Το ήπαρ είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος. Ευρίσκεται στο άνω δεξιό τεταρτημόριο της κοιλιάς, κάτω από το δεξιό υποχόνδριο, έναντι του διαφράγματος.
Το ήπαρ δέχεται πλούσια αιματική ροή. Το 20% της αιματικής ροής που είναι πλούσιο σε οξυγόνο, προέρχεται από την αιματική αρτηρία και το 80% της αιματικής ροής που είναι πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά, από την πυλαία φλέβα. Τα ηπατικά κύτταρα έχουν ζωτικό ρόλο στην διατήρηση της συνολικής υγείας του σώματος.
Στις λειτουργίες του ήπατος περιλαμβάνονται η σύνθεση σημαντικών πρωτεϊνών του σώματος (π.χ. αλβουμίνη, πρωτεΐνες μεταφορείς, πρωτεΐνες που ρυθμίζουν την πήξη του αίματος), ο μεταβολισμός χημικών ενώσεων (π.χ. φάρμακα, χολερυθρίνη, κατιόντα), η παραγωγή της χολής.
Το συκώτι έχει σημαντικό ρόλο στην αποτοξίνωση του οργανισμού. Μέσω του ήπατος ποικίλες τοξίνες μεταβολίζονται σε ακίνδυνα για τον οργανισμό προϊόντα, τα οποία στη συνέχεια απεκκρίνονται στην χολή ή στα ούρα. Η χολή, που σχηματίζεται στo ήπαρ και αποθηκεύεται στην χοληδόχο κύστη, έχει βασικό ρόλο στην διαδικασία της γαλακτωματοποίησης του προσλαμβανόμενου με την τροφή λίπους.
Η βλάβη του ήπατος χαρακτηρίζεται από ανώμαλη λειτουργία του ήπατος και διαταραχή σε εξετάσεις που αφορούν την ηπατική βιοχημεία. Στα τυπικά κλινικά συμπτώματα της ηπατικής νόσου περιλαμβάνονται ο ίκτερος, η κόπωση, ο κνησμός, ο κοιλιακός πόνος, το φούσκωμα, οι αιμορραγίες. Πολλοί ασθενείς δεν έχουν συμπτώματα και εντοπίζονται από αυξήσεις των τρανσαμινασών ή άλλων δεικτών ηπατικής βιοχημείας, στα πλαίσια συνήθους παθολογικής εξέτασης, προληπτικής εξέτασης, αξιολόγησης πριν την πρόσληψη σε εργασία, ένταξης σε ιδιωτικά ασφαλιστικά προγράμματα και κατά την αιμοδοσία.
Oι βασικές εξετάσεις που αφορούν την ηπατική βιοχημεία είναι η χολερυθρίνη ορού και ούρων, οι τρανσαμινάσες (ασπαρτική τρανσαμινάση – AST – SGOT και αλανινική τρανσαμινάση – ALT – SGPT), η γGT, η αλκαλική φωσφατάση, η 5 νουκλεοτιδάση, η αλβουμίνη, οι γ σφαιρίνες, ο χρόνος προθρομβίνης.
Η χολερυθρίνη του ορού είναι προϊόν αποδόμησης των πρωτεϊνών, που περιέχουν το δακτύλιο πορφυρίνης της αίμης των ερυθρών αιμοσφαιρίων του αίματος. Απαντάται στο αίμα με δύο κλάσματα, τη συζευγμένη χολερυθρίνη ή άμεση και τη μη συζευγμένη ή έμμεση χολερυθρίνη. Η σύζευξη της χολερυθρίνης είναι μία χημική διαδικασία που προϋποθέτει τη σωστή λειτουργία του ήπατος και των χοληφόρων. Η αύξηση της χολερυθρίνης προσδίδει μία κίτρινη όψη στο δέρμα και τους βλεννογόνους (ίκτερος). Η χολερυθρίνη στα ούρα είναι πάντα συζευγμένη χολερυθρίνη, με δεδομένο ότι η μη συζευγμένη χολερυθρίνη συνδέεται στο αίμα με αλβουμίνη και δεν διηθείται από τους νεφρούς. Η αύξηση της χολερυθρίνης των ούρων προκαλεί υπέρχρωση στα ούρα.
Οι τρανσαμινάσες (ασπαρτική τρανσαμινάση – AST – SGOT και αλανινική τρανσαμινάση – ALT – SGPT) είναι ηπατικά ένζυμα. Η AST ανευρίσκεται επίσης στον καρδιακό μυ, στους γραμμωτούς μύες, στους νεφρούς, στον εγκέφαλο, στους νεφρούς, στο πάγκρεας, στους πνεύμονες, στα λευκά και στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Η ALT ανευρίσκεται κυρίως στο ήπαρ.
