Η γαστρεντερίτιδα είναι τοπική προσβολή του εντέρου από παθογόνους μικροοργανισμούς και εκδηλώνεται με έμετο, κοιλιακό πόνο, κακουχία, πυρετό, διάρροια.
Ο άνθρωπος με καλό ανοσοποιητικό σύστημα έχει ενδογενείς μηχανισμούς αντίστασης έναντι των λοιμογόνων που εισέρχονται στον οργανισμό μέσω της τροφής και του νερού. Έτσι το γαστρικό οξύ του στομάχου, οι εκκρίσεις του γαστρεντερικού σωλήνα με τα τοξικά ένζυμα και τους ανοσολογικούς παράγοντες, η ωφέλιμη μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου, αποτελούν σημαντικά στοιχεία του τοπικού γαστρεντερικού φραγμού έναντι των λοιμογόνων που καταπίνονται. Στη γαστρεντερίτιδα οι παθογόνοι μικροοργανισμοί καταφέρνουν να διαπεράσουν τους τοπικούς αμυντικούς φραγμούς.
Τα περισσότερα λοιμώδη παθογόνα εισέρχονται στον οργανισμό μέσω νερού και τροφίμων. Σπανιότερα το έντερο προσβάλλεται κατά την διάρκεια κολύμβησης σε μολυσμένα ύδατα ή κατά την άσκηση σεξουαλικών πρωκτικών συνηθειών με μολυσμένους ερωτικούς συντρόφους (σεξουαλικώς μεταδιδόμενα παθογόνα που προκαλούν γαστρεντερίτιδες όπως aids, neisseria gonorrhoeae). Τα άτομα που είναι υπό αντιβίωση ή έχουν λάβει αντιβίωση, κινδυνεύουν να νοσήσουν από γαστρεντερίτιδα λόγω καταστροφής της ωφέλιμης μικροβιακής χλωρίδας του εντέρου, η οποία έχει ουσιαστικό ρόλο στην εξουδετέρωση των παθογόνων.
Η κλινική εικόνα διαφοροποιείται ανάλογα με το επιτιθέμενο αίτιο και την άμυνα του οργανισμού. Οι απλοί ιοί προκαλούν αυτοπεριοριζόμενα σύνδρομα με ήπια διάρροια, κοιλιακό πόνο έμετο. To Escherichia coli, ένα σύνηθες μικρόβιο που παράγει εντεροτοξίνη και προσβάλλει τα κρεατικά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα αρτοπαρασκευάσματα προκαλεί γενικώς οξεία υδαρή διάρροια χωρίς πυρετό απότομης έναρξης με μικρού βαθμού κοιλιακό πόνο. Η Shigella προκαλεί γενικά οξεία αιματηρή διάρροια και πυρετό, φούσκωμα, κράμπες, κοιλιακό πόνο. Το Campylobacter προκαλεί αθρόα υδαρή ή αιματηρή διάρροια με πυρετό. Η Salmonella προκαλεί γενικά οξεία διάρροια με δέκατα ή πυρετό. Η Aeromonas προκαλεί υδαρή ή αιματηρή διάρροια. Ο Staphylococcus aureus και ο Bacillus cereus που μολύνει κλασσικά στο ξαναζεσταμένο τηγανητό ρύζι, προκαλούν υδαρή διαρροϊκά σύνδρομα με χαμηλό ή καθόλου πυρετό και έντονο εμετό. Oρισμένα παθογόνα, μπορεί να προκαλέσουν συστηματικές εκδηλώσεις, όπως ουρηθρίτιδα – επιπεφυκίτιδα – αρθρίτιδα (σύνδρομο Reiter από Salmonella, Campylobacter, Shigella, Yersinia), αυξημένης θνητότητας αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο (enterohemorrhagic Escherichia coli, Shigella), πυρετό με προσβολή ήπατος (ηπατίτιδα Α). Σε ορισμένες περιπτώσεις επιβάλλεται διερεύνηση με εξετάσεις κοπράνων και αίματος.
Η γαστρεντερίτιδα όταν δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να προκαλέσει σημαντική συνολική εξασθένηση του οργανισμού με αφυδάτωση και απώλεια ζωτικών ουσιών, κατάσταση που μπορεί να απειλήσει ακόμα και την ζωή. Σε ορισμένες περιπτώσεις το παθογόνο διαπερνά τον γαστρεντερικό φραγμό, εισέρχεται στην συστηματική κυκλοφορία και προκαλεί βλάβες σε διάφορους ιστούς. Τα άτομα με ορισμένες διαταραχές του ανοσοποιητικού, τα μωρά και οι ηλικιωμένοι ευρίσκονται σε ομάδα υψηλού κινδύνου για εμφάνιση σοβαρών επιπλοκών από κοινές γαστρεντερίτιδες. Σπανιότερα μπορεί να απαιτηθεί νοσοκομειακή εισαγωγή.
Τα μέτρα πρόληψης περιλαμβάνουν το καλό πλύσιμο των χεριών και των τροφίμων, το καλό ψήσιμο των τροφών. Το φαγητό πρέπει να σερβίρεται ζεματιστό. Τα τρόφιμα δεν πρέπει να εκτίθενται στον αέρα, αλλά να συντηρούνται σωστά στο ψυγείο. Τα σκεύη που χρησιμοποιούνται κατά την κοπή και την προετοιμασία του ωμού κρέατος και των ψαριών πρέπει να πλένονται καλά με καυτό νερό και σαπούνι. Δεν πρέπει να καταναλώνονται τρόφιμα από πλανόδιους πωλητές, μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα, αμφιβόλου προέλευσης ποτά, νερό και παγάκια.
Ορισμένα ειδικά διαρροϊκά σύνδρομα σε ομάδες υψηλού κινδύνου προλαμβάνονται με εμβόλια (ηπατίτιδα Α).
Η άσκοπη λήψη αντιβιοτικών πρέπει να αποφεύγεται.
Η χρήση προφυλακτικού κατά την ερωτική επαφή είναι επιβεβλημένη.
Tί πρέπει να γνωρίζετε επιπρόσθετα εσείς που πάσχετε από γαστρεντερίτιδα:
1. Κατά την διάρκεια του επεισοδίου η ανάπαυση και η άφθονη λήψη νερού είναι απαραίτητα μέτρα για την αποφυγή αφυδάτωσης.
2. Το τσάι, ο ζωμός κότας, η σούπα είναι τρόφιμα που τονώνουν τον οργανισμό και συντελούν στην αναπλήρωση χρήσιμων ιχνοστοιχείων κατά την διάρκεια της γαστρεντερίτιδας
3. Η πόση καφέ και αλκοόλ απαγορεύεται κατά την διάρκεια της γαστρεντερίτιδας
4. Μην αναβάλλετε την ιατρική σας εξέταση εάν έχετε κοιλιακό πόνο έντονη διάρροια (πάνω από τέσσερις κενώσεις το 24ωρο) αίμα στα κόπρανα πυρετό δέκατα ή εμετό, εάν η διάρροια διαρκεί πάνω από 48 ώρες, εάν είστε ηλικιωμένος, χρονίως πάσχων από νόσημα που προκαλεί πτώση της ανοσολογικής ικανότητας, εάν έχετε λάβει προσφάτως αντιβιοτικά ή εάν έχετε πρόσφατα ταξιδέψει.