Μια διατροφική διαταραχή «βγαίνει» στο πρόσωπο του ατόμου που αγωνίζεται κρυφά. Οι περισσότεροι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν μια διαταραχή, η οποία σχετίζεται με την ψυχή και το σώμα «φαινομενικά» έχουν τα πάντα, είναι υγιείς (αποκλείουμε τις εγκατεστημένες διαταραχές), ωστόσο πίσω από αυτήν την εικόνα βρίσκονται άνθρωποι, οι οποίοι αισθάνονται παγιδευμένοι.
Αυτός που βλέπετε να «τρώει κανονικά» και μπροστά σε κόσμο, ένα ολόκληρο βάζο με φυστικοβούτυρο, μια ολόκληρη τούρτα ή πίτσα και πάντα βρίσκει κάτι στην τσάντα του για να «τσιμπάει» είναι ο ίδιος άνθρωπος που πηγαίνει το βράδυ στο σπίτι του και κοιμάται με ένα οδυνηρό πόνο στο στομάχι και με συναισθήματα ενοχής, ντροπής και αποσταθεροποίησης.
Είναι ο ίδιος άνθρωπος που αντιμετωπίζει έντονο άγχος γύρω από τη σκέψη του να τρώει σε ένα εστιατόριο και να τον κοιτάζει κόσμος – παρόλα αυτά «ζωγραφίζει» ένα ψεύτικο χαμόγελο διότι έχει μάθει να κρύβει το θλιμμένο κομμάτι του εαυτού του. Την ώρα που εσείς του μιλάτε οργισμένοι για το μέτρημα των θερμίδων που έχετε στο κεφάλι σας όταν βρίσκεστε σε δίαιτα, ο ίδιος προσπαθεί ταυτόχρονα να σας συμβουλέψει να μάθετε να τρώτε σωστά.
Άτομα με ήπιες διατροφικές διαταραχές δεν αντιλαμβάνονται εύκολα το πρόβλημα που έχουν με το φαγητό. Μπορεί να τους βλέπετε «εμμονικούς» με την κάθε δραστηριότητα που καταπιάνονται καθώς θεωρούν την άσκηση «πανάκια» και αντισταθμιστικό παράγοντα των βουλιμικών επεισοδίων τους.
Ωστόσο, το άγχος τους διακατέχει και πάλι με αποτέλεσμα να μην αφήνουν το σώμα να ξεκουραστεί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, το σώμα καταπονείται αφού τρώνε χωρίς μέτρο και με το ίδιο πάθος που τρέχουν στο γυμναστήριο για να διορθώσουν το «κακό».Μια συνήθη έκφραση των ατόμων με διατροφικές διαταραχές είναι το αίσθημα κόπωσης που νιώθουν διότι η σκέψη του φαγητού δεν φεύγει ποτέ από το μυαλό τους. Κάθε βουλιμικό επεισόδιο μοιάζει να είναι το τελευταίο. Σχεδόν όλοι οι ασθενείς νιώθουν εξαντλημένοι και ανίκανοι να σταματήσουν, αλλά κάθε φορά λένε στον εαυτό τους ότι αύριο αυτό δεν θα ξαναγίνει. Ωστόσο μετά από κάθε επεισόδιο αισθάνονται ντροπιασμένοι και ανίκανοι να διαχειριστούν τα αισθήματά τους.
Και πάντα υπάρχει αυτή η αμφιβολία: «Μήπως δεν έχω κάποιο πρόβλημα, απλώς περνάω μια στρεσογόνο περίοδο», «μήπως έχω κάποιο οργανικό πρόβλημα και όχι μια διατροφική διαταραχή;» Υπάρχει αυτή η φωνή στο κεφάλι τους που μπορεί να τους πει: “Δεν έχεις πρόβλημα, δεν φαίνεσαι άρρωστος”, ή “έχεις μόνο αυτή τη διατροφική συμπεριφορά ορισμένες φορές, όχι όλες τις φορές, δεν είναι τόσο κακό», «διατροφικές διαταραχές αντιμετωπίζουν μόνο οι έφηβοι και κυρίως οι νέες κοπέλες, όχι εσύ».
Όλες αυτές οι «εκφράσεις» συνήθως παρουσιάζονται από τα άτομα με κάποια διατροφική διαταραχή, στην προσπάθεια τους να κρατηθούν μακριά από την αναζήτηση βοήθειας. Συχνά οι άνθρωποι που αγωνίζονται με τις διατροφικές διαταραχές δεν είναι σε θέση να δουν πόσο «άρρωστοι» είναι στην πραγματικότητα.
