Η χρόνια κόπωση χαρακτηρίζεται από επίμονη ατονία και κόπωση διάρκειας τουλάχιστον εξαμήνου. Ο ασθενής σε πολλές περιπτώσεις αδυνατεί να επιτελέσει καθημερινά καθήκοντα ενώ απλά μέτρα (π.χ. ξεκούραση, αγχολυτικές δραστηριότητες) δεν επαρκούν για να αποκαταστήσουν την παθολογική αυτή κατάσταση. Αυτός είναι ο λόγος που προσφεύγει για εξέταση στον ειδικό παθολόγο. Κατά την ιατρική εξέταση και αξιολόγηση διερευνώνται παθολογικά νοσήματα και καταστάσεις που ευθύνονται για την κόπωση. Συνήθη υποκείμενα νοσήματα είναι η αναιμία, οι ορμονικές διαταραχές, οι χρόνιες φλεγμονές, το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, τα ψυχιατρικά σύνδρομα, η ινομυαλγία, οι ελλείψεις βιταμινών και ιχνοστοιχείων, αλλοιώσεις του ανοσοποιητικού συστήματος.
Παρά το γεγονός ότι στις περισσότερες περιπτώσεις χρόνιας κόπωσης δεν ευθύνεται αμιγώς το stress, το stress συντελεί στην εμφάνιση του συνδρόμου. Κατά την διάρκεια του stress και των ψυχικών προβλημάτων, γίνονται ορισμένες βιοχημικές αντιδράσεις και σωματικές προσαρμογές, με σημαντικές παθολογικές επιπτώσεις.
Οι σωματικές προσαρμογές στο αυξημένο stress, περιλαμβάνουν την αυξημένη έκκριση ορμονών του stress (π.χ. γλυκοκορτικοειδή κατεχολαμίνες), την αύξηση της αρτηριακής πίεσης, την αύξηση της καρδιακής παροχής και την έκλυση ταχυκαρδίας, την κινητοποίηση πληθώρας βιολογικών ανατανακλαστικών. Οι σωματικές αυτές προσαρμογές αποσκοπούν στην προετοιμασία του σώματος για άμεση δράση και ήταν απαραίτητες στην φυλογενετική πορεία του ανθρώπου, για να αντιμετωπίσει συγκεκριμένες απειλές (π.χ. εμφάνιση άγριου ζώου, αντιμετώπιση παγετού κ.λπ.).
Η αυξημένη λειτουργία ζωτικών οργάνων, όταν το ψυχολογικό πρόβλημα και οι σωματικές προσαρμογές που το συνοδεύουν (π.χ. δραστηριοποίηση συμπαθητικού νευροφυτικού συστήματος, ταχυκαρδία, αυξημένη πίεση) εμμείνουν για αρκετό χρονικό διάστημα, απαιτεί αυξημένες ενεργειακές εφεδρείες. Όταν το σώμα διαθέτει χαμηλό επίπεδο ενεργειακών εφεδρειών, το παθολογικό σύμπτωμα της κόπωσης πυροδοτείται και εγκαθίσταται μόνιμα. Ο ύπνος που δεν ξεκουράζει, συχνό φαινόμενο που συνοδεύει τις ψυχολογικές διαταραχές, εμποδίζει περαιτέρω την ανάκτηση των ενεργειακών εφεδρειών του σώματος.
Τι πρέπει να κάνουν τα άτομα που ευρίσκονται υπό την επήρεια χρόνιου stress για να αυξήσουν την ενεργειακή εφεδρεία του σώματος (εκτός από την άσκηση αγχολυτικών δραστηριοτήτων):
1. Πρέπει να αποφεύγουν, όσο γίνεται, την καθιστική ζωή. Η καθημερινή βάδιση, ιδιαίτερα όταν γίνεται υπό το φυσικό φως του ήλιου έχει πολλές ευεργετικές δράσεις στα σύνδρομα κόπωσης. Με την βάδιση σταθεροποιείται το νευροφυτικό και ορμονικό σύστημα, τονώνεται η κυκλοφορική επάρκεια ενώ η βιταμίνη D, η παραγωγή της οποίας επάγεται κατά την έκθεση στο ηλιακό φως έχει ευεργετικές επιδράσεις σε όλο το σώμα.
