O αλκοολισμός είναι πολυπαραγοντική νόσος, στην οποία αλληλεπιδρούν περιβαλλοντικοί, βιολογικοί και κληρονομικοί παράγοντες.
Ο αλκοολισμός είναι ένα σύνδρομο που περιλαμβάνει δύο φάσεις : Κατά την διάρκεια της πρώτης φάσης υπάρχει κατάχρηση αλκοόλ, το οποίο χρησιμοποιείται ως αγχολυτικό από τον πότη. Εάν η χρήση δεν διακοπεί το άτομο περνάει στην δεύτερη φάση του αλκοολισμού που χαρακτηρίζεται από εθισμό και εξάρτηση. Όταν το άτομο ευρίσκεται σε φάση εθισμού και εξάρτησης, παρουσιάζει σύνδρομο στέρησης επί διακοπής ή μείωσης του αλκοόλ και αντοχή σε μικρές δόσεις. Η κατάχρηση αλκοόλ προκαλεί βλάβες στο συκώτι, στον εγκέφαλο, στην καρδιά.
Στον αλκοολισμό σημαντικό ρόλο έχουν γενετικοί παράγοντες. Ορισμένα άτομα είναι πιο ανθεκτικά στην τοξική επίδραση του αλκοόλ από άλλα.
1. ΠΕΡΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΑΛΚΟΟΛ ΚΑΙ ΟΞΕΙΑ ΜΕΘΗ
Σε οξεία χρήση, επίπεδα αλκοόλ πάνω από 50 mg /dl, προκαλούν ευφορία, μείωση αντανακλαστικών, υπνηλία, καταστολή του ΚΝΣ, επιβάρυνση του ήπατος, αλλοίωση συμπεριφοράς. Τα επίπεδα του αλκοόλ στο αίμα μετά από πόση, εξαρτώνται από το βάρος του ατόμου, το είδος του ποτού και ποικίλους μεταβολικούς παράγοντες. Ένα ποτηράκι κρασί, το οποίο έχει 10-11% αλκοόλ μπορεί να ανεβάσει τα επίπεδα του αίματος από 20 έως πάνω από 50 mg /dl. Η οξεία δηλητηρίαση με μέθη χαρακτηρίζεται με ζάλη, αταξία, ναυτία και εμετό και προκύπτει σε επίπεδα πάνω από 150 mg /dl, ενώ σε επίπεδα πάνω από 350 mg /dl, αναπνευστική καταστολή, σπασμοί, κώμα, θάνατος απειλούν τον πότη.
2. ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΑΛΚΟΟΛ
Κατά τη συστηματική χρήση αλκοόλ, ορισμένα άτομα είναι πιο ανθεκτικά από άλλα, λόγω ποικίλων γενετικών παραγόντων. Υπάρχει συσχέτιση των διαφορών που παρατηρούνται στην ευαισθησία με πολυμορφισμούς γονιδίων που κωδικοποιούν τον παράγοντα νέκρωσης όγκων Α και το κυτόχρωμα P450 2E1. Οι γυναίκες, οι παχύσαρκοι και οι ηλικιωμένοι έχουν μικρότερη αντοχή στο αλκοόλ. Οι ευεργετικές επιδράσεις του αλκοόλ, είναι σημαντικές σε μικρές ποσότητες. Συγκεκριμένα, βάσει μελετών, τα άτομα που κάνουν συνετή χρήση αλκοόλ, προσβάλλονται λιγότερο από καρδιαγγειακά νοσήματα και ζουν περισσότερο. Γενικώς, εάν σας αρέσει το αλκοόλ και θέλετε να είστε απόλυτα ασφαλής, καλό είναι να μην πίνετε πάνω από τρεις φορές την εβδομάδα και πάνω από δύο ποτήρια τη φορά χαμηλής, σχετικώς περιεκτικότητας σε αλκοόλη, όπως η μπύρα ή κρασί. Για τις γυναίκες και τους ηλικιωμένους τα όρια ασφαλείας είναι τα μισά από τα προαναφερόμενα. Σύμφωνα με μελέτες οι κίνδυνοι από το κρασί είναι μικρότεροι συγκριτικά με άλλα είδη ποτών.
Η τοξική δράση του αλκοόλ αφορά πολλά οργανικά συστήματα. Προκαλεί λειτουργική επιβάρυνση, φλεγμονή, παρεγχυματική νέκρωση και κίρρωση του ήπατος. Το αλκοόλ είναι η δεύτερη μετά τον καπνό ευρέως χρησιμοποιούμενη καρκινογόνος ουσία και συνδέεται με την ανάπτυξη καρκίνων του γαστρεντερικού συστήματος, της κεφαλής, του μαστού και του τραχήλου. Στειρότητα, ανδρική ανικανότητα, απώλεια libido, γυναικομαστία, αιμορραγίες, ίκτερος, ασκίτης, οιδήματα, αλκοολική εγκεφαλοπάθεια, αλκοολική μυοκαρδιοπάθεια, είναι παθολογικά προβλήματα που προκαλεί το αλκοόλ.
Το σύνδρομο στέρησης, εμφανίζεται σε εξαρτημένα από το αλκοόλ άτομα και κυμαίνεται από ήπιο έως εξαιρετικά σοβαρό. Ξεκινά εντός οκτώ περίπου ωρών από την κατανάλωση του τελευταίου ποτού και εκδηλώνεται με κατάθλιψη, άγχος, εκνευρισμό, συναισθηματική αστάθεια, τρόμο. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις εμφανίζονται τρομώδες παραλήρημα, σπασμοί ή επιληπτικές κρίσεις. Γενικευμένες επιληπτικές κρίσεις μπορεί να εμφανιστούν εντός 24-72 ώρες. Το τρομώδες παραλήρημα συνήθως εκδηλώνεται εντός 24-72 ωρών, αλλά μπορεί να παρατηρηθεί έως και 7-10 ημέρες αργότερα. Αποτελεί μία οξεία οργανική ψύχωση με σύγχυση, τρόμο, ψευδαισθήσεις, νευρικότητα, εφίδρωση, αφυδάτωση, διαταραχές ηλεκτρολυτών, επιληψία, καρδιαγγειακά προβλήματα.
Με ειδικές εξετάσεις που γίνονται κατά την ιατρική παθολογική εξέταση διαπιστώνεται εάν η ποσότητα του αλκοόλ που καταναλώνει συστηματικά ένα συγκεκριμένο άτομο, είναι επικίνδυνη για τον οργανισμό του. Σύμφωνα με μελέτες το 10% περίπου του πληθυσμού είναι προβληματικοί πότες, με οργανικές βλάβες ή δυσλειτουργίες από το αλκοόλ, γεγονός που αναδεικνύεται μόνο κατά την ιατρική παθολογική εξέταση (χωρίς οι συνέπειες της κατάχρησης να είναι αντιληπτές από τον εξεταζόμενο).
Σήμερα υπάρχουν φάρμακα και συμπληρώματα, που αμβλύνουν τις βλαπτικές επιδράσεις του αλκοόλ. Τα φάρμακα αυτά πρέπει να χορηγούνται πρώιμα, πριν την εγκατάσταση οργανικής βλάβης και συνδρόμου εξάρτησης. Η κινητοποίηση της δύναμης της θέλησης και η προσωπική ενεργοποίηση είναι απαραίτητη, όταν επιχειρείται διακοπή του αλκοόλ ή δραστική μείωση από το συστηματικό πότη. Η ιατρική χρησιμοποιεί σήμερα ειδικά φάρμακα απεξάρτησης, για να βοηθήσει τον αλκοολικό προς αυτή την κατεύθυνση.