Το άτομο που πάσχει από υπνηλία, εμφανίζει συχνά αδυναμία συγκέντρωσης, μειωμένη επαγγελματική απόδοση, σύνδρομο κόπωσης, ατονία.

Ο κύκλος ύπνου εγρήγορσης είναι από τους πιο εμφανείς κύκλους στον άνθρωπο. Η περιοδικότητα και η εσωτερική αρχιτεκτονική του ύπνου συνδέεται άμεσα με την ομαλή λειτουργία ενός κεντρικού νευρωνικού βηματοδότη, ο οποίος με την σειρά του συνδέεται με την αμφιβληστροειδουποθαλαμική οδό.

Ο ομαλός ύπνος παρουσιάζει σταθερή οργάνωση από νύχτα σε νύχτα. Ο φυσιολογικός ύπνος, αδρώς, όταν αναλυθεί με μια ειδική εξέταση, την πολυυπνογραφία, παρουσιάζει δύο μορφές:

 Τον ύπνο REM (rapid eye movement) με ταχείες κινήσεις οφθαλμών

 Τον ύπνο non REM (non rapid eye movement) χωρίς ταχείες κινήσεις.

Μετά την έναρξη του ύπνου, αυτός λαμβάνει τη μορφή NREM, ο οποίος κυριαρχεί στο πρώτο τρίτο της νύχτας. Ο ύπνος REM εμφανίζεται συνήθως την δεύτερη ώρα του ύπνου και καλύπτει το 20-25% του ολικού ύπνου. Ο ύπνος REM και non REM εναλλάσσονται κατά την διάρκεια της νύχτας με μέση διάρκεια κύκλου 90-110 λεπτά.

Τα αίτια της υπνηλίας είναι:

1. H αναστροφή των βιολογικών ρυθμών, η υπερκόπωση, η χρόνια στέρηση ύπνου, το stress, η κακή διατροφή, ορισμένα φάρμακα.

Η περιοδικότητα και η εσωτερική αρχιτεκτονική του ύπνου συνδέεται άμεσα με την ομαλή λειτουργία ενός κεντρικού νευρωνικού βηματοδότη, ο οποίος είναι εξαιρετικά ευαίσθητος στην επίδραση του φωτός. Η αναστροφή των βιολογικών ρυθμών στην περίπτωση ατόμων με ακατάστατα νυχτερινά ωράρια, αποσυντονίζει τον βηματοδότη που δέχεται αντιφατικά μηνύματα λόγω της συσκότισης και της επίκλησης για εγρήγορση. Τα άτομα αυτά συχνά παρουσιάζουν ευρείες διαταραχές ύπνου, με κύκλους αϋπνίας υπνηλίας.

Η υπερκόπωση, το stress, η χρόνια στέρηση ύπνου, η κακή διατροφή (π.χ. κατάχρηση αλκοόλ), ορισμένα φάρμακα (π.χ. κατασταλτικά ΚΝΣ), επεμβαίνουν στον ευαίσθητο κύκλο ύπνου εγρήγορσης και μπορεί να προκαλέσουν υπνηλία.

2. Η άπνοια στον ύπνο

Κατά την διάρκεια του ύπνου υπάρχει φυσιολογικώς, μείωση του μυϊκού τόνου των αναπνευστικών οδών λόγω ύπνου. Ορισμένα νοσήματα προκαλούν επιδείνωση του φαινομένου ή απόφραξη αναπνευστικών οδών και δυσκολία στην δίοδο του αέρα. Το αποτέλεσμα είναι να εμφανίζονται επεισόδια άπνοιας κατά τον ύπνο, τα οποία λόγω έλλειψης εγρήγορσης δεν γίνονται αντιληπτά από τον ασθενή. Νοσήματα που προκαλούν το φαινόμενο είναι η παχυσαρκία, οι υπερτροφικές αμυγδαλές, νοσήματα με αυξημένες εκκρίσεις και παρεμπόδιση διερχόμενου αέρα (π.χ. επί λοιμώξεων, αλλεργίας, αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, γαστοοισοφαγικής παλινδρόμησης), ανατομικές βλάβες του σκελετού, εγκεφαλικά νοσήματα, ορμονικές διαταραχές, καρδιοαναπνευστικά νοσήματα. Ορισμένα φάρμακα και τοξικές ουσίες ενδέχεται να ευθύνονται για τα επεισόδια άπνοιας στον ύπνο. Τα άτομα με επεισόδια άπνοιας στον ύπνο εμφανίζουν υπνηλία και είναι σε ομάδα υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση καρδιακής ανακοπής και αρρυθμιών.

