Πρόκειται για οξεία φλεγμονή του πνεύμονα. Διακρίνουμε τη νοσοκομειακή πνευμονία και την πνευμονία της κοινότητας. Βήχας, πυρετός, πτύελα είναι συνήθη συμπτώματα. Σε αρκετά άτομα (κυρίως ηλικιωμένα, άτομα με ανοσοκαταστολή), ο βήχας, ο πυρετός και τα πτύελα μπορεί να απουσιάζουν. Δύσπνοια, ναυτία, έμετος, διάρροια, εφίδρωση, ρίγος, βάρος στον θώρακα, ενδέχεται να εμφανιστούν. Επιπλοκές είναι η αιματογενής διασπορά, η πλευρίτιδα, το εμπύημα, η καρδιολογική απορρύθμιση.
H πνευμονία είναι νόσος, που μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο.
Παράγοντες κινδύνου για θανάσιμη έκβαση, στην περίπτωση της πνευμονίας της κοινότητας είναι:
1. Η ηλικία
2. Ο αλκοολισμός
3. Η ύπαρξη επιπρόσθετων ιατρικών προβλημάτων
4. Η άνοια
5. Η καθυστέρηση στην ιατρική εξέταση και στην εφαρμογή της ενδεικνυόμενης αγωγής.
Τα αίτια που προκαλούν την πνευμονία είναι ποικίλα: Πνευμονιόκοκκος, ιοί, αιμόφιλος πνευμονίας, σταφυλόκοκκος, κλεμπσιέλλα πνευμονίας, κολοβακτηρίδιο, ψευδομονάδα, αναερόβια, μυκόπλασμα είναι ορισμένα μόνο από αυτά. Το πιο συχνό αίτιο της κοινής πνευμονίας της κοινότητας, είναι ο πνευμονιόκοκκος.
Για τα περισσότερα παθογόνα της πνευμονίας της κοινότητας, η μετάδοση γίνεται με την αναπνοή και με μολυσμένα αντικείμενα. Το αμυντικό σύστημα του ανθρώπου περιλαμβάνει πολλούς μηχανισμούς άμυνας και προστασίας έναντι των τοξικών παραγόντων. Έτσι για παράδειγμα, το δέρμα προστατεύει τα ευαίσθητα εσωτερικά όργανα από τους εισβολείς, το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα φιλτράρει τον εισπνεόμενο αέρα, οι παραρρίνιοι κόλποι συντελούν στην παραγωγή υψηλών ποσοτήτων τοξικών ουσιών για μία πλειάδα ιών βακτηρίων μυκήτων, ο βήχας αποβάλλει επικίνδυνα παθογόνα ενώ τα λευκά αιμοσφαίρια και ορισμένες χημικές ουσίες του αίματος προσηλώνονται στους ξένους οργανισμούς και τις τοξίνες και τους καταστρέφουν. Τα λευκά αιμοσφαίρια, που κυκλοφορούν στο αίμα περιλαμβάνουν τα ουδετερόφιλα πολυμορφοπύρηνα, τα ηωσινόφιλα πολυμορφοπύρηνα, τα βασεόφιλα πολυμορφοπύρηνα, τα μονοπύρηνα, τα λεμφοκύτταρα, τα πλασματοκύτταρα. Μετά την είσοδο του λοιμογόνου παράγοντα ο οργανισμός κινητοποιεί πολυμορφοπύρηνα και μονοπύρηνα, ενώ συγχρόνως ειδικά αντισώματα που παράγονται από λεμφοκύτταρα (Β λεμφοκύτταρα) και ειδικά ευαισθητοποιημένα λεμφοκύτταρα (Τ λεμφοκύτταρα) επιτίθενται στο παθογόνο. Η πνευμονία είναι απότοκος κυρίως της μετακίνησης των παθογόνων στο κατώτερο αναπνευστικό σύστημα, όταν υφίστανται ένας ή περισσότεροι από τους παρακάτω παράγοντες:
Υπολειτουργούν οι μηχανισμοί κάθαρσης λόγω υποκείμενου νοσηρού παράγοντα (π.χ. αλλεργία, ίωση, το κάπνισμα)
Υπάρχει μειωμένη ικανότητα του ανοσοποιητικού να παράγει αντισώματα ή να απομακρύνει το μικρόβιο
Το παθογόνο είναι ιδιαίτερα επιθετικό
Η ποσότητα των εισερχόμενων στον οργανισμό παθογόνων είναι υψηλή .