Οι διατροφικές διαταραχές μπορούν να επηρεάσουν τους ανθρώπους όλων των φυλών, ηλικιών, βαρών και σωματικών μεγεθών. Σκεφτείτε τη διατροφική διαταραχή σαν έναν «καταχρηστικό» συνεργάτη που δεν θα σας πει τίποτα για το πρόβλημά σας ώστε να σας κρατήσει «παγιδευμένο» στο χέρι του.
Σε αυτό το σημείο, είναι επίσης σημαντικό να σημειώσουμε ότι, ακόμα κι αν αντιληφθούμε ότι ένα άτομο από το περιβάλλον μας έχει μια διαταραγμένη σχέση με το φαγητό αξίζει τον κόπο να τον προτρέψουμε να ζητήσει βοήθεια και υποστήριξη από κάποιον ειδικό. Η απάντηση που πιθανόν να πάρετε μετά από μια τέτοια προτροπή είναι πως μπορούν να χειριστούν μόνη τους αυτή την κατάσταση ή ότι απλά χρειάζονται περισσότερη δύναμη και θέληση για να το ξεπεράσουν.
Οι διατροφικές διαταραχές ΔΕΝ είναι επιλογή και ΔΕΝ αφορούν «έλλειψη θέλησης». Πρόκειται μάλλον για σοβαρές ψυχικές ασθένειες. Κανένας δεν θα επιλέξει να ζητήσει βοήθεια μέχρι να αισθανθεί πραγματικά σωματικά άρρωστος, αηδιασμένος από τον εαυτό του, να έχει συνεχείς σκέψεις για το φαγητό, να έχει βραδυκαρδία και άλλες επιπλοκές στην υγεία του, να χάσει τους φίλους του και να απομονωθεί ή να μην μπορεί φάει σε ένα εστιατόριο χωρίς συναισθήματα άγχους και φόβου.
Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να λάβουμε υπόψη μας ότι κανένας μας δεν μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο με διατροφική διαταραχή, ακόμα και αν πρόκειται για το ίδιο μας το παιδί. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος παρέμβασης έρχεται από εκπαιδευμένους επαγγελματίες σε συνεργασία με εμάς. Οι διατροφικές διαταραχές είναι θεραπεύσιμες ασθένειες και κανείς δεν πρέπει να αγωνίζεται μόνος του με μια διατροφική διαταραχή, ώστε να επανέλθει με τον όσο δυνατό λιγότερο οδυνηρό τρόπο. Η αναζήτηση βοήθειας όταν αγωνίζεστε είναι ένα σημάδι αληθινής δύναμης, και όχι αδυναμίας.
Ακόμα και αν εσείς αντιμετωπίζετε μια διατροφική διαταραχή σκεφτείτε ότι μπορεί να αισθάνεστε τώρα ότι η ζωή είναι άθλια, όμως μακροπρόθεσμα, μπορείτε να ζήσετε μια φυσιολογική ζωή χωρίς άγχος, στρες, στερήσεις και ενοχές.
Το πιο δύσκολο εμπόδιο που πρέπει να υπερπηδήσετε είναι η φοβισμένη σκέψη σας, ότι δεν θα τα καταφέρετε ή ότι θα πρέπει να υποφέρετε πολύ μέχρι να ξεπεράσετε την διαταραχή σας. Ακόμα μεγαλύτερο είναι ίσως ο φόβος ότι θα αποτύχετε και θα ξαναέρθετε άμεσα αντιμέτωποι με το πρόβλημά σας. Αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό. Ωστόσο, σκεφτείτε τα πράγματα που κάνατε μέχρι τώρα. Αν συνεχίζετε με τον ίδιο τρόπο αντιμετώπισης της κατάστασης, πιθανόν να έχετε το ίδιο αποτέλεσμα. Τι γίνεται αν δοκιμάσατε κάτι διαφορετικό;
Αξίζετε μια ζωή που είναι απαλλαγμένη από συνεχείς σκέψεις για το φαγητό και το σώμα σας. Κάντε το πρώτο βήμα και αναζητήστε βοήθεια. Αξίζει τον κόπο.
Οι περιπτώσεις ψυχογενών διατροφικών διαταραχών αυξάνονται καθημερινά με όλο και περισσότερους ανθρώπους να αναζητούν εξειδικευμένη βοήθεια και υποστήριξη. Είναι πολύ σημαντικό να είμαστε ενήμεροι για την ύπαρξη τους, την σπουδαιότητά τους και τους κινδύνους που φέρνουν.