3. Η ναρκοληψία

Πρόκειται για διαταραχή που χαρακτηρίζεται από υπνηλία και διαταραχή του ύπνου REM. H ακριβής αιτιολογία της νόσου είναι άγνωστη αν και φαίνεται ότι εμπλέκονται γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Έχουν περιγραφεί δευτεροπαθείς περιπτώσεις ναρκοληψίας (π.χ. μετά από κάκωση κεφαλής).

Η ηλικία έναρξης της νόσου ποικίλει. Συνήθως εμφανίζεται στην δεύτερη δεκαετία της ζωής.

Ο ύπνος REM εμφανίζεται σχετικά πιο πρώιμα στους πάσχοντες συγκριτικά με τα φυσιολογικά άτομα. Η διαταραχή του ύπνου REM εκδηλώνεται επίσης: Με αιφνίδια απώλεια μυϊκού τόνου, στη μεταβατική περίοδο ύπνου εγρήγορσης, ψευδαισθήσεις κατά την έναρξη του ύπνου ή την αφύπνιση, μυϊκή παράλυση κατά την αφύπνιση.

4. Tα σύνδρομα κόπωσης, που πυροδοτούνται από οργανικό νόσημα ή ιδιοπαθώς

Ο κατάλογος είναι μακρύς. Αρκετές φορές οι διαταραχές ύπνου στην κατηγορία είναι ποικίλες: Αϋπνία, υπνηλία, εναλλαγές αϋπνίας – υπνηλίας.

Ιδιαίτερα συχνή είναι η υπνηλία λόγω αναιμίας και η υπνηλία του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης.

5. Το σύνδρομο KLEINE LEVIN

Πρόκειται για παθολογικό σύνδρομο άγνωστης αιτιολογίας που προσβάλλει κυρίως τους νεαρούς άνδρες και χαρακτηρίζεται από ολιγοήμερα επεισόδια υπνηλίας με υπερφαγία, υπερσεξουαλικότητα, σύγχυση, ευερεθιστότητα.

6. Το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών κατά τον ύπνο ή περιοδικών κινήσεων των άκρων κατά τον ύπνο ή νυχτερινός μυόκλονος

Πρόκειται για πάθηση που χαρακτηρίζεται από περιοδικές κινήσεις των άκρων κατά τον ύπνο.

Προκαλεί κακή ποιότητα ύπνου, συχνές αφυπνίσεις. Μπορεί να συνοδεύεται αμιγώς από αϋπνία ή υπνηλία ή εναλλαγές αϋπνίας υπνηλίας.

Τα ευρήματα από την ορθή παθολογική ιατρική εξέταση έχουν κομβικό ρόλο στην εξατομικευμένη αξιολόγηση του ασθενούς, στον καθορισμό των εξετάσεων που απαιτούνται σε κάθε περίπτωση και στην παροχή της σωστής θεραπείας.

Η πολυυπνογραφία είναι σήμερα μία ειδική εξέταση που γίνεται στο νοσοκομείο και πραγματοποιείται σε επίμονες περιπτώσεις υπνηλίας και διαταραχών ύπνου. Κατά την πραγματοποίηση της εξέτασης ο ασθενής κοιμάται στο νοσοκομείο, μελετώνται η επέλευση και οι φάσεις του ύπνου (π.χ. REM NON REM), η εγκεφαλική δραστηριότητα κατά τον ύπνο, η καρδιοαναπνευστική λειτουργία κατά τον ύπνο και η κατάσταση των σκελετικών μυών κατά την διάρκεια του ύπνου. Η πολυυπνογραφία δεν ταυτίζεται με την πραγματοποιούμενη στα περισσότερα νοσοκομεία συνήθη μελέτη ύπνου κατά την διάρκεια της οποίας μετρώνται ορισμένες μόνο παράμετροι που αφορούν τα σύνδρομα άπνοιας κατά τον ύπνο. Η πραγματοποίηση της πολυυπνογραφίας απαιτεί ειδικό νοσοκομειακό εξοπλισμό και η συμβολή της είναι σημαντική τόσο στην διαφορική διάγνωση των διαταραχών ύπνου, όσο και στον καθορισμό της ενδεικνυόμενης θεραπείας.

Μοσχοβάκη Αναστασία

Ιατρός Ειδική Παθολόγος