Πρόκειται για την πιο σημαντική νόσο που προκαλείται από παράσιτα και προκαλεί ετησίως αρκετούς θανάτους παγκοσμίως. Είναι από τις πιο σημαντικές απειλές κατά την διάρκεια των ταξιδιών. Η ελονοσία μεταδίδεται με τα κουνούπια, με μετάγγιση και μέσω μολυσμένων μεταναστών ή ταξιδιωτών, οι οποίοι μολύνουν στη συνέχεια τα κουνούπια, που τους τσιμπούν. Μεταδίδεται επίσης από τη μολυσμένη μητέρα στο μωρό (γεννητική ελονοσία).
Τέσσερα είδη του γένους plasmodium κλασσικά προκαλούν όλα τα είδη της ελονοσίας στον άνθρωπο. Το falciparum είναι υπεύθυνο σχεδόν για όλες τις πιο σοβαρές περιπτώσεις της νόσου. Κυριαρχεί σε πολλές ενδημικές περιοχές. Το vivax είναι εξίσου σύνηθες με το falciparum. Το ovale και το malariae είναι λιγότερο κοινά αίτια της νόσου. Το knowlesi είναι περιστασιακός πρόξενος μοιραίων περιστατικών της νόσου.
Η ελονοσία μεταδίδεται με το τσίμπημα του θηλυκού ανωφελούς κώνωπα. Οι σποροζωίτες, που απελευθερώνονται, πηγαίνουν στο συκώτι, μολύνουν τα ηπατικά κύτταρα και στη συνέχεια ως μεροζωίτες από το συκώτι μολύνουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος. Σημαντικοί αριθμοί κυκλοφορούντων παρασίτων αναπτύσσονται, ορισμένα εξελίσσονται σε σεξουαλικά γαμετοκύτταρα και επαναμολύνουν τα κουνούπια, επιτρέποντας τη συμπλήρωση του κύκλου ζωής του παρασίτου και τη μόλυνση νέων ατόμων. Σε ενδημικές περιοχές και μετά από συνεχείς μολύνσεις το άτομο τελικώς, αποκτά ανοσία. Η ανοσία αυτή προστατεύει από θανατηφόρα έκβαση τα άτομα (ενηλίκους και εφήβους), που κατορθώνουν να επιβιώσουν από τις προσβολές της παιδικής ηλικίας.
ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ
Η οξεία προσβολή χαρακτηρίζεται από πυρετό, ατονία, εφίδρωση που προσομοιάζει με ίωση. Τα εμπύρετα επεισόδια πολλές φορές ακολουθούνται από διαστήματα απυρεξίας, κατά την διάρκεια των οποίων ο ασθενής νοιώθει καλά. Πονοκέφαλος, κακουχία, μυαλγίες, αρθραλγίες, βήχας, θωρακικός πόνος, κοιλιακός πόνος, ανορεξία, ναυτία, πυρετός, διάρροια, είναι συχνά. Ο κίνδυνος να εκδηλώσει κάποιος ελονοσία διαρκεί δύο μήνες έως και δύο χρόνια από τη στιγμή του τσιμπήματος του κουνουπιού, ανάλογα με το στέλεχος,.
Λόγω των αλλοιώσεων που προκαλεί στα ερυθροκύτταρα, κυρίως το πλασμώδιο falciparum (αλλά όχι μόνο), συμβαίνουν σοβαρές επιπλοκές με σοβαρή αναιμία, δυσλειτουργία όλων των οργάνων, νευρολογικές αλλοιώσεις και διαταραχές συνείδησης, σπασμοί, κώμα, υπόταση, πνευμονικό οίδημα, νεφρική ανεπάρκεια, αιμόλυση, υπογλυκαιμία, ηπατική δυσλειτουργία, ανωμαλίες πηκτικότητας, επιλοιμώξεις.
Η διάγνωση γίνεται με ειδικές αιματολογικές εξετάσεις ανίχνευσης του παρασίτου στο αίμα και η θεραπεία γίνεται με ειδικά ανθελονοσιακά φάρμακα.
ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ
Σημαντικά είναι τα μέτρα προφύλαξης της νόσου. Ταξιδιώτες σε ενδημικές περιοχές (ενημέρωση στο www.cdc.gov/travel/) και ειδικές ομάδες (π.χ. έγκυες, μωρά) λαμβάνουν προφυλακτική αγωγή. Η χημειοπροφύλαξη δεν προστατεύει απόλυτα.
Σημαντικά είναι τα μέτρα πρόληψης που συνδέονται με την απομάκρυνση των κουνουπιών:
Απομακρύνετε και αποφεύγετε χώρους με λιμνάζοντα ύδατα. Κουρεύετε γρασίδι θάμνους φυλλωσιές (είναι σημεία παραμονής κουνουπιών).
Χρησιμοποιείτε ανεμιστήρες ή κλιματιστικά: Ο δροσερός αέρας μειώνει τη δραστηριότητα των κουνουπιών.
Μην κυκλοφορείτε σε εξωτερικούς χώρους από το σούρουπο έως την αυγή. Εάν αυτό δεν είναι δυνατόν χρησιμοποιείστε μακριά ρούχα, που να σκεπάζουν τα χέρια και τα πόδια, παπούτσια κλειστά αντί για σανδάλια και πουκάμισα που να «μπαίνουν» μέσα στην φούστα ή το παντελόνι. Χρησιμοποιείστε επίσης ειδικά εντομοαπωθητικά σκευάσματα για το δέρμα.
Στα μωρά και στο σπίτι, μην ανοίγετε τα παράθυρα μετά το σούρουπο και χρησιμοποιείτε σήτες και κουνουπιέρες. Eιδικά διαλύματα πυρεθρίνης χρησιμοποιούνται για εμβάπτιση κουνουπιέρων και σητών με αποτελεσματική αντικουνουπική προστασία που διαρκεί για αρκετούς μήνες, εφόσον δεν πλυθούν.
Να ακολουθείτε πάντα τις οδηγίες χρήσεως του κατασκευαστή του προϊόντος που χρησιμοποιείτε και να χρησιμοποιείτε πάντα εγκεκριμένα προϊόντα.
ΤΑ ΕΝΤΟΜΟΑΠΩΘΗΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΕΡΜΑ
Τα κυριότερα δραστικά εντομοαπωθητικά για το δέρμα περιέχουν μία από τις παρακάτω δραστικές ουσίες:
• DEET
• Picaridin
Πώς χρησιμοποιούνται τα ειδικά εντομοαπωθητικά για το δέρμα:
1. Σε περίπτωση παραμονής σε εξωτερικό χώρο χρησιμοποιείτε συγκεντρώσεις DEEΤ~15% ή picaridin~15%
2. Σε περίπτωση παραμονής σε εξωτερικό χώρο επί πέντε-οκτώ ώρες χρησιμοποιείτε συγκεντρώσεις~20%-50% DEET.
Το DEET χρησιμοποιείται μόνο σε άτομα άνω των δύο μηνών και μάλιστα σε συγκέντρωση έως 30%.
ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΛΕΙΨΗ ΤΩΝ ΕΝΤΟΜΟΑΠΩΘΗΤΙΚΩΝ
i. Το προϊόν πρέπει να τοποθετείται μόνο σε ακάλυπτο δέρμα και μετά την επιστροφή πρέπει να απομακρύνεται με καλό μπάνιο.
ii. Να μην τοποθετείτε το προϊόν σε αμυχές, πληγές, στο στόμα και στα μάτια και να πλένετε πάντα τα χέρια σας μετά την επάλειψη.
iii. Τα εντομοαπωθητικά πρέπει να επαλείφονται μετά τα αντηλιακά.
iv. Να πλένετε καλά τα χέρια σας μετά την χρήση. Αν μετά από την εφαρμογή του εντομοαπωθητικού παρατηρηθεί ερεθισμός, ενημερώνετε τον γιατρό.