Ποιες είναι οι διατροφικές διαταραχές;
Ψυχογενής ανορεξία: Τα άτομα με νευρική ανορεξία έχουν μια διαστρεβλωμένη εικόνα του σώματος τους, που τους αναγκάζει να βλέπουν τους εαυτούς τους ως υπέρβαρους, ακόμη και όταν είναι επικίνδυνα λεπτοί. Συχνά αρνούνται να φάνε, αθλούνται καταναγκαστικά και υιοθετούν ασυνήθιστες συνήθειες όπως το να μη δέχονται να φάνε μπροστά σε άλλους, να χάνουν πολλά κιλά και όταν δεν αποδέχονται καμία βοήθεια, μπορεί ακόμη και να πεθαίνουν από την πείνα.
Ψυχογενής βουλιμία: Τα άτομα με βουλιμία τρώνε υπερβολικές ποσότητες φαγητού, όπου στη συνέχεια το αποβάλλουν από το σώμα τους, γιατί φοβούνται τις θερμίδες και την απόκτηση βάρους, κάνοντας χρήση καθαρτικών, κλυσμάτων, διουρητικών ή το πιο σύνηθες, κάνοντας εμετό. Τις περισσότερες φορές, επειδή αισθάνονται αηδία και ντροπή για τον άτακτο τρόπο με τον οποίο καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φαγητού, ενεργούν με μυστικότητα και μόλις αδειάσουν τα στομάχια τους, νιώθουν να φεύγει από πάνω τους η ένταση και τα αρνητικά συναισθήματα που ένιωθαν πριν.
Διαταραχή Υπερφαγίας: Όπως και τα άτομα με βουλιμία, έτσι και τα άτομα με διαταραχή υπερφαγίας, βιώνουν συχνά επεισόδια κατανάλωσης φαγητού που ξεφεύγει από τον έλεγχο τους. Η διαφορά με τη βουλιμία είναι ότι οι πάσχοντες από αυτή τη διαταραχή, δεν αποβάλλουν από τα σώματά τους τις υπερβολικές θερμίδες.
Όπως και σε όλες τις διαταραχές, έτσι και στις διατροφικές διαταραχές, είναι σημαντικό να παρατηρηθούν και να προβλεφθούν ορισμένες προβληματικές συμπεριφορές, από το να εξελιχθούν σε πλήρεις παθήσεις. Η ανορεξία και η βουλιμία, συνήθως προηγούνται της υπερβολικά αυστηρής δίαιτας και απώλειας βάρους. Η διαταραχή υπερφαγίας μπορεί να φανεί όταν το άτομο καταναλώνει σε περιστασιακή αλλά σταθερή συχνότητα, μεγάλες ποσότητες φαγητού. Όταν παρόμοιες διατροφικές συμπεριφορές, αρχίζουν να έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στη λειτουργία κάποιου ή στην αυτο-εικόνα του, τότε απαραιτήτως είναι η στιγμή να επισκεφθεί έναν Ψυχίατρο ή Ψυχολόγο.
Αιτιολογία
Η αιτιολογία των διατροφικών διαταραχών δεν μας είναι ακόμη ξεκάθαρη και είναι αποτέλεσμα βιοψυχοκοινωνικών παραγόντων. Οι βιολογικοί παράγοντες που ενοχοποιούνται σχετίζονται με τη φυσιολογία της γλυκόζης, την υποθρεψία και με το σύστημα ελέγχου πείνας – κορεσμού και σύνθεση σεροτονίνης.
Ψυχολογικοί/συναισθηματικοί παράγοντες προδιαθέτουν και συμβάλλουν στην ανάπτυξη διατροφικών διαταραχών. Πολλοί άνθρωποι με διατροφικές διαταραχές υποφέρουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση και έντονη δυσαρέσκεια για την εμφάνισή τους. Επίσης, ειδικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας συνδέονται με κάθε μία από τις διαταραχές. Οι άνθρωποι με ανορεξία τείνουν να είναι τελειομανείς, για παράδειγμα, ενώ τα άτομα με βουλιμία είναι συχνά παρορμητικά.
Επίσης, ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών και οικογενειακών συνθηκών μπορούν να επισπεύσουν τις διατροφικές διαταραχές σε ευαίσθητα άτομα. Ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι η εικόνα που προβάλλουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, με την εικόνα της λεπτής, αδύνατης γυναίκας, να δεσπόζει παντού. Το πρότυπο ομορφιάς που σχετίζεται με το αδυνατισμένο σώμα, βρίσκεται παντού και επηρεάζει αρνητικά την ψυχοσύνθεση κυρίως των κοριτσιών που βρίσκονται στην ευαίσθητη αναπτυξιακή φάση της εφηβείας. Θέλοντας να αντιγράψουν αυτό το πρότυπο ομορφιάς και έχοντας χαμηλή αυτοεκτίμηση, καταφεύγουν σε εξαντλητικές δίαιτες οι οποίες υπάρχει κίνδυνος να εξελιχθούν σε διατροφική διαταραχή.
