Σε κατά τα λοιπά υγιείς ανθρώπους, συστολική υπέρταση υπάρχει, όταν ο μέσος όρος των μετρήσεων των μετρήσεων της συστολικής πίεσης («μεγάλη» πίεση), είναι μεγαλύτερος ή ίσος από 140mmHg.
H πίεση του αίματος στο φυσιολογικό άτομο, διατηρείται σε στενά όρια, υπακούοντας σε πολλά συστήματα ρύθμισης. Πολύπλοκοι νευρικοί και ορμονικοί υποδοχείς αντιδρούν ταχέως και σε βάθος χρόνου σε μικρές μεταβολές της πίεσης του αίματος. Όταν η πίεση του αίματος τείνει να μειωθεί, ποικίλοι νευροορμονικοί μηχανισμοί προκαλούν αγγειοσυστολή, με αποτέλεσμα την αποκατάσταση της πίεσης σε φυσιολογικά επίπεδα. Το αντίθετο φαινόμενο πραγματοποιείται, όταν η πίεση τείνει να αυξηθεί. Σημαντικό ρόλο έχει ο νεφρικός ηθμός, ο οποίος μέσω έκκρισης ορμονών και ελέγχου των υγρών του σώματος, συντελεί στην φυσιολογική διατήρηση της αρτηριακής πίεσης.
Στους ενήλικες η πίεση αυξάνεται με την πάροδο της ηλικίας, φαινόμενο που σχετίζεται με την ανάπτυξη αθηροσκλήρυνσης στο τοίχωμα των αγγείων στα οποία ρέει το αίμα. Με τη σκλήρυνση των αγγείων, ανεπαρκούν οι μηχανισμοί φυσιολογικής διαστολής συστολής του αγγείου με αποτέλεσμα την αύξηση της αρτηριακής πίεσης, κυρίως μάλιστα της συστολικής. Σε ορισμένους υπερήλικες, η συστολική πίεση υπερβαίνει τα 20 mmHg. Στους ενήλικες η διαστολική πίεση αυξάνεται επίσης έως το 55ο έτος περίπου, μετά το οποίο παρουσιάζει τάσεις μείωσης. Στο φυσιολογικό άτομο, μετά το 60ό έτος, αυξάνει η διαφορά συστολικής διαστολικής πίεσης. Έτσι η μεμονωμένη συστολική υπέρταση εγκαθίσταται μόνιμα σε πολλά άτομα με την πάροδο της ηλικίας. Μεμονωμένη συστολική υπέρταση με χαμηλή ή φυσιολογική διαστολική, εκτός από την αρτηριοσκλήρυνση και την ηλικία προκαλεί μία ποικιλία νοσημάτων και φυσιολογικών καταστάσεων (π.χ. ανεπάρκεια αορτής, πυρετός, αρτηριοφλεβικό συρίγγιο, ορμονικές διαταραχές), που πρέπει να διερευνώνται με επάρκεια κατά την ιατρική εξέταση.
Εκτός από την ηλικία και τους φυσιολογικούς μηχανισμούς φθοράς των ρυθμιστικών συστημάτων, σημαντικοί προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη συστολικής υπέρτασης είναι η δυσμενής κληρονομικότητα, η παχυσαρκία, η κατάχρηση αλκοόλ, το άγχος, η καθιστική ζωή, το μεταβολικό σύνδρομο. Όταν η συστολική υπέρταση προκαλείται από συγκεκριμένο υποκείμενο νόσημα ή βλάβη (π.χ. νεφροπάθεια, παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, φάρμακα) πρόκειται για δευτεροπαθή συστολική υπέρταση. Αρκετά από τα αίτια της δευτεροπαθούς συστολικής υπέρτασης, προκαλούν αύξηση και στην τιμή της διαστολικής πίεσης.
Ανεξαρτήτως αιτίου, η μόνιμη συστολική υπέρταση προκαλεί βλάβες σε όλα τα ζωτικά όργανα. Χωρίς την ενδεικνυόμενη φαρμακευτική αγωγή, ο υπερτασικός κινδυνεύει από εγκεφαλικό επεισόδιο, άνοια, νεφρική πάθηση, απόφραξη καρδιακής αρτηρίας, διαταραχές οράσεως, ανδρική ανικανότητα και άλλες παθήσεις. Ο κίνδυνος δυσμενών επιπλοκών είναι μεγαλύτερος, εάν ο υπερτασικός καπνίζει, έχει υψηλή χοληστερόλη αίματος, καταναλώνει αυξημένη ποσότητα αλκοόλ ή πάσχει από ορισμένα νοσήματα όπως σακχαρώδη διαβήτη, αποφρακτική αγγειοπάθεια, μεταβολικό σύνδρομο.
Η Ιατρική Επιστήμη σήμερα, συνιστά προληπτική τροποποίηση των συνηθειών διαβίωσης στις περιπτώσεις οριακά φυσιολογικών τιμών συστολικής αρτηριακής πίεσης (80 και 89 mmHg).
Τι πρέπει να γνωρίζετε επιπροσθέτως:
• Η αυξημένη συστολική πίεση προκαλεί δυσλειτουργία καρδιάς, υπερτροφία, αρρυθμίες, διαταραχές στην ροή του αίματος, ισχαιμία μυοκαρδίου. Η συστολική αρτηριακή πίεση και η πίεση σφυγμού είναι πιο ισχυροί δείκτες καρδιαγγειακών νοσημάτων από την διαστολική αρτηριακή πίεση σε ηλικιωμένους.
• Η επίπτωση των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων αυξάνεται προοδευτικά με την αύξηση της αρτηριακής πίεσης, ιδιαίτερα της συστολικής σε άτομα άνω των 65 ετών. Η συστολική υπέρταση σχετίζεται με νοητική έκπτωση, εγκεφαλικά έμφρακτα και αιμορραγίες. Υπέρμετρη αύξηση της πίεσης, προκαλεί εγκεφαλοπάθεια με εμέτους, ναυτία, πονοκέφαλο, διαταραχή της νοητικής λειτουργίας.
• Η υπέρταση προκαλεί νεφρική βλάβη, που σχετίζεται κυρίως σύμφωνα με μελέτες με τη συστολική παρά με την διαστολική αρτηριακή πίεση.
• Η αποκατάσταση της συστολικής πίεσης με την ενδεικνυόμενη θεραπεία προστατεύει από επικίνδυνες επιπλοκές. Σήμερα εκτός από χημικά φάρμακα, υπάρχουν και αποτελεσματικά φυσικά φάρμακα σε συνδυασμό με αποτελεσματικές διατροφικές παρεμβάσεις.
• Η δραστική μείωση μεμονωμένης ήπιας, μεμονωμένης συστολικής υπέρτασης σε υπερηλίκους, δε συνιστάται.