Μια θηλάζουσα μητέρα έπαθε ουρολοίμωξη και χρειάζεται αντιβίωση. Μήπως πρέπει να σταματήσει το θηλασμό; Μήπως το φάρμακο πειράξει το παιδί;
Είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να μη βλάψουμε το παιδί από φάρμακα που μεταφέρονται μέσα από το γάλα της μαμάς. Είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζουμε την αλήθεια. Η μεγάλη πλειοψηφία φαρμάκων μπορούν να δοθούν στη λεχώνα χωρίς σημαντική βλαπτική επίδραση στο μωρό. Το μωρό λαμβάνει λιγότερο από το 1% της μητρικής δόσης με τα συνήθη φάρμακα. Είναι εξίσου σημαντικό να κάνουμε τα πάντα ώστε να διατηρούμε τη γαλουχία σε αυτές τις περιπτώσεις. Υπάρχουν τις περισσότερες φορές εναλλακτικές επιλογές στη θεραπευτική αγωγή πιο ασφαλείς για το παιδί και εξίσου αποτελεσματικές.
Κάθε φορά που μια θηλάζουσα μητέρα έχει ανάγκη από ένα φάρμακο, καλό είναι να φέρνουμε στο νου μας μια ζυγαριά. Στην αριστερή μεριά της ζυγαριάς βρίσκονται οι πιθανές γνωστές παρενέργειες του φαρμάκου, σχεδόν πάντα παροδικές, που μπορεί να εμφανίσει το παιδί μέσα από τη λήψη του μητρικού γάλακτος. Η αντιβίωση μπορεί για παράδειγμα να προκαλέσει παροδική διάρροια. Στη δεξιά μεριά της ζυγαριάς βρίσκεται η δυσκολία να διατηρηθεί η παραγωγή γάλακτος και η γαλουχία εάν η μητέρα διακόψει έστω και προσωρινά το θηλασμό, ιδιαίτερα κατά τον πρώτο καιρό. Στη δεξιά μεριά βρίσκονται ακόμα οι κίνδυνοι από την πρόωρη διακοπή του θηλασμού και την επακόλουθη διατροφή με επεξεργασμένο γάλα αγελάδας για βρέφη (ΕΓΑΒ). Στο δεξί μέρος λοιπόν μπαίνει η προστασία που προσφέρει στο παιδί ο μητρικός θηλασμός ενάντια σε λοιμώξεις όπως πνευμονία, βρογχιολίτιδα, γαστρεντερίτιδα, ωτίτιδα, ενάντια σε αλλεργίες όπως ατοπική δερματίτιδα και άσθμα, ενάντια σε καρκίνους όπως λευχαιμία και λέμφωμα, ενάντια σε δυσκοιλιότητα, διαβήτη, αποφρακτική άπνοια και σύνδρομο αιφνιδίου βρεφικού θανάτου. Επίσης να προσθέσουμε το ισχυρό δέσιμο με τη μητέρα και την πιθανότητα για καλύτερη διανοητική ανάπτυξη. Τέλος να βάλουμε στο δεξί ζυγό την προστασία της μητέρας από κατάθλιψη λοχείας, παχυσαρκία, διαβήτη, καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών. Αν λοιπόν βάλουμε όλα τα δεδομένα στη ζυγαριά, προς τα πού θα κλίνει; Η ζυγαριά ζυγίζει και στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων αποφαίνεται ότι η δεξιά μεριά είναι πολύ βαρύτερη. Το να μη θηλάσει ένα μωρό είναι πολύ πιο επικίνδυνο για την υγεία του από το να πάρει μια ελάχιστη δόση φαρμάκου από εκείνο που χρησιμοποιεί η μητέρα του. Μετατρέπει η προσθήκη μιας μικρής ποσότητας φαρμάκου στο μητρικό γάλα το θηλασμό σε πιο επικίνδυνο από το μη θηλασμό; Η απάντηση είναι: σχεδόν ποτέ. Η συνέχιση του θηλασμού είναι σχεδόν πάντα πιο ασφαλής επιλογή.
Οι εξαιρέσεις είναι ελάχιστες – γυναίκες που πρέπει να υποβληθούν σε εξετάσεις με ισχυρά ραδιενεργά ισότοπα, σε χημειοθεραπεία ή που παίρνουν ναρκωτικά. Επιπλέον, σε αρκετές περιπτώσεις δυνητικά επικίνδυνων ουσιών υπάρχει πάντα μια πιο ασφαλής εναλλακτική επιλογή, αρκεί ο επαγγελματίας υγείας που αποφασίζει να το σκεφτεί, ώστε να διαφυλάξει τη γαλουχία. Τα συνήθη φάρμακα που χρησιμοποιούνται από όλους μας, όπως είναι τα παυσίπονα, τα αντιφλεγμονώδη, τα αντιβιοτικά, τα αναισθητικά, τα εμβόλια, φάρμακα ενάντια στην υπέρταση, στην κατάθλιψη, στην επιληψία κλπ μπορούν σε γενικές γραμμές να δοθούν στη μητέρα άφοβα, δίνοντας τις κατάλληλες οδηγίες.
Γιατί να μην πιστέψω τον παιδίατρο ή τον γυναικολόγο μου; Δυστυχώς η διαφορά ανάμεσα στην σύγχρονη επιστημονική γνώση πάνω στο θέμα και στην καθημερινή πρακτική είναι τεράστια. Δεκάδες γυναίκες στη χώρα μας συνεχίζουν να λαμβάνουν καθημερινά από επαγγελματίες υγείας αυστηρή οδηγία για προσωρινή διακοπή ή αποθηλασμό χωρίς να υπάρχει καμία επιστημονική βάση. Η επαγγελματική εκπαίδευση σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο πάνω στο επιστημονικό πεδίο της γαλουχίας παραμένει ανεπαρκέστατη στην Ελλάδα. Πολλοί γιατροί επιλέγουν τον «εύκολο δρόμο» να συμβουλέψουν τη μητέρα να πετάξει το γάλα της, ή και να αποθηλάσει, όταν εκείνη λαμβάνει ένα φάρμακο για το οποίο δε γνωρίζουν καλά τις πιθανές επιδράσεις στο μωρό. Αυτή η νοοτροπία είναι μη επαγγελματική, μη ενημερωμένη και βλάπτει από αμέλεια μητέρα και βρέφος. Υπάρχει μεγάλος όγκος διαθέσιμων πληροφοριών στις μέρες μας σε σχέση με τη μεταφορά φαρμακευτικών ουσιών στο μητρικό γάλα, για αυτό δεν υπάρχει δικαιολογία στο να θέτεις την υγεία ενός παιδιού σε κίνδυνο επειδή έχεις άγνοια για το θέμα.
Η σύγχυση για το θέμα των φαρμάκων κατά τη γαλουχία ξεκινάει δυστυχώς συχνά από τις ίδιες τις φαρμακευτικές εταιρίες. Αν διαβάσετε τα φυλλάδια οδηγιών για φάρμακα που παρασκευάζουν θα βρείτε υπερβολικά συχνά τη γαλουχία στον κατάλογο των αντενδείξεων στη χορήγηση, των προφυλάξεων ή των άγνωστων επιδράσεων. Γιατί συμβαίνει αυτό; Οι εταιρίες διαλέγουν να γείρουν την πλάστιγγα της παραπάνω ζυγαριάς στην αριστερή πλευρά. Δεν τους συμφέρει οικονομικά να μελετήσουν ειδικά την επίδραση του φαρμάκου τους σε λεχώνες και έγκυες γυναίκες. Έτσι υπερθεματίζουν τις πιθανές επιδράσεις στη γαλουχία, ώστε να βρίσκονται καλυμμένοι από νομικής άποψης. Πιο απλά, εκείνο που ενδιαφέρει τον παρασκευαστή ενός φαρμάκου είναι να μην πληρώσει αποζημίωση σε μητέρα που πήρε το φάρμακο και το μωρό της εκδήλωσε παρενέργεια. Ο κατασκευαστής δεν ενδιαφέρεται αν η γαλουχία θα συνεχιστεί ή όχι, ούτε αν το μωρό που θα αποθηλάσει θα βρεθεί σε μεγαλύτερο κίνδυνο για γαστρεντερίτιδες και σακχαρώδη διαβήτη στο μέλλον. Η πολιτική των φαρμακευτικών εταιριών είναι στην ουσία να αποτινάξουν από πάνω τους κάθε ευθύνη σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά: ‘Το γράψαμε στο ενημερωτικό μας φυλλάδιο, δε μπορείτε να μας κατηγορήσετε για τίποτα’.
