Το φυλλικό οξύ ή φολικό οξύ όπως είναι ευρέως γνωστό είναι μία υδατοδιαλυτή ουσία, η οποία συμμετέχει σε μια ποικιλία βιοχημικών αντιδράσεων. Είναι απαραίτητη για την παραγωγή του DNA και του RNA και αποτελεί συνένζυμο για τη σύνθεση μεθειονίνης. Οι ενώσεις του φυλλικού οξέος δρουν ως συνένζυμο στη μεταφορά ουσιών με μία ανθρακική ομάδα.
Το φολικό οξύ προσλαμβάνεται με τις τροφές, απορροφάται από το λεπτό έντερο και αποθηκεύεται κύρια στο ήπαρ. Υψηλές και αφομοιώσιμες συγκεντρώσεις φολικού έχουν τα πράσινα λαχανικά, τα καρύδια, το συκώτι, η μαγιά.
Ενώ η ανεπάρκεια φολικού είναι αρκετά συχνή στην κλινική πράξη, το υψηλό φυλλικό, αποτελεί σπανιότερο εργαστηριακό εύρημα, χωρίς ειδικά συμπτώματα που συνήθως ανακαλύπτεται σε εργαστηριακές μετρήσεις. Τα χαμηλά επίπεδα φυλλικού οξέος έχουν συνδεθεί με ορισμένα καρκινώματα. Τα πιο συνήθη αίτια που προκαλούν υψηλά επίπεδα φολικού οξέος είναι η ανάπτυξη βακτηριδίων στο λεπτό έντερο, η υπερβολική κατανάλωση χορταρικών, περιπτώσεις αβιταμινώσεων, η μετάγγιση αίματος, η πρόσληψη φαρμάκων ή συμπληρωμάτων με φολικό οξύ.
Η ανεπάρκεια του φολλικού οξέος, είναι συχνότερη, προκαλείται από μια ποικιλία καταστάσεων και νοσημάτων που συνδέονται με:
1. Μειωμένη πρόσληψη
Οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά και οι αλκοολικοί εμφανίζουν σε αρκετές περιπτώσεις ανεπαρκή διαιτητική πρόσληψη.
2. Κακή απορρόφηση
Χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι της κατηγορίας είναι η διαβητική εντεροπάθεια, η γαστρεκτομή, η νόσος του CROHN.
3. Αυξημένες ανάγκες σε φυλλικό
Η κύηση και η γαλουχία είναι φυσιολογικές καταστάσεις, που προκαλούν αυξημένες ανάγκες. Τα καρκινώματα, η χρόνια αιμολυτική αναιμία, η ψωρίαση προκαλούν αυξημένες ανάγκες, λόγω αύξησης των μεταβολικών αντιδράσεων που προκαλούν τα παραπάνω νοσήματα.
4. Αυξημένη απώλεια
Η ηπατική νόσος, η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, η αιμοδιάλυση προκαλούν αυξημένη απώλεια φυλλικού.
5. Φάρμακα
Ανταγωνίζονται το φυλλικό σε πολλές βιοχημικές αντιδράσεις. Η φαινυτοίνη, η πρυμιδόνη, η τετρακυκλίνη είναι χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι της κατηγορίας.
Οι επιπτώσεις από το χαμηλό φυλλικό είναι η αναιμία, η υπογονιμότητα, η αδυναμία, οι ψυχωσικές εκδηλώσεις, η ανορεξία, η απώλεια βάρους, οι διαταραχές κενώσεων, η γλωσσίτιδα, η χειλίτιδα, η μελάγχρωση δέρματος, οι εύκολοι μωλωπισμοί, η λευκοπενία, οι συχνές λοιμώξεις. Η συμπτωματολογία ενδέχεται να είναι ήπια. Η έλλειψη φυλλικού οξέος κατά τη σύλληψη και τις πρώτες εβδομάδες της κυοφορίας, συνδέεται με ανωμαλίες νευρικού σωλήνα στο έμβρυο και δυσμορφίες. Η ανεπάρκεια φυλλικού οξέος σε συνδυασμό με την αύξηση ενός παράγοντα του αίματος, που καλείται ομοκυστεΐνη, συνδέεται με αγγειακή νόσο (π.χ. αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο).
Η σωστή παθολογική εξέταση έχει κομβική σημασία στη σωστή διαφορική διάγνωση και θεραπεία. Σήμερα υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία.