Το πρήξιμο των κάτω άκρων γίνεται αντιληπτό από τον ασθενή ως διόγκωση του ποδιού. Η διόγκωση μπορεί να είναι ετερόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη, να καταλαμβάνει μικρή ή μεγαλύτερη έκταση, να είναι εντοπισμένη ή διάχυτη, να συνοδεύεται ή όχι από άλλα τοπικά ή συστηματικά συμπτώματα (π.χ. πυρετό, ερυθρότητα, δύσπνοια). Η διόγκωση ορισμένες φορές, έχει τέτοια θέση και έκταση, που οδηγεί σε αδυναμία τοποθέτησης του παπουτσιού.
Κατά την ιατρική εξέταση από τον έμπειρο παθολόγο με κλινική εμπειρία, είναι σημαντικό να διερευνηθεί εάν το πρήξιμο είναι εστιακό ή γενικευμένο, εάν έχει δηλαδή αυστηρά τοπικό χαρακτήρα ή παρουσιάζει συστηματικά χαρακτηριστικά με πιο γενικευμένες εστίες. Το γενικευμένο πρήξιμο, μπορεί να μην είναι αντιληπτό από τον ασθενή (π.χ. πολλές περιπτώσεις οιδήματος με συστηματικά χαρακτηριστικά έχουν ως μόνο σημείο, ένα μικρό εντύπωμα δέρματος που αφήνει το ιατρικό στηθοσκόπιο, μετά την ανασήκωσή του από τον θώρακα του ασθενούς). Η διερεύνηση των χαρακτηριστικών του πρηξίματος είναι πολύ σημαντική, γιατί τα νοσήματα και οι καταστάσεις που υποκρύπτονται διαφοροποιούνται σημαντικά στις δύο αυτές περιπτώσεις. Ορισμένες φορές απαιτείται ειδικός εργαστηριακός έλεγχος.
ΠΡΗΞΙΜΟ ΠΟΔΙΩΝ ΜΕ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Στην περίπτωση του οιδήματος, με συστηματικά χαρακτηριστικά υπάρχει ρήξη της ισορροπίας υδροστατικών-κολλοειδωσμωτικών πιέσεων, αλλοίωση λεμφικής αιματικής κυκλοφορίας των υγρών, ανεπάρκεια των ομοιοστατικών μηχανισμών του σώματος, αλλοίωση της σύστασης ιστών, σε γενικευμένο επίπεδο.
Συνήθως πρόκειται για αύξηση του όγκου του διάμεσου υγρού.
Περίπου το 1/3 από τα υγρά του σώματος ευρίσκονται στον εξωκυττάριο χώρο και το υπόλοιπο ενδοκυττάρια. Το 75% περίπου από αυτό είναι διάμεσο υγρό και το υπόλοιπο είναι το πλάσμα του αίματος. Σημαντικό ρόλο στην διακίνηση των υγρών ανάμεσα στα διαμερίσματα του σώματος έχει η υδροστατική πίεση των υγρών, η κολλοειδωσμωτική πίεση που δημιουργείται από τις πρωτεΐνες του πλάσματος, η δραστηριότητα της λέμφου, η ανατομική ακεραιότητα των αγγείων. Μία σειρά από παράγοντες ρυθμίζουν την ομοιόσταση των υγρών του σώματος. Σημαντικός είναι ο ρόλος του νεφρού. Έτσι, για παράδειγμα όταν ελαττώνεται η νεφρική αιματική ροή, γίνεται έκκριση ειδικών χημικών ουσιών (π.χ. κατεχολαμινών, ρενίνης, αλδοστερόνης) με αποτέλεσμα την κατακράτηση ύδατος και άλατος.
Ενδεικτικά, οι παρακάτω καταστάσεις και νοσήματα προκαλούν πρήξιμο ποδιών με συστηματικά χαρακτηριστικά:
Γενικευμένες παθήσεις αρθρώσεων. Λόγω βλάβης της άρθρωσης και μεταβολών στον αρθρικό υμένα, αυξάνεται η συγκέντρωση υγρού στην άρθρωση. Προκαλείται πρήξιμο στο πόδι στην περιοχή των αρθρώσεων. Το πρήξιμο έχει μεταναστευτικό χαρακτήρα και μπορεί να προσβάλλει ταυτόχρονα ή διαδοχικά τα άκρα.
