Η παροδική απώλεια της συνείδησης αποκαλείται λιποθυμία.
Η λιποθυμία χαρακτηρίζεται από απώλεια αισθήσεων απότομης έναρξης και μικρής διάρκειας, ενώ ακολουθείται από πλήρη ανάκτηση της συνείδησης. Το άτομο χάνει τις αισθήσεις του και πέφτει στο έδαφος. Πάνω από το 30% των ενηλίκων σύμφωνα με μελέτες θα παρουσιάσει τουλάχιστον ένα λιποθυμικό επεισόδιο στην ζωή του. Οι νέες γυναίκες και οι ηλικιωμένοι παρουσιάζουν συχνότερα λιποθυμικά επεισόδια.
Η λιποθυμία οφείλεται σε «φυσιολογική» δυσλειτουργία του οργανισμού οφειλόμενη σε παράγοντες όπως ηλικία, άγχος κλπ., σε οργανικά νοσήματα ή σε φάρμακα.
1. ΛΙΠΟΘΥΜΙΑ ΛΟΓΩ «ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗΣ» ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ
Η λιποθυμία οφείλεται συνήθως σε δυσλειτουργία αγγειοκινητικών χαρακτηριστικών του κυκλοφορικού συστήματος ή σε βαγοτονία. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι η λιποθυμία μετά από stress και η ιδιοπαθής ορθοστατική υπόταση.
Όταν ένα άτομο ευρίσκεται σε υπερένταση κινητοποιούνται ποικίλοι ρυθμιστικοί μηχανισμοί, που έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της αρτηριακής πίεσης, την αύξηση της αιματικής ροής, την αύξηση του κυτταρικού μεταβολισμού, την αύξηση της γλυκόζης του αίματος, την αύξηση της γλυκόλυσης, την αύξηση της πνευματικής δραστηριότητας, την αύξηση της μυϊκής δύναμης. Κυρίαρχο ρόλο έχει η κινητοποίηση αγγειοκινητικών αντανακλαστικών και προσαρμογών του κυκλοφορικού συστήματος. Ορισμένα ευαίσθητα άτομα παρουσιάζουν αγγειοκινητική αστάθεια με αποτέλεσμα κάτω από την επίδραση του stress, οι μηχανισμοί αυτοί να μην λειτουργούν στην εντέλεια. Νέες γυναίκες με υπόταση, ευσυγκίνητα άτομα και ηλικιωμένοι είναι οι ομάδες υψηλού κινδύνου. Κάτω από την επίδραση ενός παράγοντα που προκαλεί φόβο, άγχος ή πόνο, εκλύονται νευροφυτικά συμπτώματα όπως ναυτία, εφίδρωση, ταχυκαρδία, χλωμάδα, λιποθυμία.
Στην ιδιοπαθή ορθοστατική υπόταση, δεν λειτουργούν επαρκώς οι αντανακλαστικές προσαρμογές του οργανισμού κατά την έγερση. Συγκεκριμένα στο φυσιολογικό άτομο, καθώς αυτό μετακινείται από θέση κατάκλισης σε όρθια θέση, πραγματοποιείται αντανακλαστικώς αγγειοσύσπαση, με αποτέλεσμα να παρατηρείται πτώση της αρτηριακής πίεσης του αίματος που όμως δεν υπερβαίνει τα 20 mmHg. Σε ορισμένα άτομα ιδιοσυγκρασιακώς αλλά και με την πάροδο της ηλικίας ανεπαρκούν οι μηχανισμοί ρύθμισης και εμφανίζεται ορθοστατική υπόταση κατά την έγερση και λιποθυμία. Σήμερα υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία για τις περιπτώσεις ορθοστατικής υπότασης.
2. ΛΙΠΟΘΥΜΙΑ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΗ ΣΕ ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ
Η εγρήγορση προϋποθέτει την ανατομική και λειτουργική αρτιότητα των εγκεφαλικών κυττάρων αυτών καθαυτών, την παροχή επαρκούς ποσότητας αίματος και οξυγόνου μέσω της συστηματικής κυκλοφορίας και τη σωστή συγκέντρωση ορμονών και βιοχημικών παραγόντων στο αίμα. Στην λιποθυμία διαταράσσεται ένας ή περισσότεροι από τους παράγοντες αυτούς, σε οποιοδήποτε επίπεδο. Ο κατάλογος των οργανικών νοσημάτων είναι μακρύς και περιλαμβάνει εγκεφαλικά νοσήματα, αγγειακά νοσήματα, καρδιακά νοσήματα, περιπτώσεις δευτεροπαθούς ορθοστατικής υπότασης (π.χ. γαστρορραγία), νοσήματα που χαρακτηρίζονται από διαταραχές βιταμινών ηλεκτρολυτών και ιχνοστοιχείων, νοσήματα με αυτόνομη νευροπάθεια (π.χ. διαβήτης). Ορισμένα από τα νοσήματα αυτά μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα το απλό λιποθυμικό επεισόδιο να εξελιχθεί σε καρδιακή ανακοπή και θάνατο. Περιστατικά λιποθυμίας με πιθανό υποκείμενο επικίνδυνο οργανικό νόσημα πρέπει να διερευνώνται άμεσα ενδονοσοκομειακώς προς αποκλεισμό του.
