Ο βήχας περιλαμβάνεται στα φυσιολογικά αντανακλαστικά του σώματος. Η αποστολή του βήχα είναι η προστασία των σώματος από ερεθιστικές και βλαπτικές ουσίες που εισχωρούν σε αυτό. O βήχας μπορεί να είναι παραγωγικός δηλαδή να συνοδεύεται από φλέγμα ή βλέννα (πτύελα) ή ξηρός, να μην έχει δηλαδή απόχρεμψη.
Η έκλυση του αντανακλαστικού γίνεται από μηχανικό ή χημικό ερεθισμό ορισμένων νεύρων με αποτέλεσμα την σύγκλειση και την απότομη διάνοιξη της γλωττίδας και την ισχυρή εξώθηση αέρα που παρασύρει τελικώς προς τα έξω το τραχειοβρογχικό περιεχόμενο. Τα προσαγωγά ερεθίσματα φθάνουν σε περιοχή του προμήκους του εγκεφάλου που αναφέρεται ως κέντρο του βήχα. Ο έντονος βήχας σε υπερευαίσθητα άτομα μπορεί να προκαλέσει εμετό, ρήξη πνευμονικής κυψελίδας, συγκοπτική κρίση, κάταγμα πλευρών.
Ο βήχας είναι περιστασιακό σύμπτωμα σε φυσιολογικά άτομα. Παρατηρείται συχνά σε ορισμένες γυναίκες κατά την κύηση. Εμφανίζεται οξέως κατά την διαδρομή απλών ιογενών λοιμώξεων, οπότε διαρκεί συχνά λίγο. Ο βήχας δεν είναι πάντοτε αθώος όταν εμφανίζεται οξέως, διότι μπορεί να οφείλεται σε πνευμονία ή σε υποκείμενη νόσο που τον πυροδοτεί εύκολα όπως είναι η αλλεργία, η καρδιακή ανεπάρκεια, το άσθμα.
Ο χρόνιος βήχας που επιμένει και διαρκεί πάνω από μήνα, οφείλεται πάντα σε παθολογική οργανική βλάβη η βαρύτητα της οποίας ποικίλλει. Νοσήματα και καταστάσεις που συχνά αποτελούν την αιτία του χρόνιου βήχα είναι:
· Χρόνιες λοιμώξεις
· Αποφρακτική πνευμονοπάθεια
· Άσθμα
· Βρογχίτιδα
· Βλάβες από το κάπνισμα
· Αλλεργία
· Πεπτικά προβλήματα
· Καρκίνος
· Καρδιακά νοσήματα
· Αποστήματα
· Ανευρύσματα
Ενίοτε ορισμένα φάρμακα όπως η καπτοπρίλη, η εναλαπρίλη και η λισινοπρίλη αποτελούν το αίτιο του βήχα.
Δυστυχώς λόγω της λανθασμένης σύνδεσης του βήχα που εμμένει με τις απλές ιώσεις, συχνά το σύμπτωμα αμελείται από τον πάσχοντα ασθενή, οπότε αυτός προσέρχεται καθυστερημένα για ιατρική εξέταση. Μία δεύτερη συνήθης κακή ελληνική πρακτική είναι η κατανάλωση αμφιβόλου ποιότητας αντιβηχικών σκευασμάτων που καταστέλλουν το ανατανακλαστικό του βήχα. Με τον τρόπο όμως αυτό παρακωλύεται η διαδικασία της απόχρεμψης που είναι ζωτικής σημασίας σε ορισμένες περιπτώσεις. Η χρήση αντιβιοτικών σε περιπτώσεις βήχα έχει θέση μόνο σε ορισμένα λοιμώδη νοσήματα. Η άσκοπη χρήση αντιβιοτικών μπορεί να οδηγήσει σε ανθεκτικά μικρόβια ή επιδείνωση του βήχα από έκλυση αλλεργικών εκδηλώσεων.