Ο επαγγελματίας υγείας δεν πρέπει να στηρίζει τις αποφάσεις του στις οδηγίες που παρέχουν οι φαρμακευτικές εταιρίες, οι οποίες είναι συνήθως ανεπαρκείς. Δυστυχώς ακόμα και οι συνήθεις πηγές ενημέρωσης για έναν γιατρό, όπως είναι το Εθνικό Συνταγολόγιο του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων, δεν αποτελούν παρά έναν συνδυασμό πληροφοριών που παρέχονται κυρίως από τις φαρμακευτικές εταιρίες. Ο επαγγελματίας υγείας πρέπει, για να βοηθήσει αξιόπιστα τη θηλάζουσα μητέρα, να στραφεί σε ανεξάρτητες πηγές επιστημονικής ενημέρωσης και βάσεις δεδομένων, κάποιες από τις οποίες αναφέρω παρακάτω. Είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο για κάθε ενδιαφερόμενο, γονιό ή επαγγελματία υγείας.
Ο θηλασμός δεν είναι ιδανική κατάσταση, αλλά το φυσιολογικό στη βρεφική διατροφή. Όταν μας πονάει το πόδι μας δεν το κόβουμε επί τόπου, επειδή «δεν είναι τέλειο». Έτσι και με το μητρικό θηλασμό, προσπαθούμε να βρούμε καλύτερες επιλογές πριν καταλήξουμε στη διακοπή του για ασήμαντη αφορμή.
1. http://toxnet.nlm.nih.gov/cgi–bin/sis/htmlgen?LACT
Μηχανή αναζήτησης LactMed στις ΗΠΑ για φαρμακευτικές ουσίες κατά τη γαλουχία. Πλήρως αξιόπιστη πηγή.
2. http://www.ukmicentral.nhs.uk/drugpreg/guide.htm
Ιστοσελίδα για φάρμακα και γαλουχία από το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Μεγάλης Βρετανίας.
3. http://www.breastfeedingnetwork.org.uk/drugs-in-breastmilk.html
Πληροφορίες για φάρμακα στη γαλουχία από ανεξάρτητη οργάνωση θηλασμού στην Σκωτία.
4. http://www.e-lactancia.org/ingles/inicio.asp
Ευρετήριο φαρμακευτικών ουσίων σε σχέση με το θηλασμό από νοσοκομείο της Ισπανίας.
5. http://whqlibdoc.who.int/hq/2002/55732.pdf
Αναλυτική παρουσίαση του θέματος από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας.
Βιβλιογραφία
1. Anderson P et al. Adverse drug reactions in breastfed infants: less than imagined. Clin Pediatr (Phila) 2003;42(4):325-40.
2. Hale T et al. Medications and Mothers’ Milk. Thirteenth Edition.
3.
4. Thomas W Hale. miniMedications and Mothers’ Milk 2008. Thirteenth Edition. Hale Publishing, LP, 2009.
Παιδίατρος MRCPCH DCH IBCLC