Μάστιγα τείνουν να γίνουν οι αναβολικές ουσίες και τα διάφορα σκευάσματα που λαμβάνονται από αθλητές (body builders και όχι μόνο) τα οποία διακινούνται παράνομα σε γυμναστήρια και αθλητικές λέσχες χωρίς νόμιμη άδεια λειτουργίας.
Οι αθλητές χρησιμοποιούν τα αναβολικά στεροειδή για να αυξήσουν το μέγεθος και την ισχύ των μυών τους, να μπορούν να προπονούνται σκληρότερα και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, να αυξήσουν την επιθετικότητα και ανταγωνιστικότητα τους και να προκαλέσουν ήπιου βαθμού ευφορία.
Χαρακτηριστικό είναι ότι τα τελευταία 2 χρόνια στη χώρα μας παρουσιάζεται αύξηση της τάξης του 70% στη χρήση αναβολικών και συμπληρωμάτων διατροφής. Τα ποσοστά αυτά εμφανίζονται υψηλά καθώς η χρήση αναβολικών ουσιών έχει περάσει πλέον εκτός από τους αθλητές και σε αθλούμενους που έχουν ως μοναδικό στόχο την απόκτηση μιας αθλητικής, ογκώδους και πιο αρρενωπής εμφάνισης χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους τις σοβαρές επιπτώσεις των αναβολικών ουσιών στην την υγεία.
Τι είναι τα αναβολικά;
Τα στεροειδή-ανδρογόνα αναβολικά ή ευρέως γνωστά ως αναβολικά είναι ουσίες που χωρίζονται σε δυο κατηγορίες: τα φυσικά αναβολικά όπως είναι η τεστοστερόνη, την οποία παράγει ο οργανισμός για να εξυπηρετήσει κάποιες από τις βασικές λειτουργίες του (όπως είναι τα χαρακτηριστικά του φύλου) και τα τεχνητά αναβολικά. Τα τεχνητά αναβολικά παρασκευάζονται στο εργαστήριο και ανήκουν στην κατηγορία των φαρμάκων. Η υπερβολική ή η μακροχρόνια χρήση των αναβολικών όπως και των περισσότερων φαρμάκων συνοδεύεται από ανεπιθύμητες αντιδράσεις ορισμένες μάλιστα από αυτές μη αναστρέψιμες.
Τρόπος δράσης των αναβολικών
Τα αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή ή αναβολικά στεροειδή είναι φυσικές ή τεχνητές ουσίες που δρουν με τρόπο παρόμοιο με την ορμόνη τεστοστερόνη. Η τεστοστερόνη είναι μια ορμόνη που ανήκει στα ανδρογόνα. Τα ανδρογόνα χρειάζονται για την ανάπτυξη και την ανάπτυξη του φύλου. Η τεστοστερόνη προκαλεί την ανάπτυξη των ανδρικών χαρακτηριστικών του φύλου, ανδρογόνος δράση (τριχοφυία, βάθυνση φωνής κλπ) και την σταδιακή αύξηση του μυϊκού ιστού, που αποτελεί την αναβολική δράση της τεστοστερόνης όπως για παράδειγμα η αυξημένη σύνθεση μυικού ιστού που παρουσιάζουν οι άντρες σε μεγαλύτερο ποσοστό από τις γυναίκες.
Η αναβολική διαδικασία είναι η σύνθεση του λευκώματος (δηλαδή των πρωτεϊνών) από τον οργανισμό. Ουσίες όπως τα στεροειδή μπορούν να προάγουν την αναβολική διαδικασία ή να προκαλέσουν παρεμπόδιση των καταβολικών εξεργασιών δηλαδή της διάσπασης και της χρησιμοποίησης των πρωτεϊνών του σώματος.
Τα στεροειδή αναβολικά μπορούν να χορηγηθούν νόμιμα ΜΟΝΟ για ιατρικούς σκοπούς και δίνονται κυρίως σε περιπτώσεις όπου είναι επιθυμητή η αναβολική διαδικασία δηλαδή όταν το σώμα αδυνατεί να χρησιμοποιήσει τα θρεπτικά συστατικά που λαμβάνονται από τις τροφές ή όταν μια ασθένεια προάγει την καταβολική διαδικασία δηλαδή το σώμα ”καίει” δομικά συστατικά όπως οι πρωτεΐνες των μυών του σώματος (μυική μάζα) για να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες του. Μια τέτοια καταβολική διαδικασία συνοδεύει το AIDS. Εξάλλου τα αναβολικά χρησιμοποιήθηκαν αρχικά ως φάρμακα για την καταπολέμηση της γεροντικής αδυναμίας και της ανορεξίας και στην συνέχεια αποτέλεσαν το μέσο για την ενίσχυση των μυών σε ασθενείς με AIDS.