Η καρδιακή ανεπάρκεια. Στην καρδιακή ανεπάρκεια αυξάνουν οι υδροστατικές πιέσεις. Συχνά συνυπάρχει δύσπνοια, ψυχρά άκρα, κυάνωση άκρων.
Η κίρρωση του ήπατος. Στην κίρρωση υπάρχει απόφραξη αιματικής λεμφικής ροής, πυλαία υπέρταση και πτώση λευκωματίνης, παθοφυσιολογικές διαταραχές που προκαλούν οίδημα. Υπάρχει συχνά ιστορικό κατάχρησης αλκοόλ, διαταραχή ισορροπίας, ίκτερος.
Η νεφρική βλάβη. Η κατακράτηση υγρών συχνά συνοδεύεται από αύξηση πίεσης, απόπνοια ουρίας, διαταραχές ούρησης, διαταραχή γεύσης-ύπνου-προσοχής.
Το ιδιοσυστασιακό οίδημα. Εμφανίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε γυναίκες, προκαλεί μεγάλες διακυμάνσεις βάρους μη εξαρτώμενες από την λήψη τροφής. Μπορεί να συνδέεται ή όχι με την φάση της έμμηνης ρήσης ή με μεταβολές σε παραμέτρους όπως η υγρασία και θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Οφείλεται σε ιδιοσυστασιακή κατακράτηση υγρών και άλατος.
Η κύηση. Προκαλούνται ορμονικές αλλαγές και μεταβολές στις αγγειακές πιέσεις με αποτέλεσμα αύξηση του όγκου του διάμεσου υγρού.
ΠΡΗΞΙΜΟ ΠΟΔΙΩΝ ΜΕ ΑΥΣΤΗΡΑ ΤΟΠΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Στην περίπτωση αυτή υπάρχει ρήξη της ισορροπίας υδροστατικών-κολλοειδωσμωτικών πιέσεων, διαταραχή λεμφικής αιματικής κυκλοφορίας των υγρών, ανεπάρκεια των ομοιοστατικών μηχανισμών του σώματος, σε τοπικό επίπεδο ή τοπική αλλοίωση της σύστασης των ιστών. Προκαλείται εντοπισμένο και αυστηρά ετερόπλευρο πρήξιμο.
Τα αίτια, αναλυτικότερα, είναι:
Μείωση της φλεβικής απαγωγής τοπικά (π.χ. φλεβίτιδα)
Μείωση της λεμφικής απαγωγής τοπικά (π.χ. λεμφαγγειίτιδα)
Φλεγμονές (π.χ. κυτταρίτιδα)
Υπερευαισθησία (π.χ. τοπική αλλεργία)
Αλλοίωση της σύστασης των ιστών (π.χ. λιπώματα)
Τραύματα ποδιών (π.χ. αιματώματα).
Τα ευρήματα από τη σωστή ιατρική εξέταση, έχουν κομβικό ρόλο στην ορθή διαφορική διάγνωση και θεραπεία.
Το πρήξιμο στην περιοχή των κάτω άκρων είναι ιδιαίτερα συχνό στη σύγχρονη εποχή, σε νέα άτομα χωρίς υποκείμενα νοσήματα. Μια σειρά από παράγοντες, ευθύνονται για το φαινόμενο:
Η καθιστική ζωή και τα ακατάλληλα υποδήματα: Η ακινησία, τα στενά σφιχτά παπούτσια, τα υψηλά τακούνια κάνουν το αίμα να λιμνάζει στις φλέβες, δημιουργώντας κακή κυκλοφορία στα κάτω άκρα.
Η παρατεταμένη ορθοστασία και η παραμονή σε σταθερή στάση για μεγάλο χρονικό διάστημα, εμποδίζει την φλεβική επιστροφή και δημιουργεί πρήξιμο.
Η χρήση φαρμάκων (π.χ. οιστρογόνα).