Η πνευμονία αποτελεί φλεγμονή του πνεύμονα, που προκαλείται όταν ένας λοιμογόνος παράγοντας προσβάλλει το πνευμονικό παρέγχυμα. Τα αίτια της πνευμονίας είναι ποικίλα. Διακρίνουμε την πνευμονιοκοκκική πνευμονία, όταν το αίτιο είναι ο πνευμονιόκοκκος, την πνευμονία από γρίπη, την πνευμονία από ψευδομονάδα, την ιογενή πνευμονία κ.λπ.
Βήχας, πυρετός, πτύελα είναι συνήθη συμπτώματα. Σε ορισμένα άτομα, ανάλογα και με το είδος του παθογόνου που προκαλεί τη νόσο, ο βήχας, ο πυρετός και τα πτύελα μπορεί να απουσιάζουν. Ναυτία έμετος διάρροια ενδέχεται να εμφανιστούν.
Επιπλοκές είναι η αιματογενής διασπορά, η πλευρίτιδα, το εμπύημα, η καρδιολογική απορρύθμιση. Η πνευμονία αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες θανάτου σε άτομα με υποκείμενα νοσήματα, στους ηλικιωμένους και τα βρέφη.
Δεν υπάρχει εμβόλιο, που αντιμετωπίζει όλα τα είδη πνευμονίας. Στην πράξη, με τον όρο εμβόλιο για την πνευμονία, εννοούμε το εμβόλιο μόνο για την πνευμονιοκοκκική πνευμονία, που είναι μία από τις πιο συχνές πνευμονίες στην κλινική ιατρική πρακτική.
Ο πνευμονιόκοκκος είναι gram θετικός κόκκος, που αναπτύσσεται σε ζεύγη και προκαλεί α αιμόλυση σε αιματούχο άγαρ. Ειδικά ένζυμα, που υπάρχουν στο εξωτερικό περίβλημα του μικροβίου καθιστούν τον πνευμονιόκοκκο ιδιαίτερα ανθεκτικό, κατά την επίθεση των λευκών αιμοσφαιρίων και άλλων παραγόντων άμυνας του οργανισμού. Η μετάδοση γίνεται με την αναπνοή και με μολυσμένα αντικείμενα.
Αρχικώς το μικρόβιο αποικίζει τον ρινοφάρυγγα. Ο απλός εποικισμός συνήθως δεν είναι αρκετός για να προκαλέσει λοίμωξη. Μετά τον αποικισμό, παράγονται προοδευτικά, εντός εβδομάδων, ειδικά αντισώματα, που συντελούν στην αντιμετώπιση της ιδιαίτερης ανθεκτικότητας του πνευμονιόκοκκου στην φαγοκυττάρωση, με αποτέλεσμα να μην προκαλείται νόσος στα περισσότερα υγιή άτομα, εφόσον οι μη ειδικοί μηχανισμοί κάθαρσης βοηθούν αποτελεσματικά (π.χ. κίνηση κροσσών μύτης, παραγωγή βλέννας, βήχας). Η πνευμονία είναι απότοκος κυρίως της μετακίνησης των πνευμονιόκοκκων προς τον πνεύμονα, όταν υπολειτουργούν οι μηχανισμοί κάθαρσης λόγω υποκείμενου νοσηρού παράγοντα (π.χ. αλλεργία, ίωση, το κάπνισμα) ή μειωμένης ικανότητας του ανοσοποιητικού να παράγει αντισώματα ή να απομακρύνει το μικρόβιο. Παράγοντες που ελαττώνουν την αντίσταση έναντι του πνευμονιόκοκκου και συντελούν στην πρόκληση πνευμονίας, δεν είναι μόνο νοσήματα και παθολογικοί παράγοντες (π.χ. σπληνεκτομή, αναιμία, διαβήτης, κατάχρηση αλκοόλ), αλλά και το έντονο ψυχολογικό ή σωματικό stress, η ανωριμότητα του ανοσοποιητικού συστήματος λόγω ηλικίας (βρέφη) ή η κάμψη του ανοσοποιητικού συστήματος λόγω ηλικίας (ηλικιωμένοι). Σε πολλές περιπτώσεις προηγείται ιογενής λοίμωξη.
Το εμβόλιο περιέχει αντιγόνα πνευμονιόκοκκου, τα οποία προκαλούν έντονη ανοσοποιητική απάντηση, χωρίς να προκαλούν νόσο. Το εμβόλιο προκαλεί έντονη ανοσολογική διέγερση, με παραγωγή αντισωμάτων. Η ανοχή και η ασφάλεια του εμβολίου είναι υψηλή, με λίγες παρενέργειες που περιλαμβάνουν πρήξιμο, πόνο στην θέση της ένεσης, μυϊκά άλγη, κακουχία, ελαφρό γριπώδες σύνδρομο για λίγες ημέρες μετά την ένεση. Το εμβόλιο απευθύνεται σε άτομα υψηλού κινδύνου να αναπτύξουν πνευμονιοκοκκική λοίμωξη. Λόγω παραγωγής προστατευτικών αντισωμάτων από το εμβόλιο, το άτομο αποκτά ανοσία έναντι του πνευμονιόκοκκου. Το εμβόλιο δεν είναι πάντως αποτελεσματικό για όλους (φαινόμενο non responders).
Συνιστάται (εφόσον δεν υπάρχουν ορισμένες σπάνιες απαγορευτικές αλλεργίες), κυρίως:
Σε άτομα με λειτουργική και ανατομική ασπληνία
Στα άτομα άνω των 65 ετών
Σε άτομα με διαρροή ΕΝΥ
Σε άτομα με διαβήτη
Στους αλκοολικούς
Σε άτομα με κίρρωση
Στους νεφροπαθείς
Σε πάσχοντες από χρόνια αναπνευστική νόσο
Στους καρδιοπαθείς
Σε πάσχοντες από ορισμένα νοσήματα των λευκών αιμοσφαιρίων, των λεμφοκυττάρων, του συμπληρώματος
Στους πάσχοντες από φορεία HIV
Στους μεταμοσχευθέντες
Στα άτομα που λαμβάνουν ορισμένα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα
Σε άτομα που ζουν σε συνθήκες αυξημένου συγχρωτισμού (π.χ. γηροκομεία)
Ο εμβολιασμός στις περισσότερες περιπτώσεις επαναλαμβάνεται ανά πενταετία.
Σήμερα υπάρχει και παιδιατρικό εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο.