Η γαστρορραγία είναι παθολογική κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από αιμορραγία στομάχου και στις περισσότερες περιπτώσεις απαιτεί επιθετική ενδονοσοκομειακή αγωγή. Η παθολογική αυτή κατάσταση είναι συχνά σιωπηλή, αλλά άμεσα απειλητική για την ζωή του ασθενούς, λόγω της ραγδαίας πτώσης του αιματοκρίτη, της πίεσης του αίματος, της αιμάτωσης ζωτικών οργάνων.
Πόνος στην κοιλιά, καφέ, καφεοειδής ή κόκκινος έμετος, μαύρα κόπρανα είναι συμπτώματα της γαστρορραγίας. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο, η γαστρορραγία να έχει ως μόνο σύμπτωμα τα μαύρα κόπρανα (μέλαινες κενώσεις). Η σοβαρότητα της γαστρορραγίας είναι μεγαλύτερη σε ηλικιωμένους και σε χρονίως πάσχοντες. Η κατάσταση επιδεινώνεται από ταυτόχρονη λήψη ορισμένων φαρμάκων.
Οι κατηγορίες των νοσημάτων που προκαλούν γαστρορραγία είναι:
1. Νοσήματα στομάχου (π.χ. έλκος, καρκίνωμα στομάχου) ή νοσήματα εκτός στομάχου (π.χ. πυλαία υπέρταση, καρκίνος παγκρέατος), που αλλοιώνουν την επιφάνεια του στομάχου.
Το πεπτικό έλκος αποτελεί την αιτία της γαστρορραγίας σε ποσοστά άνω του 40%. Το έλκος είναι νόσημα του στομάχου που χαρακτηρίζεται από βαθιές διαβρώσεις βλεννογόνου μεγέθους πάνω από 5 mm. Τα δωδεκαδακτυλικά έλκη εμφανίζονται στο δωδεκαδάκτυλο ενώ τα γαστρικά έλκη στο στομάχι. Η λοίμωξη από μικρόβια που επιβιώνουν στο δυσμενές όξινο περιβάλλον του στομάχου (π.χ. ελικοβακτηρίδιο, ερπητοιός, κυτταρομεγαλοιός), η λήψη ορισμένων φαρμάκων και ουσιών (π.χ. μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, κοκαΐνη, διφωσφονικά), το κάπνισμα, το ψυχολογικό stress, η κατάχρηση καφέ και αλκοόλ, ορισμένα νοσήματα και καταστάσεις (π.χ. ισχαιμία, σαρκοείδωση, ακτινοθεραπεία), η δυσμενής κληρονομικότητα, είναι παράγοντες που προκαλούν την εμφάνιση έλκους.
Στα περισσότερα άτομα, πριν το επεισόδιο γαστρορραγίας, το έλκος εμφανίζεται με κοιλιακό πόνο, κάψιμο, ή κοιλιακό ενόχλημα, που συχνά αφυπνίζει τον άρρωστο τη νύχτα. Σε ορισμένους ασθενείς ο πόνος συνδέεται με την λήψη τροφής, η οποία μπορεί να ανακουφίζει ή να επιδεινώνει τα συμπτώματα. Οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζουν περιοδικότητα του φαινομένου, με περιόδους ελεύθερες συμπτωμάτων. Παρά ταύτα, σύμφωνα με μελέτες, 20% των επεισοδίων γαστρορραγίας από έλκος έχουν σιωπηλά έλκη, χωρίς προηγηθέντα συμπτώματα. Φούσκωμα, κοιλιακές κράμπες, ναυτία, απώλεια βάρους ενδέχεται να υπάρχουν.
Η διάγνωση τίθεται με γαστροσκόπηση.
2. Φάρμακα και τοξικές ουσίες.
