Το αμυντικό σύστημα του ανθρώπου περιλαμβάνει πολλούς μηχανισμούς άμυνας και προστασίας έναντι των τοξικών παραγόντων. Βασικό ρόλο στην άμυνα του οργανισμού έχουν τα λευκά αιμοσφαίρια. Τα λευκά αιμοσφαίρια, που κυκλοφορούν στο αίμα περιλαμβάνουν τα ουδετερόφιλα πολυμορφοπύρηνα, τα ηωσινόφιλα πολυμορφοπύρηνα, τα βασεόφιλα πολυμορφοπύρηνα, τα μονοκύτταρα, τα λεμφοκύτταρα, τα πλασματοκύτταρα. Η ικανότητα του οργανισμού να αντιστέκεται σε εξωτερικούς εισβολείς περιλαμβάνει την ειδική και την γενική ανοσία. Η γενική εγγενής ανοσία, αφορά την γενική ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να εξουδετερώνει τους παθογόνους παράγοντες.
Τα μονοπύρηνα είναι κύτταρα του αίματος με διακριτό πυρήνα. Παρά το γεγονός ότι με την ακριβή έννοια του όρου, τα μονοπύρηνα περιλαμβάνουν τόσο τα μονοκύτταρα, όσο και τα λεμφοκύτταρα του περιφερικού αίματος, ο όρος χρησιμοποιείται στην πράξη, ταυτόσημα με τον όρο μονοκύτταρα.
Τα μονοκύτταρα παράγονται στο μυελό των οστών και έχουν βασικό ρόλο στην εγγενή ανοσία. Έχουν την ικανότητα, εάν χρειαστεί, να διαπηδήσουν τους πόρους του αιμοφόρου αγγείου και να μεταναστεύσουν στην περιοχή της βλάβης, όπου με το μηχανισμό της φαγοκυττάρωσης καταστρέφουν τα βλαπτικά κύτταρα. Τα ιστικά μακροφάγα είναι ώριμα μονοκύτταρα, καθηλωμένα στους ιστούς, με ικανότητα φαγοκυττάρωσης. Κάτω από ειδικές συνθήκες (π.χ. φλεγμονή), είναι δυνατή η μετανάστευσή τους. Ιδιαίτερα πλούσιος σε ιστικά μακροφάγα είναι ο λεμφικός ιστός (δικτυοκύτταρα λεμφικού ιστού), που εδράζεται στους λεμφαδένες, το σπλήνα, τον θύμο, τις αμυγδαλές, σχηματισμούς του εντέρου και άλλων περιοχών. Ιδιαίτερα πλούσιο σε ιστικά μακροφάγα είναι και το ήπαρ (μακροφάγα κύτταρα φλεβωδών κόλπων του ήπατος), με αποτέλεσμα μία πληθώρα μικροβίων που περνούν με τις τροφές στην πυλαία κυκλοφορία του ήπατος, να καταστέφονται πριν περάσουν στη συστηματική κυκλοφορία. Πλούσιος σε μακροφάγα είναι και ο υποδόριος ιστός (ιστικά ιστιοκύτταρα).
Η πτώση των μονοκυττάρων του αίματος οφείλεται σε υποκείμενο παράγοντα που προκαλεί καταστολή της παραγωγής των μονοκυττάρων (πχ. τοξίνες ορισμένων μικροβίων) ή αυξημένη καταστροφή – λίμναση (π.χ. σπληνομεγαλία με υπερσπληνισμό) ή αυξημένη παραγωγή μη λειτουργικών μονοκυττάρων (π.χ. διαταραχές αποθήκευσης λιπιδίων). Η πτώση των μονοκυττάρων, μπορεί να αποτελεί στοιχείο συνολικής πτώσης των λευκών αιμοσφαιρίων-κυττάρων αίματος ή να εμφανίζεται μεμονωμένα.
Τα κυριότερα αίτια είναι:
Παράγοντες καθημερινότητας (π.χ. stress, φάρμακα, κακή διατροφή)
Φλεγμονές
Υπερσπληνισμός
Αυτοάνοσα νοσήματα
Ορμονικές διαταραχές
Αιματολογικές διαταραχές
Κακοήθης ιστιοκυττάρωση
Κακοήθειες
Διαταραχές αποθήκευσης λιπιδίων (π.χ. νόσος Gaucher)
Η μόνιμη ελάττωση των μονοκυττάρων συνδέεται με αυξημένη επίπτωση λοιμώξεων σε ορισμένα άτομα.
H σωστή παθολογική εξέταση έχει ζωτική σημασία στην διάγνωση και αποτελεσματική θεραπεία.