“Το προλαμβάνειν κάλλιον του θεραπεύειν εστί”. Η Ιπποκρατική ρήση εκφράζει το βασικότερο ίσως κανόνα της Ιατρικής επιστήμης η εφαρμογή του οποίου κρίνεται σήμερα επιτακτική.
Οι δύο βασικοί στόχοι της Οδοντιατρικής πρόληψης είναι η διατήρηση μιας υγιούς οδοντοστοιχίας και η έγκαιρη ανίχνευση των οδοντικών και ουλικών παθήσεων και γενικότερα κάθε νόσου που εντοπίζεται στη στοματική κοιλότητα.
Είναι γενικά παραδεκτό ότι η γενική υγεία είναι μια αλυσίδα στην οποία τα οργανικά συστήματα αποτελούν ισοδύναμους κρίκους. Όλα τα όργανα θα πρέπει να συνεργάζονται αρμονικά και να λειτουργούν άψογα προκειμένου να εξασφαλίσουμε τη γενική μας υγεία. Εάν ένας από τους κρίκους “σπάσει” μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά στο σύνολό του ο οργανισμός , με απρόβλεπτες και σίγουρα δυσάρεστες συνέπειες.
Η καλή κατάσταση του στόματος αποτελεί έναν από τους προαναφερθέντες κρίκους και καθρέφτη της γενικής υγείας. Φυσικά δεν αρκεί ένα όμορφο χαμόγελο για να την εξασφαλίσει. Η γενική μας υγεία και η υγεία του στοματογναθικού συστήματος είναι αλληλένδετες, υπό την έννοια ότι η υπονόμευση της μίας μπορεί να επιδρά αρνητικά στην άλλη και αντιστρόφως.
Για παράδειγμα, ένα παραμελημένο στόμα μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία σοβαρών λοιμώξεων. Άτομα που πάσχουν από ουλίτιδα ή περιοδοντίτιδα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να προσβληθούν από στεφανιαία νόσο ή βακτηριακή ενδοκαρδίτιδα αν και ο μηχανισμός που προκαλεί αύξηση του κινδύνου δεν έχει διερευνηθεί πλήρως).
Μία από τις επικρατούσες θεωρίες είναι ότι τα μικρόβια που προκαλούν φλεγμονή των ούλων μπορούν να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος κι έτσι να μεταναστεύσουν σε απομακρυσμένα όργανα ένα από τα οποία είναι η καρδιά. Τα μικρόβια που συγκεντρώνονται στις αρτηρίες της καρδιάς μπορούν υπό ορισμένες συνθήκες να συμβάλλουν στην αρτηριοσκλήρυνση, η οποία με τη σειρά της μπορεί να είναι γενεσιουργός παράγοντας μιας καρδιακής προσβολής.
Επιπρόσθετα, η μάσηση της τροφής με δόντια λιγότερα από το φυσιολογικό αριθμό, δεν γίνεται σωστά, με αποτέλεσμα -όταν παρατείνεται και αμελείται η κατάσταση- να προκαλούνται διαταραχές της πέψης. Ακόμη, η ίδια κατάσταση συχνά οδηγεί σε ανώμαλες κινήσεις της γνάθου, με αποτέλεσμα η άρθρωση της γνάθου (κροταφογναθική) να αρχίσει να φθείρεται, προκαλώντας συμπτώματα όπως θορύβους κατά το άνοιγμα και το κλείσιμο του στόματος και έντονο πόνο. Επιπλέον, ένας μεγάλος αριθμός ασθενειών δίνουν συμπτώματα (πολλές φορές τα πρώτα) από τη στοματική κοιλότητα.
Εξάλλου η τακτική επίσκεψη στον Οδοντίατρο μπορεί να βοηθήσει να ανακαλύψετε σε πρώτο στάδιο κάποια άλλη σοβαρή πάθηση που σας ταλαιπωρεί ή θα σας ταλαιπωρήσει αργότερα. Η έγκαιρη έναρξη της θεραπείας αυξάνει θεαματικά τις πιθανότητες ίασης.