Ο πιο κοινός εκπρόσωπος της κατηγορίας είναι τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (π.χ. ασπιρίνη). Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη είναι από τα πιο συνήθη χρησιμοποιούμενα φάρμακα. Συνήθεις παρενέργειες των φαρμάκων είναι τα δυσπεπτικά ενοχλήματα. Η ανάπτυξη έλκους και γαστρορραγίας είναι σπανιότερα. Ακόμη και η λήψη μόνο 75 mg ημερησίως ακετυλοσαλικυλικού οξέως με τη μορφή ασπιρίνης την ημέρα (κάτι λιγότερο από μία παιδική ασπιρίνη) μπορεί να προκαλέσει σοβαρή γαστρορραγία. Παράγοντες κινδύνου είναι η μεγάλη ηλικία, το ιστορικό έλκους, η συνοδός λήψη ορισμένων φαρμάκων (π.χ. κορτιζόνης, αντιπηκτικά), η λήψη πολλών μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών.
Η τοξική δράση των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών είναι άμεση και έμμεση. Πολλά από αυτά, όπως η ασπιρίνη, είναι ασθενή οξέα. Διαπερνούν τις λιποειδικές μεμβράνες των επιθηλιακών κυττάρων του στομάχου, προκαλώντας ποικίλες κυτταρικές αλλοιώσεις. Προκαλούν επίσης αλλοιώσεις στην επιφανειακή βλέννα του στομάχου.
Η έμμεση δράση τους εκδηλώνεται με τη μείωση στην πηκτικότητα του αίματος που προκαλούν στην κυκλοφορία και τη μείωση των επιπέδων των προσταγλανδινών. Οι προσταγλανδίνες είναι απαραίτητες για την ρύθμιση της γαστρικής έκκρισης οξέως σε φυσιολογικά επίπεδα, για την ακεραιότητα και τον ομαλό πολλαπλασιασμό των επιθηλιακών κυττάρων του στομάχου.
Λόγω (κυρίως) της έμμεσης δράσης της ασπιρίνης τα προστατευτικά εντεροδιαλυτά δισκία ακετυλοσαλικυλικού οξέως (π.χ. σαλοσπίρ), που χορηγούνται για το έμφραγμα και για πρόληψη θρομβώσεων, εμφανίζουν επίσης κίνδυνο γαστρορραγίας.
Ο κίνδυνος αυξάνει όταν στον οργανισμό υπάρχει ταυτόχρονα ελικοβακτηρίδιο, ένα gram αρνητικό βακτηρίδιο, το οποίο ζει μέσα στην βλέννα του στομάχου.
3. Συστηματικά νοσήματα ή νοσήματα, που προκαλούν αλλοιώσεις στην πηκτικότητα του αίματος.
Σημαντικό ρόλο για την φυσιολογική αιμόσταση, διαδραματίζουν τα αιμοπετάλια και παράγοντες πήξης, που υπάρχουν στο αίμα. Ο μηχανισμός της αιμόστασης περιλαμβάνει αγγειόσπασμο, σχηματισμό αιμοπεταλιακού θρόμβου, ενεργοποίηση πολλαπλών ενζύμων και παραγόντων πήξεως του αίματος. Ορισμένοι αντιπηκτικοί παράγοντες προκαλούν αιμορραγικές τάσεις. Το ήπαρ έχει κομβικό ρόλο στην ομαλή διάθεση παραγόντων πήξεως.
Αρκετά νοσήματα προκαλούν σοβαρές αλλοιώσεις στην πηκτικότητα του αίματος, με αποτέλεσμα εμφάνιση γαστρορραγίας. Χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι της κατηγορίας είναι η σοβαρή θρομβοπενία και η ηπατική ανεπάρκεια.
4. Νοσήματα που προκαλούν παθολογική εκροή αίματος στο στομάχι.
Παθολογική εκροή αίματος στο στομάχι, μπορεί να προέλθει από μοσχεύματα αορτής και σχηματισμό fistula, αγγειακές ανωμαλίες ή ανευρύσματα.
Ο μηχανισμός της γαστρορραγίας είναι μεικτός σε αρκετές περιπτώσεις.
Η άμεση διάγνωση και χορήγηση της ενδεικνυόμενης αγωγής έχει ζωτική σημασία στην γαστρορραγία.