Παρενέργειες της αλόγιστης χρήσης αναβολικών ουσιών
Στα αναβολικά στεροειδή ανήκουν: η ινανδρολόνη, η στανοζόλη και η τεστοστερόνη. Ορισμένοι αναβολικοί παράγοντες που δρουν όπως και τα αναβολικά στεροειδή και χρησιμοποιούνται επίσης με στόχο την προαγωγή της αναβολικής διαδικασίας και την αύξηση της μυικής μάζαςείναι οι β2-αγωνιστές όπως η ζερονόλη και η κλενβουτερόλη.
Πολλοί αγνοούν ή δεν υπολογίζουν τους σοβαρούς κινδύνους για την υγεία.
Μερικές από τις παρενέργειες στους άνδρες μετά από παρατεταμένη ή λανθασμένη χρήση είναι: στειρότητα, ανικανότητα, αναστολή σπερματογένεσης, συρρίκνωση και σκλήρυνση των όρχεων, νεφρική βλάβη, υπερτροφία προστάτη, γυναικομαστία, ηπατική ανεπάρκεια, καρδιαγγειακές βλάβες, διαβήτης λιπιδαιμία, ενδοκρινικές διαταραχές και εμφάνιση διαφόρων μορφών καρκίνου όπως αυτός του προστάτη και του ήπατος.
Μερικές από τις παρενέργειες που εμφανίζονται στις γυναίκες είναι: ανάπτυξη ανδρικών χαρακτηριστικών, μεταξύ αυτών τριχοφυΐα, ακμή, βάθυνση της φωνής, διαταραχές της έμμηνου ρύσεως, αυξημένη επιθετικότητα και σεξουαλική διάθεση, υπερτροφία κλειτορίδας και συρρίκνωση του στήθους, αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης, καρδιαγγειακά νοσήματα, βλάβες στο συκώτι και τα νεφρά, καρκινογενέσεις. Οι περισσότερες από αυτές τις βλάβες μπορούν να αντιστραφούν ωστόσο η βάθυνση της φωνής παραμένει εφ’όρου ζωής.
Σοβαρές είναι και οι ψυχολογικές παρενέργειες σε άνδρες και γυναίκες όπως αδυναμία συγκέντρωσης, επιθετικότητα, βιαιότητα, παράνοια, υπερδιέγερση, σχιζοφρένεια και άλλα ψυχικά νοσήματα.
Επιπτώσεις της χρήσης αναβολικών ουσιών κατά την εφηβεία
Σε άτομα όπως οι έφηβοι που βρίσκονται στη φάση της οστικής ανάπτυξης, προάγουν την αύξηση του συζευκτικού χόνδρου των μακρών οστών αλλά και την οστεοποίηση του. Έτσι το αγόρι που μπαίνει στην εφηβεία ψηλώνει απότομα, αλλά με το τέλος της ήβης το ύψος του σταθεροποιείται, αφού όλος ο συζευκτικός χόνδρος του έχει πια οστεοποιηθεί.
Επιπρόσθετα, το τμήμα του νευρικού συστήματος που σχετίζεται με τη σεροτονίνη (ορμόνη του εγκεφάλου) αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της εφηβείας και η χρήση αναβολικών κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσιμης περιόδου φαίνεται πως έχει άμεσες συνέπειες στο νευρικό σύστημα των νεαρών ατόμων. Η χρήση των αναβολικών επηρεάζει την ανάπτυξη των νευρικών κυττάρων, εμποδίζοντας παράλληλα τη διαθεσιμότητα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Η μειωμένη διαθεσιμότητα της σεροτονίνης προκαλεί προβλήματα συμπεριφοράς όπως επιθετικότητα και κατάθλιψη στους νέους.