3. ΛΙΠΟΘΥΜΙΑ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΗ ΣΕ ΦΑΡΜΑΚΑ
Φάρμακα που προκαλούν αγγειοδιαστολή, αδρενεργικοί αναστολείς, φάρμακα που προκαλούν απώλεια υγρών και ηλεκτρολυτών (π.χ. διουρητικά) συνδέονται με την εμφάνιση λιποθυμικών επεισοδίων σε ευαίσθητα άτομα.
ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΣΕ ΛΙΠΟΘΥΜΙΑ
Το λιποθυμικό επεισόδιο πρέπει πάντα να αξιολογείται άμεσα και σωστά ιατρικώς.
Είναι σημαντικό να δίνονται πάντα οι πρώτες βοήθειες από το περιβάλλον, μέχρι να έλθει η ιατρική βοήθεια.
Λύνετε την ζώνη και τα κουμπιά του πάσχοντα και τοποθετείστε τα πόδια 20-30 εκατοστά υψηλότερα, ενώ είναι ανάσκελα. Τοποθετείτε κρύες κομπρέσες με νερό στο μέτωπο. Μην του δίνετε φαγητό ή υγρά ενώ είναι αναίσθητος.
Είναι βασικό κάθε πολίτης να ξέρει να διαχωρίζει την απώλεια συνείδησης λόγω λιποθυμίας και την απώλεια συνείδησης λόγω αιφνίδιας καρδιοαναπνευστικής ανακοπής.
Στην αιφνίδια καρδιοαναπνευστική ανακοπή το άτομο χάνει αιφνιδίως τις αισθήσεις του, όπως και στην απλή λιποθυμία, αλλά επιπρόσθετα, ο άνθρωπος δεν αναπνέει και δεν έχει ψηλαφητό σφυγμό διότι διακόπτεται η αναπνοή και η κυκλοφορία του αίματος. Στην καρδιοαναπνευστική ανακοπή πρέπει να μεριμνήσετε για την ταχύτατη μεταφορά του πάσχοντος στο νοσοκομείο. Ο πάσχων, εάν η ανακοπή είναι παρατεινόμενη, πρέπει να διασωληνωθεί άμεσα για να μην πεθάνει.
Η διάκριση της απλής λιποθυμίας από την καρδιοαναπνευστική ανακοπή μπορεί να γίνει εύκολα ως εξής:
Πλησιάζετε τον πάσχοντα και ελέγχετε εάν το άτομο αναπνέει πλησιάζοντας το αυτί στο στόμα και την μύτη του για να νιώσετε την ανάσα του και παρατηρώντας εάν κινείται ο θώρακας και η κοιλιά του. Εάν έχετε καθρέπτη, τον πλησιάζετε στη μύτη και στο στόμα του για να δείτε εάν «θαμπώνει» από την αναπνοή του.
Αναζητάτε τους καρδιακούς παλμούς ψηλαφώντας τον σφυγμό στην κοιλότητα μεταξύ του λάρυγγα και των γειτονικών μυών και στην βάση του αντίχειρα (και στα δύο χέρια).
Εάν το άτομο δεν αναπνέει και δεν έχει ψηλαφητό σφυγμό, πρόκειται για καρδιοαναπνευστική ανακοπή.
Στην καρδιοαναπνευστική ανακοπή εάν έχετε εκπαιδευτεί κατάλληλα, εφαρμόζετε καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση. Η καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση, που πρέπει να εφαρμόζεται στην περίπτωση καρδιοαναπνευστικής ανακοπής, είναι θέμα ειδικής εκπαίδευσης και ο κάθε πολίτης πρέπει να παρακολουθήσει άμεσα αντίστοιχα οργανωμένα σεμινάρια που περιλαμβάνουν κατάλληλη πρακτική εκπαίδευση σε τεχνικές μαλάξεων και τεχνητής αναπνοής. Ωστόσο ο κοινός άνθρωπος που δεν έχει λάβει την αντίστοιχη εκπαίδευση, μπορεί να δώσει δύο δυνατές μαλάξεις στο στήθος. Ακόμα και δύο μόνο δυνατές μαλάξεις στο στήθος, μπορεί να δώσουν στον οργανισμό την ενέργεια που χρειάζεται για να αποκαταστήσει την κυκλοφορία του, την στιγμή που δεν έχει πάθει ακόμα ανεπανόρθωτες βλάβες από την διακοπή της αναπνοής και της κυκλοφορίας. Απαραίτητη προϋπόθεση για να εκτελεστούν με ασφάλεια οι προαναφερόμενες μαλάξεις, διότι σε περίπτωση απλής λιποθυμίας μπορεί να αποδειχτούν επικίνδυνες, είναι να είστε σίγουροι ότι το άτομο που αιφνιδίως έχασε τις αισθήσεις πάσχει από καρδιοαναπνευστική ανακοπή.