Ακόμη, ορισμένοι αθλητές, κάνουν αθλήματα που δίνουν έμφαση στο χαμηλό βάρος ή σε μια συγκεκριμένη εικόνα του σώματος. Αρνητικά συναισθήματα ή τραύματα, όπως ο βιασμός, η κακοποίηση ή ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί επίσης να προκαλέσει διαταραχές. Διατροφικές διαταραχές μπορούν να εμφανιστούν όμως ακόμα και σε ένα χαρμόσυνο γεγονός, όπως η γέννηση ενός παιδιού, μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές λόγω των αγχωτικών αντίκτυπων της αίσθησης για τον νέο ρόλο του ατόμου και την εικόνα του σώματος. Βασικός παρανομαστής αυτών των ψυχικών παθήσεων είναι πώς αντιλαμβάνεται ο ίδιος ο άνθρωπος το γεγονός και πώς το αποδέχεται ή υπερασπίζει την αλλαγή του.
Όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να εισέρχονται σε παράλογες διατροφικές συμπεριφορές, το πρόβλημα μπορεί να διαιωνίζεται. Η υπερφαγία μπορεί να δημιουργήσει ένα φαύλο κύκλο: όταν τα άτομα αποβάλλουν το φαγητό, για να απαλλαγούν από τις υπερβολικές θερμίδες αλλά και τον ψυχικό πόνο, επιστρέφουν ξανά στην υπερφαγία για να ξεφύγουν από τα προβλήματα της καθημερινότητάς τους.
Σωματική υγεία
Οργανικά προβλήματα που συνδέονται με την ανορεξία περιλαμβάνουν αναιμία, δυσκοιλιότητα, οστεοπόρωση, ακόμη και βλάβες στην καρδιά και τον εγκέφαλο. Η βουλιμία μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή των δοντιών, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και καρδιακή προσβολή. Άτομα με τακτική υπερφαγία μπορεί να αναπτύξουν υψηλή πίεση του αίματος, καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτη και άλλα προβλήματα που συνδέονται με την παχυσαρκία .
Οι διατροφικές διαταραχές συνδέονται επίσης και με άλλες ψυχικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη. Συνήθως οι διατροφικές διαταραχές συνοδεύονται από κάποια μορφή κατάθλιψης, ωστόσο δεν γνωρίζουμε πιο προκαλεί το άλλο , αν δηλαδή ή διατροφική διαταραχή δημιουργήθηκε εξαιτίας μιας μορφής κατάθλιψης ή αν λόγω της διαταραγμένης σχέσης με το φαγητό επηρεάστηκε και η ψυχολογική κατάσταση του ατόμου. Σχετικές έρευνες επισημαίνουν ότι οι άνθρωποι με διατροφικές διαταραχές πλήττονται από υψηλότερα ποσοστά άλλων ψυχικών διαταραχών – όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές και κατάχρηση ουσιών – από ό,τι άλλοι άνθρωποι.
Παρέμβαση
Δεν υπάρχει ένας γενικός κανόνας θεραπείας που εφαρμόζεται σε όλους τους ασθενείς, καθώς οι αιτίες, όπως αναφέρθηκαν πιο πάνω, είναι πολυπαραγοντικές.
Η θεραπεία δεν στοχεύει μόνο στο θέμα της απώλειας του βάρους όσο στην επιτυχή αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών. Γιατροί,οι οποίοι εξετάζουν την υγεία του ασθενούς μαζί με εξειδικευμένους διαιτολόγους που αξιολογούν και οριοθετούν τη διατροφική πρόσληψη καθώς και ψυχολόγοι οι οποίοι ισορροπούν την σχέση του ατόμου με το φαγητό του, συνεργάζονται με κάθε δυνατό τρόπον ώστε να αλλάξουν τη σκέψη, τη συμπεριφορά και τη διάθεση του ασθενούς.
Οι θεραπευόμενοι και οι ψυχολόγοι πρέπει να συνεργαστούν για να διερευνήσουν τα ψυχολογικά προβλήματα που διέπουν τη διατροφική διαταραχή. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να χρειαστεί να επικεντρωθεί στη βελτίωση των προσωπικών σχέσεων των ασθενών, δουλεύοντας παράλληλα με την οικογένεια. Για πολλούς θεραπευόμενους, η θεραπεία μπορεί να χρειαστεί να είναι μακροχρόνια. Η ενσωμάτωση της οικογένειας στη θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των υποτροπών με την επίλυση των διαπροσωπικών ζητημάτων που σχετίζονται με τη διατροφική διαταραχή.