Τα αναβολικά που κυκλοφορούν παράνομα και χωρίς την έγκριση του Ε.Ο.Φ παρασκευάζονται κυρίως στην Ινδία, το Πακιστάν και την Κίνα σε παράνομα εργαστήρια. Τα υπόλοιπα αναβολικά στεροειδή που βρίσκονται στα φαρμακεία εξυπηρετούν καθαρά ιατρικούς σκοπούς όπως η ενδυνάμωση των μυών των καρκινοπαθών, η ενίσχυση της οστικής μάζας σε άτομα με οστεοπόρωση ή άτομα που εμφανίζουν πρόωρη γήρανση, ενίσχυση του μυικού συστήματος σε καταβολικούς ασθενείς όπως τα άτομα με aids, και δίνονται μόνο με ιατρική συνταγή. Η πραγματική απειλή ωστόσο είναι το διαδίκτυο όπου ο οιοσδήποτε μπορεί να παραγγείλει οτιδήποτε. Πολλά από τα παρασκευάσματα κοστίζουν ακριβά χωρίς να έχουν τα «αναμενόμενα» αποτελέσματα ενώ άλλα έχουν σοβαρότατες παρενέργειες πέραν αυτών που αναφέρθηκαν διότι παρασκευάστηκαν από μη ειδικούς και έχουν προσμίξεις από τοξικές ουσίες.
Μερικές απαγορευμένες αναβολικές ουσίες όπως η ανδροστενεδιόνη, η DHEA και άλλες μπορεί να βρεθούν σε προϊόντα διατροφής και σε σκευάσματα για κτηνιατρική χρήση. Επίσης χρησιμοποιούνται αναβολικά που χρησιμοποιούνται σε άλογα ιπποδρομιών για την βελτίωση της επίδοσης των αθλητών. Όλα αυτά οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να τα προμηθευθούν και μέσω του διαδικτύου. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι μέσω του διαδικτύου όπου κανείς δεν γνωρίζει τι παίρνει και με απροσδιόριστες επιπτώσεις στην υγεία του.
Παρακάτω παραθέτουμε μια ενδεικτική λίστα γνωστών αναβολικών
Ακόμα και αν η χρήση των αναβολικών γίνεται με σύνεση ή ιατρική παρακολούθηση, πράγμα σπάνιο δεδομένης της αλόγιστης και άσκοπης χρήσης των αναβολικών από τον καθένα θα πρέπει να γνωρίζετε ότι ακόμα και αν ανήκετε στους τυχερούς που το σώμα σας δεν θα εμφανίσει κάποια από τις παρακάτω παρενέργειες σίγουρα το σώμα σας μετά το τέλος χρήσης ενός κύκλου αναβολικών ουσιών χρειάζεται αρκετό χρόνο μέχρι να επαναφέρει την ορμονική ισορροπία.
Τέλος αξίζει να αναφέρουμε ότι τα άτομα που κάνουν χρόνια χρήση αναβολικών ουσιών μετά την διακοπή της χορήγησής τους θα πρέπει να είναι μονίμως κάτω από ιατρική παρακολούθηση και με την βοήθεια ενδοκρινολόγου ορίζεται η χαμηλότερη δόση τεστροστερόνης (για τους άντρες) και οιστρογόνων (για τις γυναίκες). Όταν ο οργανισμός λαμβάνει μέσω εξωτερικής χορήγησης ή ενδοφλέβια συνθετική τεστοστερόνη, τότε καλύπτει τις ανάγκες του και μειώνει δραστικά την δική του παραγωγή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όταν ο χρήστης σταματήσει τα φάρμακα να μην επανέλθει άμεσα ή και καθόλου ορμονική ισορροπία ιδιαίτερα σε χρόνιους χρήστες ή σε άτομα τα οποία δεν έκαναν σωστή χρήση ή αποθεραπεία μετά από έναν κύκλο χρήσης αναβολικών ουσιών. Το άτομο πλέον χρειάζεται ιατρική παρακολούθηση και στήριξη εφ’ όρου ζωής από ειδικούς.
Παρότι η υγιεινή και η ισορροπημένη διατροφή αποτελούν τον θεμέλιο λίθο για την διασφάλιση της καλής υγείας και της αθλητικής απόδοσης, πολυάριθμα συμπληρώματα διατροφής διακινούνται στην αγορά στοχεύοντας στο παράνομο κέρδος με κόστος την ανθρώπινη ζωή κυρίως νέων αθλητών ή ατόμων με χαμηλή αυτοεκτίμηση που επιδιώκουν μια πιο αθλητική και μυώδη εμφάνιση.