Τελευταίος αλλά όχι λιγότερο σημαντικός παράγοντας είναι η επίδραση στην ψυχική μας υγεία. Το χαμόγελο είναι από τους βασικότερους παράγοντες ενός ωραίου προσώπου. Αν το χαμόγελο δεν είναι άρτιο τότε νιώθουμε μειονεκτικά, προσπαθούμε να το κρύψουμε αποφεύγοντας να γελάμε, γεγονός που μπορεί με την πάροδο του χρόνου να επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογία μας, τη συμπεριφορά μας και τελικά τις σχέσεις με τους συνανθρώπους μας, ιδιαίτερα στην παιδική και εφηβική ηλικία.
Έχει λοιπόν εξαιρετική σημασία να εκπαιδευτούμε στην εφαρμογή κανόνων πρόληψης . Το να καταφέρουμε να ενεργοποιήσουμε τον πληθυσμό γενικότερα και τους ασθενείς μας ειδικότερα , δεν είναι βέβαια απλή υπόθεση. Προϋποθέτει την αρμονική και συντονισμένη συνεργασία πολλών ταυτόχρονα φορέων, κρατικών και ιδιωτικών, την αρωγή της πολιτείας, την ενσωμάτωση της “Οδοντιατρικής αγωγής” στα σχολεία και εν γένει το εκπαιδευτικό σύστημα και φυσικά την αντίστοιχη προσήλωση του ασθενή στην τήρηση τους.
Είναι δυστυχώς γεγονός ότι η χώρα μας διανύει ακόμη το δικό της “Οδοντιατρικό μεσαίωνα” όσο αφορά την ενσωμάτωση της πρόληψης στον κοινωνικό ιστό, σε αντίθεση με τα προηγμένα κράτη της Ευρωπαϊκής ‘Ένωσης στην οποία ανήκουμε.
Τα αποτελέσματα των διαφόρων ερευνών δεν είναι ενθαρρυντικά . Σύμφωνα με τριετή πανελλαδική έρευνα που διενεργήθηκε από την Ελληνική Οδοντιατρική Ομοσπονδία, το 75% των παιδιών δε βουρτσίζουν καθημερινά τα δόντια τους. Επίσης το 75% των παιδιών 15 ετών έχουν πάνω από τρία δόντια κατεστραμμένα λόγω τερηδόνας. Εξάλλου, 8 στους 10 εφήβους δε χρησιμοποιούν νήμα και 1 στους 3 δεν επισκέπτεται σε τακτική βάση τον Οδοντίατρο. Από άλλη ανεξάρτητη έρευνα Βρέθηκε ότι οι ασθένειες των ούλων είναι υπεύθυνες για το 70% των απωλειών δοντιών στους ενήλικες. Αποδεικνύεται λοιπόν ότι το επίπεδο ενημέρωσης και ενεργοποίησης του πληθυσμού παραμένει χαμηλό όπως εξάλλου και η εκπαίδευση των γονέων από τους οποίους ξεκινά το πρόβλημα.
Σε κλινικό επίπεδο, η εμπειρία της καθημερινής επαφής με τους ασθενείς έχει καταδείξει την απουσία ζωηρού ενδιαφέροντος για τη διατήρηση και προάσπιση της στοματικής υγείας. Ένας από τους μείζονες λόγους στους οποίους αποδίδεται αυτό είναι η άγνοια και απουσία ενημέρωσης.
Επιπλέον συχνά παρατηρείται μια σχετική αδιαφορία ή και αμέλεια για την υγεία των δοντιών που σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση η οποία μαστίζει μεγάλο τμήμα του πληθυσμού αποτρέπει πολλές οικογένειες από το να ακολουθήσουν ένα πλήρες πρόγραμμα Οδοντοθεραπείας και Οδοντιατρικής πρόληψης.
