω μιας και μόνο κάψουλας. Φέτος, που το πατενταρισμένο αυτό σκεύασμα δεν κατάφερε με αδιάσειστα στοιχεία να αποδείξει την συμβολή του στην απώλεια βάρους, ήρθε το εκχύλισμα του πράσινου καφέ (green coffee) για να προσθέσει και αυτό με τη σειρά του υπέρογκα κέρδη στις εταιρείες προώθησης του.
Στις διαφημίσεις πράσινου καφέ που βομβαρδίζουν καθημερινά το καταναλωτικό κοινό γίνεται λόγος για την χαμηλή περιεκτικότητα του σε καφεΐνη αλλά και την υψηλή περιεκτικότητα σε χλωρογενικό οξύ. Το χλωρογενικό οξύ είναι ισχυρό αντιοξειδωτικό που υπάρχει στα λαχανικά αλλά και στον κανονικό καφέ. Είναι γνωστή επίσης η αντικαρκινική και η αντιοξειδωτική δράση του οξέος αυτού. Πέρα από αυτό δεν υπάρχει κανένα άλλο συστατικό μέσα σε αυτό το σκεύασμα που αποδεδειγμένα αυξάνει το μεταβολισμό μας και κατά συνέπεια βοηθάει στην μείωση του βάρους μας. Σε μελέτη που μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine (JEBCAM) σε δείγμα πληθυσμού, η χρησιμοποίηση καφέ εμπλουτισμένου με χλωρογενικό οξύ δεν προκάλεσε καμία αύξηση του μεταβολισμού και καμία μεταβολή του βάρους. Οι υπεύθυνοι της έρευνας ΔΕΝ συνιστούν σε καμία περίπτωση την κατανάλωση του πράσινου καφέ ως ασφαλή και αποτελεσματική μέθοδο για την απώλεια βάρους.
Ακόμη, βρέθηκε ότι το χλωρογενικό οξύ δεν επιδρά καθόλου στη μείωση του σωματικού βάρους, ενώ φάνηκε να ενισχύει, την εμφάνιση ινσουλινοαντίστασης, μια κατάσταση που συνδέεται με υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα και διαβήτη τύπου 2, όπως επίσης και την εναπόθεση λίπους στο ήπαρ (Journal of Agricultural and Food Chemistry).
Η συνεχής ενασχόληση της επιστημονικής κοινότητας με την εύρεση διατροφικών σκευασμάτων μέσω των οποίων επιτυγχάνεται έλεγχος του σωματικού βάρους όμως δείχνει ότι αποδεδειγμένα, υπάρχουν συστατικά των τροφίμων που επιδρούν στον οργανισμό μας και προκαλούν επίδραση σε ορισμένα συστήματα που είναι υπεύθυνα για την αύξηση του βάρους και την εναπόθεση του λίπους.
Επιστημονικά τεκμηριωμένες μελέτες δείχνουν ότι ορισμένα τρόφιμα προκαλούν « θερμογένεση». Ο όρος θερμογέννεση χρησιμοποιείται για να καθορίσει την επίδραση της τροφής στην αύξηση του μεταβολισμού κατά την πρόσληψη της τροφής.
Η κατανάλωση ουσιών όπως η καφεΐνη του καφέ, η καψαϊκίνη της κόκκινης πιπεριάς και του πιπεριού και οι κατεχίνες σε διαφορετικά είδη τσαγιού , όπως το πράσινο , το λευκό και το oolong τσάι , έχουν προταθεί ως στρατηγικές για την απώλεια και διατήρηση του βάρους. Δεδομένου ότι μπορούν να αυξήσουν την ενεργειακή δαπάνη του οργανισμού κατά 4-5 % , την οξείδωση των λιπών κατά 10-16 % συμβάλλουν στην μείωση του μεταβολικού ρυθμού και την σταδιακή απώλεια βάρους.
Η κατανάλωση τσαγιού αυξάνει το μεταβολισμό, λόγω των κατεχινών που περιέχει. Αποτελέσματα μελετών δείχνουν ότι η κατανάλωση ενός φλιτζανιού πράσινου τσαγιού αύξησε το μεταβολικό ρυθμό κατά 4% για μία ώρα. Άλλες μελέτες δείχνουν πως κατανάλωση 2-4 φλιτζανιών πράσινου ή μαύρου τσαγιού την ημέρα μπορεί να αυξήσει τον μεταβολισμό κατά 50kcals/ ημέρα.
Σε ορισμένες έρευνες βρέθηκε ότι η καφεΐνη και γενικά ο καφές που καταναλώνεται μετά το γεύμα προκαλεί αύξηση της θερμογεννετικής επίδρασης της τροφής, σε σύγκριση με ένα γεύμα συνοδευόμενο από καφέ χωρία καφεΐνη. Επίσης, έχει βρεθεί ότι ο καφές προκαλεί αύξηση του μεταβολισμού σε φυσιολογικά και κατά τη διάρκεια 3 ωρών μετά το γεύμα. Η αύξηση αυτή συνοδευόταν από αύξηση της οξείδωσης των λιπαρών οξέων στα φυσιολογικά άτομα αλλά όχι στα παχύσαρκα.