Η πνευμονία σε πολλές περιπτώσεις επιβάλλει νοσοκομειακή νοσηλεία. Η άμεση χορήγηση της ενδεικνυόμενης αγωγής είναι σημαντική.
ΠΡΟΛΗΨΗ
Η σωστή πρόληψη περιλαμβάνει:
1. Τη σωστή ετήσια ιατρική παθολογική εξέταση, κατά την διάρκεια της οποίας γίνεται άμεσος εντοπισμός ομάδων υψηλού κινδύνου και θεραπεία παθολογικών καταστάσεων και νοσημάτων που αλλοιώνουν την σωστή άμυνα και πολλές φορές δεν έχουν συμπτώματα (π.χ. αναιμία, αύξηση του σακχάρου, νεφρική ανεπάρκεια, ηπατική ανεπάρκεια).
2. Την εφαρμογή σωστών συνηθειών καθημερινότητας που τονώνουν το αμυντικό σύστημα και που στα υγιή άτομα περιλαμβάνουν διατροφή πλούσια σε φρούτα, όσπρια, λαχανικά, γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, άσκηση, αποφυγή παθητικού και ενεργητικού καπνίσματος, διατήρηση φυσιολογικού βάρους, επαρκούς ύπνου, αποφυγή ψυχολογικών επιβαρύνσεων, αποφυγή άσκοπης λήψης φαρμάκων. Στην περίπτωση πασχόντων από χρόνια νοσήματα, απαιτείται εφαρμογή ειδικών ενδεικνυόμενων διατροφικών προγραμμάτων και προγραμμάτων καθημερινότητας ανάλογα με το είδος της χρόνιας πάθησης.
3. Την εφαρμογή σωστών γενικών κανόνων ατομικής και κοινωνικής υγιεινής. Συγκεκριμένα :
• Να αποφεύγετε την στενή επαφή με άτομα που έχουν συμπτώματα λοίμωξης αναπνευστικού. Να αποφεύγετε χώρους με συνωστισμό.
• Να ανοίγετε συχνά τα παράθυρα και να φροντίζετε για την συχνή ανανέωση του αέρα στους χώρους όπου ευρίσκεστε. Στην περίπτωση των κλιματιστικών πρέπει να υπάρχει σωστή συντήρηση
• Να αποφεύγετε να αγγίζετε τα μάτια την μύτη και το στόμα σας που αποτελούν τις κύριες πρώτες θέσεις πιθανού εποικισμού.
Το συχνό και σωστό πλύσιμο των χεριών είναι πολύ σημαντικό. Το δέρμα αποτελεί το σημαντικότερο επιφανειακό φραγμό που διαθέτει το ανθρώπινο σώμα, για την παρεμπόδιση της εισόδου μικροβίων, ιών και τοξικών ουσιών στο εσωτερικό του σώματος. Το στόμα, οι βλεννογόνοι, οι λύσεις της συνέχειας του δέρματος λόγω τραυμάτων, αποτελούν τις πύλες, από τις οποίες ποικίλοι τοξικοί παράγοντες παρακάμπτουν τον φραγμό του δέρματος και εισέρχονται στο σώμα. Τα χέρια αποτελούν ένα βασικό μέσο με το οποίο οι ιοί και τα μικρόβια προσεγγίζουν τις ευαίσθητες πύλες του σώματος, λόγω της ιδιαίτερης σχέσης τους με τις πύλες αυτές. Τα χέρια πρέπει να πλένονται συχνά με άφθονο τρεχούμενο νερό, κατά προτίμηση ζεστό, να χρησιμοποιείται καλό αντισηπτικό σαπούνι τουλάχιστον επί είκοσι δευτερόλεπτα (χωρίς να παραμελούνται οι πτυχές ανάμεσα στα δάκτυλα, η περιοχή κάτω από τα νύχια και οι καρποί). Εναλλακτικά μπορείτε να χρησιμοποιείτε αντισηπτικά μαντηλάκια εμποτισμένα με οινόπνευμα.
