Πάνω από το 60% των ενηλίκων στην Ελλάδα έχουν υπερβολικό βάρος.
Η παχυσαρκία συνδέεται με πληθώρα σοβαρών νοσημάτων, όπως είναι η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία, η αποφρακτική αγγειοπάθεια, ο σακχ. διαβήτης, η στεφανιαία νόσος της καρδιάς, η στυτική δυσλειτουργία, τα εγκεφαλικά επεισόδια, οι παθήσεις σπονδυλικής στήλης, ορισμένα καρκινώματα.
Ένα ποσοστό των υπέρβαρων ατόμων «παίρνουν βάρος» χωρίς να καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα τροφής, που να δικαιολογεί το φαινόμενο αυτό. Ορισμένα από αυτά τα άτομα, μετά από μακρά διαστήματα σταθεροποίησης του βάρους τους, αρχίζουν να ξαναπαχαίνουν, χωρίς να μεταβάλλουν σημαντικά τις διατροφικές τους συνήθειες. Στις περιπτώσεις αυτές η ιατρική διερεύνηση της παχυσαρκίας είναι απαραίτητη.
Η εύκολη πρόσκτηση βάρους με τρόπο δυσανάλογο της θερμιδικής πρόσληψης οφείλεται στις εξής κατηγορίες νοσημάτων – παθολογικών παραγόντων:
• Διαταραχές του θυρεοειδούς:
Ο θυρεοειδής εκκρίνει ορμόνες που επιταχύνουν τις καύσεις. Όταν ο θυρεοειδής υπολειτουργεί, ο μεταβολισμός επιβραδύνεται και οι θερμίδες που προσλαμβάνονται αποθηκεύονται με τη μορφή λίπους.
• Άνοδος σακχάρου αίματος ή αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης
Η άνοδος του σακχάρου ή τα αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης προκαλούν γενικευμένη διαταραχή του μεταβολισμού και παχυσαρκία.
• Σύνδρομο CUSHING
Στο σύνδρομο αυτό αυξάνονται τα κορτικοειδή στον οργανισμό. Τα κορτικοειδή προάγουν την εναπόθεση λίπους ιδιαίτερα στο πρόσωπο, στην κοιλιά και στην πλάτη.
• Διαταραχές των ορμονών του φύλου
Διαταραχή του επιπέδου των ορμονών συμβαίνει σε ποικίλα νοσήματα (π.χ. πολυκυστικές ωοθήκες), αλλά και φυσιολογικά, κατά την κύηση και την εμμηνόπαυση, με αποτέλεσμα την διαταραχή του μεταβολισμού.
• Εγκεφαλικά νοσήματα
Ο υποθάλαμος είναι μια περιοχή του εγκεφάλου που ρυθμίζει την πείνα, την όρεξη, τον κορεσμό, την κατανάλωση ενέργειας. Εγκεφαλικά νοσήματα που προκαλούν δυσλειτουργία του υποθαλάμου συνδέονται με εύκολη πρόσκτηση βάρους.
• Νοσήματα που προκαλούν κατακράτηση υγρών
Χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι της κατηγορίας είναι η νεφρική ανεπάρκεια και η καρδιακή ανεπάρκεια. Στην περίπτωση των νοσημάτων αυτών η πρόσκτηση βάρους δεν οφείλεται σε κατακράτηση λίπους αλλά υγρών.
• Φάρμακα
Ο κατάλογος των φαρμάκων που είτε επιβραδύνουν τις καύσεις είτε προκαλούν κατακράτηση υγρών είναι μακρύς (π.χ. ινσουλίνη, ψυχοτρόπα, καρβαμαζεπίνη, αναστολείς των διαύλων ασβεστίου, κορτιζόνη).
• Κακή κληρονομικότητα
Μελέτες ενοχοποιούν μία σειρά κληρονομούμενων γονιδίων που εμπλέκονται στην πρόσληψη και κατανάλωση ενέργειας. Σημαντικός είναι ο ρόλος της λεπτίνης, μίας πρωτεΐνης που εκφράζεται στο λιπώδη ιστό.
Η εύκολη πρόσκτηση βάρους με τρόπο δυσανάλογο της θερμιδικής πρόσληψης προκύπτει από συσσώρευση παθολογικών κληρονομικών παραγόντων σε κληρονομικά σύνδρομα.
Η σωστή παθολογική εξέταση είναι επιβαλλόμενη σε περιπτώσεις εύκολης ή «ανεξήγητης» πρόσκτησης βάρους. Ο εντοπισμός και η εκρίζωση του υποκείμενου παθολογικού παράγοντα ή νοσήματος, όταν υπάρχει, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις, τόσο για την αποκατάσταση της υγείας, όσο και για την επιτυχία διαιτητικών προγραμμάτων.