Η καψαϊκίνη είναι το ενεργό συστατικό που υπάρχει στις κόκκινες πιπεριές και στο κόκκινο πιπέρι (τσίλι). Πρόκειται για την ουσία στην οποία οφείλεται η καυτερή τους γεύση και εδώ και μερικά χρόνια έχει τραβήξει την προσοχή των ερευνητών, καθώς φαίνεται να έχει διάφορες θετικές δράσεις στον οργανισμό. Η δράση της καψαϊκίνης στο ενεργειακό ισοζύγιο και στη διαχείριση βάρους είναι γνωστή. Oι μηχανισμοί δράσης της καψαϊκίνης στην ενεργειακή δαπάνη είναι πολύ πιο περίπλοκοι και όχι πλήρως κατανοητοί μέχρι σήμερα. Έρευνες έχουν δείξει ότι η καψαϊκίνη προάγει τον κορεσμό, μειώνοντας την όρεξη και κατ’ επέκταση βοηθώντας στον περιορισμό της ενεργειακής πρόσληψης.
Υποστηρίζεται ότι οι πρωτείνες έχουν μια ιδιαίτερη λειτουργική επίδραση την οποία δεν παρουσιάζουν οι υδατάνθρακες και τα λίπη. Ορισμένοι αποδίδουν την απώλεια ενέργειας που επέρχεται με την κατανάλωση πρωτεϊνικών γευμάτων στην απαιτούμενη ενέργεια που χρειάζεται το σώμα μας για την σύνθεση ουρίας.
Η κατανάλωση τροφών που είναι πλούσιες σε πρωτεΐνες με ιδιαίτερη έμφαση στις πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας αυξάνουν τον μεταβολισμό, προκαλούν θερμογένεση, κορεσμό και σταδιακή απώλεια βάρους και λίπους. Συστήνεται επίσης η κατανάλωση τροφίμων που είναι πλούσια σε πρωτεΐνες και χαμηλή περιεκτικότητα σε λίπος. Πηγές άπαχης πρωτεΐνης αποτελούν η γαλοπούλα, το κοτόπουλο φιλέτο και τα ασπράδια αυγού.
Το CLA ή αλλιώς συζευγμένο λινολεϊκό οξύ. Είναι ένα πολυακόρεστο, συζευγμένο λιπαρό οξύ που είναι απαραίτητο στη διατροφή του ανθρώπου μιας και ο οργανισμός δεν μπορεί να το συνθέσει. Ανήκει στα «καλά» λιπαρά οξέα όπως είναι τα ω-3 λιπαρά οξέα και έχει σημαντική επίδραση στη σύσταση του σώματος. Πειράματα έδειξαν ότι το CLA μπορεί να μειώσει τα επίπεδα του σωματικού λίπους και να αυξήσει τα επίπεδα της σωματικής άλιπης μάζας. Τα πειράματα αυτά αφορούσαν ποντίκια στα οποία για διάστημα 12 εβδομάδων χορηγήθηκαν δίαιτες με ή χωρίς CLA. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα ποντίκια που είχαν μια διατροφή υψηλή σε λίπος με CLA μείωσαν το λίπος τους κατά 0.5-1%. Για αυτή τη δράση βρέθηκε ότι υπεύθυνο είναι ένα ισομερές του CLA. Το CLA-συζευγμένο λινολεϊκό οξύ βρίσκεται κυρίως στο γάλα και στο κρέας.
Τα παραπάνω συστατικά στο σύνολο τους έχουν την δυνατότητα να ασκήσουν σημαντικές επιδράσεις στις μεταβολικές διαδικασίες που ενεργοποιούν τον αίσθημα του κορεσμού, την θερμογένεση και την οξείδωση του λίπους.
Γενικότερα, η θερμογενετική δράση της τροφής είναι πολύ μικρή και τα αίτια της είναι άγνωστα. Αυτό την καθιστά δύσκολα μετρήσιμη και η σημασία της στην παχυσαρκία είναι σχεδόν ασήμαντη. Γεγονός είναι ότι αρχίζει 10 λεπτά μετά από το γεύμα καθώς πιθανολογείται, ότι υπάρχει κάποια σχέση με την έκκριση των γαστρικών υγρών και γενικά με την λειτουργία του γαστρεντερικού σωλήνα, την πέψη και την απορρόφηση των θρεπτικών στοιχείων. Φτάνει να σκεφτούμε, ότι η ολική αύξηση απώλειας θερμίδων 6 ώρες μετά την κατανάλωση ενός γεύματος 1000 θερμίδων είναι της τάξεως του 10%, δηλαδή μόνο 100 θερμίδες και αυτό κάτω από ορισμένες συνθήκες. Δηλαδή αν καταναλώσετε ένα σνακ 100 θερμίδων θα «κάψετε μόνο 10 θερμίδες.
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι δεν υπάρχει κάποια ειδική φόρμουλα η χάπι στην αγορά που να αυξάνει το μεταβολισμό σε βαθμό που να εξαφανίζονται δια μαγείας τα περιττά κιλά. Επίσης, η μακροχρόνια χρήση φαρμάκων ακόμα και για χρόνιες ασθένειες επιφέρει διάφορες παρενέργειες. Η φύση όπως είδαμε, με τη θερμογεννετική επίδραση της τροφής, πυροδοτεί μια σειρά αντιδράσεων και δημιουργεί ένα προστατευτικό σύστημα που μπορεί μόνο μέσω σωστής διατροφής και συνεχούς άσκησης να διατηρήσει το σώμα μας υγιές και δυνατό. Τα συμπληρώματα διατροφής μπορούν να υποβοηθήσουν την προσπάθεια απώλειας βάρους αλλά χωρίς τη συνεργατική δράση διατροφής και άσκησης δεν θα έχουν κανένα αποτέλεσμα.