Πράγματι η πρόσβαση των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων σε σύγχρονες θεραπείες και φάρμακα δεν είναι ικανοποιητική με αποτέλεσμα την πρόωρη απώλεια των δοντιών (σε νεαρή ηλικία) με ιδιαίτερα δυσάρεστες επιπτώσεις σε βιολογικό και ψυχολογικό επίπεδο. Έκδηλη είναι λοιπόν η ανησυχία όλων των επαγγελματιών του τομέα υγείας γεγονός που επιβάλλει την κινητοποίηση της πολιτείας και όλων των σχετικών θεσμικών φορέων . Οι προληπτικοί υγειονομικοί έλεγχοι που διενεργούνται πρέπει να ενταθούν ώστε να υπάρξει μια αξιόπιστη αξιολόγηση της στοματικής υγείας και να καθοριστεί το κατάλληλο για την κάθε περίπτωση πρόγραμμα οδοντιατρικής φροντίδας.
Μπορούμε λοιπόν να προλάβουμε τις νόσους των δοντιών και των ούλων, αν εφαρμόσουμε τα ακόλουθα προληπτικά μέτρα:
1. Βούρτσισμα των δοντιών μετά από κάθε γεύμα. Πρόκειται για τον πιο σημαντικό κανόνα για τη διατήρηση της στοματικής υγείας.
2. Xρήση οδοντικού νήματος: θεωρείται επιβεβλημένη διότι είναι ο μόνος τρόπος να αναιρεθούν τα υπολείμματα τροφών και η καταστρεπτική πλάκα από τα διαστήματα μεταξύ των δοντιών, εκεί δηλαδή όπου δε μπορεί να εισχωρήσει η οδοντόβουρτσα.
3. Χρήση ειδικών στοματικών διαλυμάτων. Αποτελούν ένα συμπληρωματικό όπλο στον αγώνα μας κατά των μικροβίων που απειλούν τη στοματική υγεία.
4. Ισορροπημένη διατροφή. Η υπερκατανάλωση τροφών που περιέχουν σάκχαρα ή όξινες ουσίες πχ ανθρακούχα αναψυκτικά, ιδιαίτερα στα ενδιάμεσα των γευμάτων βοηθά την ανάπτυξη των βακτηριδίων και την ανάπτυξη τερηδόνας. Επίσης η μειωμένη πρόσληψη ορισμένων βιταμινών (πχ βιταμίνης C) έχει συσχετισθεί με αυξημένη συχνότητα ουλίτιδας.
5. Τακτική επίσκεψη στον Οδοντίατρο ( 1-2 φορές ετησίως, και όποτε διαπιστώσετε το παραμικρό πρόβλημα στη στοματική σας κοιλότητα). Η τακτική επίσκεψη έχει ουσιαστική σημασία όχι μόνο για την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, αλλά και για τον γενικό έλεγχο όλης της στοματικής κοιλότητας. Μάλιστα το κόστος της Οδοντιατρικής πρόληψης είναι πάντοτε χαμηλότερο από το κόστος της οδοντιατρικής θεραπείας.
6. Πρόσληψη φθορίου: το φθόριο θωρακίζει τα δόντια καθιστώντας τα πιο ανθεκτικά στην τερηδονική προσβολή. Η πρόσληψη μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους όπως στοματικά διαλύματα φθορίου , δισκία φθορίου που χορηγούνται από τον Οδοντίατρο, με μια μέθοδο που εφαρμόζεται στο Ιατρείο και λέγεται «φθορίωση», με τη χρήση ειδικής οδοντόπαστας κλπ.
Συμπερασματικά θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η καθιέρωση τακτικών επανελέγχων , η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία των παθήσεων του στόματος αποτελεί πρωταρχικό μέλημα και συχνή πρόσκληση για τον Οδοντίατρο. Τίποτε όμως το ουσιαστικό δεν μπορεί να επιτευχθεί αν δε μεσολαβήσει η προσωπική προσπάθεια και φροντίδα του καθενός για τη διατήρηση της στοματικής του υγείας και ενός λαμπερού χαμόγελου.