Τα εμβόλια πρόληψης της πνευμονίας είναι το εμβόλιο της γρίπης και του πνευμονιόκοκκου. Περιέχουν, αντίστοιχα, αντιγόνα γρίπης και πνευμονιόκοκκου, τα οποία έχουν υποστεί ειδική επεξεργασία, ώστε να διεγείρουν την ανοσοποιητική απάντηση του οργανισμού, χωρίς να προκαλούν νόσο. Τα εμβόλια προκαλούν έντονη ανοσολογική διέγερση, με παραγωγή αντισωμάτων, τα οποία προσφέρουν στο άτομο ανοσία. Παρά ταύτα, υπάρχουν και αρκετά άτομα “non responders”, τα οποία δεν αντιδρούν αποτελεσματικά. Επίσης δεν παρέχουν προστασία έναντι όλων των μορφών πνευμονίας. Το εμβόλιο της γρίπης προστατεύει από την πνευμονία από γρίπη και το εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου από την πνευμονιοκοκκική πνευμονία. Η ανοχή και η ασφάλεια των εμβολίων είναι υψηλή, με λίγες παρενέργειες που περιλαμβάνουν πρήξιμο, πόνο στην θέση της ένεσης, μυϊκά άλγη, κακουχία, ελαφρό γριπώδες σύνδρομο για λίγες ημέρες μετά την ένεση. Είναι απαγορευτικά, ωστόσο, για ορισμένες κατηγορίες ατόμων (π.χ. θανατηφόρες αλλεργίες σε συστατικά του εμβολίου).
Το εμβόλιο της γρίπης εφαρμόζεται νωρίς το Φθινόπωρο, επαναλαμβάνεται στις περισσότερες περιπτώσεις κάθε χρόνο και χορηγείται σε άτομα που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών.
Οι γενικές κύριες κατηγορίες ατόμων που εμβολιάζονται για την γρίπη είναι:
o Τα άτομα πάνω από 65 ετών
o Οι τρόφιμοι γηροκομείων
o Οι πάσχοντες από χρόνια αναπνευστική πνευμονοπάθεια ή άσθμα
o Τα παιδιά και έφηβοι που λαμβάνουν χρονίως ασπιρίνη
o Οι πάσχοντες από χρόνιες μεταβολικές νόσους
o Οι πάσχοντες από καρκίνο
o Οι πάσχοντες από χρόνια ηπατοπάθεια
o Οι πάσχοντες από νευρολογικά νοσήματα που εμποδίζουν την ομαλή κάθαρση των αναπνευστικών εκκρίσεων
o Οι έγκυες
o Οι πάσχοντες από ορισμένες καρδιοπάθειες
o Οι πάσχοντες από διαβήτη
o Οι πάσχοντες από χρόνια νεφρικά νοσήματα
o Οι πάσχοντες από αιμοσφαιρινοπάθειες
o Οι πάσχοντες από ανοσοκαταστολή
o Τα παιδιά από έξι μηνών έως έξι ετών
o Τα άτομα που μεταδίδουν τον ιό σε ασθενείς υψηλού κινδύνου όπως υγειονομικό προσωπικό, εργαζόμενοι γηροκομείων, μέλη οικογένειας που φροντίζουν γέροντες.
Το εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου συνιστάται (εφόσον δεν υπάρχουν ορισμένες σπάνιες απαγορευτικές αλλεργίες), κυρίως:
Σε άτομα με λειτουργική και ανατομική ασπληνία
Στα άτομα άνω των 65 ετών
Σε άτομα με διαρροή ΕΝΥ
Σε άτομα με διαβήτη
Στους αλκοολικούς
Σε άτομα με κίρρωση
Στους νεφροπαθείς
Σε πάσχοντες από χρόνια αναπνευστική νόσο
Στους καρδιοπαθείς
Σε πάσχοντες από ορισμένα νοσήματα των λευκών αιμοσφαιρίων, των λεμφοκυττάρων, του συμπληρώματος
Στους πάσχοντες από φορεία HIV
Στους μεταμοσχευθέντες
Στα άτομα που λαμβάνουν ορισμένα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα
Σε άτομα που ζουν σε συνθήκες αυξημένου συγχρωτισμού (π.χ. γηροκομεία)
Σήμερα υπάρχει και παιδιατρικό εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο.
Ο εμβολιασμός για τον πνευμονιόκοκκο στις περισσότερες περιπτώσεις επαναλαμβάνεται ανά πενταετία.