Η γGT, η αλκαλική φωσφατάση, η 5 νουκλεοτιδάση είναι ένζυμα του ήπατος, των οποίων συνολικά οι αυξήσεις υποδηλώνουν χολόσταση. Η αλκαλική φωσφατάση στο αίμα περιλαμβάνει πολλά ισοένζυμα που απαντώνται στο ήπαρ, στα οστά, στον πλακούντα, στο λεπτό έντερο.
Η αλβουμίνη συντίθεται από τα ηπατικά κύτταρα. Όταν το ήπαρ ανεπαρκεί, ιδιαίτερα μάλιστα όταν πρόκειται για χρόνια παθολογική κατάσταση, τα επίπεδα της αλβουμίνης μειώνονται. Η μειωμένη πρόσληψη θερμίδων, η εντεροπάθεια με απώλεια πρωτεϊνών, το νεφρωσικό σύνδρομο και οι χρόνιες λοιμώξεις αναστέλλουν «φυσιολογικώς» την παραγωγή αλβουμίνης από το ήπαρ.
Οι γ σφαιρίνες είναι μια ομάδα πρωτεϊνών που παράγονται από τα Β λεμφοκύτταρα. Oι γ σφαιρίνες αυξάνουν σε περιπτώσεις ηπατικής ανεπάρκειας, κατά τις οποίες το ήπαρ αδυνατεί να καθαρίσει τον οργανισμό από βακτηριακά αντιγόνα που φτάνουν στο ήπαρ μέσω της κυκλοφορίας, με αποτέλεσμα την αυξημένη σύνθεση αντισωμάτων από τα λεμφοκύτταρα.
Με εξαίρεση τον παράγοντα VIII, οι παράγοντες πήξης του αίματος παράγονται αποκλειστικά στα ηπατοκύτταρα. Ο χρόνος προθρομβίνης εκτιμά αθροιστικά τους παράγοντες II, VII, IX και Χ και παρατείνεται σε περιπτώσεις ηπατικής ανεπάρκειας. Εξαρτάται από την βιταμίνη Κ.
Παρά το γεγονός ότι όταν διαταράσσονται όλοι οι δείκτες συνολικά υπάρχει χωρίς αμφιβολία ηπατική βλάβη, η μεμονωμένη διαταραχή μίας ή μερικών από τις εξετάσεις αυτές δεν συνδέεται απαραίτητα με αληθή βλάβη του ήπατος: Ενδέχεται να αντανακλά οργανική βλάβη σε άλλο σημείο του σώματος που προκαλεί υπερβολική δραστηριότητα του ήπατος, εξωηπατική παραγωγή και γενικότερα εξωηπατική αλλοίωση στον κύκλο προσφορά πρώτων υλών- βιοσύνθεση – κάθαρση των χημικών ουσιών που διαταράσσονται ή απλώς δυσλειτουργία του ήπατος.
Αληθής διαταραχή ή βλάβη του ήπατος προκαλούν δύο κατηγορίες νοσημάτων:
• Νοσήματα που εδράζονται αποκλειστικά στο συκώτι, τα χοληφόρα ή την χοληδόχο κύστη
Το σύνδρομο Gilbert, το σύνδρομο Dubin – Johnson, το σύνδρομο Rotor, οι ηπατίτιδες, η κίρρωση, η καλοήθης ενδοηπατική χολόσταση, το λιπώδες ήπαρ, η χολαγγειίτιδα, η νόσος CAROLI, η αγγειοαποφρακτική νόσος του ήπατος, το αλκοολικό ήπαρ, το ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα, το χολαγγειοκαρκίνωμα, το αδένωμα, είναι χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι της κατηγορίας.
• Συστηματικά παθολογικά και εξωηπατικά νοσήματα, που προσβάλλουν το ήπαρ
Η σαρκοείδωση, η αμυλοείδωση, οι νόσοι αποθήκευσης γλυκογόνου, η κοιλιοκάκη, η φυματίωση, η εξωηπατική απόφραξη χολής, τα μεταστατικά καρκινώματα, η αιμοχρωμάτωση, η νόσος WILSON, η λοιμώδης μονοπυρήνωση, είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Η σωστή παθολογική εξέταση έχει ζωτική σημασία για την ορθή αξιολόγηση και θεραπεία κάθε περίπτωσης.