2. Πρέπει να αποφεύγουν τις απότομες αυξομειώσεις βάρους και τις μονομερείς δίαιτες. Να κάνουν διατροφή ισορροπημένη σε θερμίδες και χαμηλή σε κορεσμένα και trans λιπαρά τα οποία ανευρίσκονται κλασσικά στο βούτυρο, τα ζωικά λίπη, τις μαργαρίνες αλλά και στα φυτικά έλαια των τυποποιημένων προϊόντων και των εστιατορίων. Τρόφιμα και ποτά που αυξάνουν τις ενεργειακές εφεδρείες του σώματος και σταθεροποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο έχει σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση της χρόνιας κόπωσης είναι τα φρέσκα φρούτα, τα λαχανικά, οι ντομάτες, τα καρότα, τα ψάρια, το extra παρθένο ελαιόλαδο, το γιαούρτι, το ξινόγαλα το κακάο (όχι πάνω από ένα φλιτζάνι ημερησίως), το πράσινο τσάι (όχι πάνω από ένα φλιτζάνι ημερησίως), ο καφές (όχι πάνω από ένα φλιτζάνι ημερησίως). Πρέπει να αποφεύγουν την πόση ποτών τύπου cola και την κατάχρηση γλυκών και αλκοόλ. Εάν σας αρέσει το αλκοόλ, καλό είναι να μην καταναλώνετε πάνω από τέσσερις μερίδες ποτού την εβδομάδα. Εάν σας αρέσουν τα γλυκά προτιμήστε τη μαύρη σοκολάτα με υψηλή περιεκτικότητα σε κακάο.
Η μεσογειακή διατροφή που χαρακτηρίζεται από άφθονη κατανάλωση φρούτων λαχανικών, συστηματική κατανάλωση οσπρίων extra παρθένου ελαιόλαδου ψωμιού ολικής άλεσης, είναι το συνιστώμενο διατροφικό μοντέλο. Μετά από τη σωστή ιατρική εξέταση το γενικό αυτό διατροφικό αυτό πρόγραμμα τροποποιείται με εξατομικευμένες διατροφικές παρεμβάσεις και χορήγηση διατροφικών συμπληρωμάτων και φυσικών φαρμάκων εναλλακτικής ιατρικής υψηλής ενέργειας.
3. Να έχουν σταθερό ωράριο αφύπνισης κατάκλισης. Το σταθερό ωράριο ύπνου σταθεροποιεί τον νυχτερινό βηματοδότη ύπνου και την ορμονική έκκριση. Το σύνηθες ωράριο ύπνου που απαιτείται στον ενήλικο είναι επτά – οκτώ ώρες, αλλά αυτό δύναται να παρουσιάσει διαφοροποιήσεις ανάλογα με την ηλικία και ιδιοσυγκρασιακές παραμέτρους.
4. Πρέπει να αποφεύγουν το κάπνισμα. Το κάπνισμα μειώνει την αναπνευστική εφεδρεία του οργανισμού και μπορεί να ελαττώσει σημαντικά την επάρκεια του προσφερόμενου στα κύτταρα οξυγόνου. Το οξυγόνο είναι σημαντικό για τη σωστή επιτέλεση της πλειοψηφίας των βιοχημικών αντιδράσεων που γίνονται στο ανθρώπινο σώμα και την παροχή υψηλής ενεργειακής εφεδρείας.
5. Πρέπει να κλείσουν ραντεβού με σφαιρικά ενημερωμένο ειδικό παθολόγο με εμπειρία για να πραγματοποιήσουν ιατρική παθολογική εξέταση. Ορισμένα συνήθη οργανικά νοσήματα και παθολογικές διαταραχές (π.χ. αναιμία, αυξημένο σάκχαρο, σύνδρομο χρόνιας κόπωσης) χωρίς ειδικά συμπτώματα σε αρχόμενα στάδια μειώνουν περαιτέρω τις ενεργειακές εφεδρείες του σώματος και πρέπει να αποκατασταθούν άμεσα και σωστά.