Η πλήρης παροχή γνώσεων πρώτων βοηθειών υπερβαίνει τις δυνατότητες της παρούσας ενημέρωσης.
Υπάρχουν, ωστόσο υπερεπείγουσες καταστάσεις, τις οποίες όλοι πρέπει να μάθουν να αναγνωρίζουν και να δίνουν τις πρώτες βοήθειες, διότι μερικές απλές κινήσεις μπορεί να αποδειχθούν σωτήριες για τον πάσχοντα άνθρωπο, μέχρι να του δοθεί η ενδεδειγμένη ιατρική αγωγή.
Οι πιο συνήθεις περιπτώσεις, κατά τις οποίες η άμεση παροχή πρώτων βοηθειών με απλά μέτρα, αποβαίνει συχνά σωτήρια, είναι οι περιπτώσεις της αιφνίδιας καρδιοαναπνευστικής ανακοπής και της οξείας αιμορραγίας.
Στην αιφνίδια καρδιοαναπνευστική ανακοπή το άτομο χάνει αιφνιδίως τις αισθήσεις του, όπως και στην απλή λιποθυμία, αλλά επιπρόσθετα, ο άνθρωπος δεν αναπνέει και δεν έχει ψηλαφητό σφυγμό διότι διακόπτεται η αναπνοή και η κυκλοφορία του αίματος.
Εάν χαθεί πολύς χρόνος κατά την αποκατάσταση της αναπνοής και της κυκλοφορίας ο οργανισμός παθαίνει ανεπανόρθωτες βλάβες και η κυκλοφορία δεν μπορεί να επανέλθει.
Η καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση είναι θέμα ειδικής εκπαίδευσης και ο κάθε πολίτης πρέπει να παρακολουθήσει άμεσα αντίστοιχα οργανωμένα σεμινάρια που περιλαμβάνουν κατάλληλη πρακτική εκπαίδευση σε τεχνικές μαλάξεων και τεχνητής αναπνοής. Ωστόσο, ακόμα και δύο μόνο δυνατές μαλάξεις στο στήθος από κάποιον ανειδίκευτο, μπορεί να δώσουν στον οργανισμό την ενέργεια που χρειάζεται για να αποκαταστήσει την κυκλοφορία του, την στιγμή που δεν έχει πάθει ακόμα ανεπανόρθωτες βλάβες από την διακοπή της αναπνοής και της κυκλοφορίας. Απαραίτητη προϋπόθεση για να εκτελεστούν με ασφάλεια οι προαναφερόμενες μαλάξεις, διότι σε αντίθετη περίπτωση μπορεί να αποδειχτούν επικίνδυνες, είναι να είστε σίγουροι ότι το άτομο που αιφνιδίως έχασε τις αισθήσεις πάσχει από καρδιοαναπνευστική ανακοπή και δεν πρόκειται για απλή λιποθυμία. Αυτό μπορεί κανείς να το διαπιστώσει εύκολα ως εξής:
Ελέγχετε εάν το άτομο αναπνέει πλησιάζοντας το αυτί στο στόμα και την μύτη του για να νιώσετε την ανάσα του και παρατηρώντας εάν κινείται ο θώρακας και η κοιλιά του.
Εάν το άτομο δεν αναπνέει και δεν έχει ψηλαφητό σφυγμό κάνετε δύο δυνατές μαλάξεις στο κάτω μισό του στέρνου με τον πάσχοντα ανάσκελα, ενώ λύνετε τη ζώνη και τα κουμπιά του.
Το στέρνο είναι το πλατύ κεντρικό κόκαλο, στο μέσο του θώρακα και συνδέεται πλαγίως με τις πλευρές του θώρακα που περικλείουν τους πνεύμονες.
Σε αντίθετη περίπτωση, ή στην περίπτωση που δεν είστε σίγουροι ότι το άτομο δεν αναπνέει και δεν έχει σφυγμό, λύστε απλώς την ζώνη και τα κουμπιά και τοποθετείστε τα πόδια 20-30 εκατοστά υψηλότερα, ενώ είναι ανάσκελα. Είναι πολύ σημαντικό στην καρδιοαναπνευστική ανακοπή να μεριμνήσετε για την ταχύτατη μεταφορά του πάσχοντος στο νοσοκομείο. Ο πάσχων πρέπει να διασωληνωθεί για να μην πεθάνει.
Η περίπτωση αιμορραγίας, σε ελαφρά ή σοβαρότερα ατυχήματα, επιβάλλει την άμεση παροχή πρώτων βοηθειών από το περιβάλλον, έως την λήψη της ενδεδειγμένης ιατρικής βοήθειας. Στις περιπτώσεις τραυμάτων στον αυχένα, στην ράχη, ή στο κεφάλι δεν πρέπει να μετακινείται καθόλου ο τραυματίας, μέχρι να έρθει ιατρική βοήθεια.
Οι αιμορραγίες ελέγχονται με κρύο νερό και άμεση πίεση με καθαρό επίδεσμο, μέχρι να σταματήσει η αιμορραγία. Χαλαρώνετε περιοδικά την πίεση, κοιτάζοντας εάν ελέγχθηκε η αιμορραγία και επί διακοπής της αιμορραγίας δέσετε απαλά με καθαρή επίδεση.
Το ίδιο μπορείτε να κάνετε και σε ρινορραγίες πιέζοντας σταθερά τα πτερύγια της μύτης μεταξύ τους και εφαρμόζοντας πάνω της πάγο ή κρύο επίδεσμο.
Εάν η αιμορραγία είναι ακατάσχετη και απειλητική για την ζωή του θύματος εφαρμόζετε σφιχτή επίδεση με ύφασμα πλάτους τουλάχιστον πέντε εκατοστών, όπως λωρίδα από σεντόνι ή μαντήλι, κεντρικά ακριβώς πάνω από το σημείο της ακατάσχετης αιμορραγίας.Τέτοιο ύφασμα καλό είναι να ευρίσκεται πάντα στο αυτοκίνητο. Στις περιπτώσεις που έχει κοπεί μεγάλο αγγείο στο πόδι ή στο χέρι, λόγω σοβαρού ατυχήματος -π.χ. τροχαίου – το αίμα αναβλύζει άφθονο, υπό πίεση. Το είδος αυτό της επίδεσης (εφαρμογή tourniquet) εφαρμόζεται μόνο σε μέλος, π.χ. στο χέρι ή στο πόδι και ποτέ στον θώρακα, κεφάλι, ή κοιλιά. Επειδή ανακόπτεται η κυκλοφορία του αίματος στο μέλος, μπορεί να προκληθούν βλάβες από την διακοπή της κυκλοφορίας που να οδηγήσουν ακόμη και σε απώλεια του άκρου. Η διάρκεια της περίδεσης δεν πρέπει να υπερβαίνει τα δεκαπέντε λεπτά, τοποθετείται μόνο ως έσχατη λύση και πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για γρήγορη μεταφορά του τραυματία στο νοσοκομείο.