H πλευρίτιδα, είναι φλεγμονή του υπεζωκότα, ενός ορογόνου υμένα που περιβάλλει τους πνεύμονες. Κλινικά εμφανίζεται ως πόνος που επιδεινώνεται από την βαθιά εισπνοή ή τον βήχα. Ο πόνος μπορεί να είναι τόσο ισχυρός που να εμποδίζει το άτομο να κάνει συνήθεις δραστηριότητες. Ανάλογα με την υποκείμενη αιτία της πλευρίτιδας, οι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν μια ευρεία ποικιλία συμπτωμάτων εκτός από πόνο όπως συριγμό, παραγωγικό βήχα, πτύελα, γρήγορη ρηχή αναπνοή, δύσπνοια, πυρετό.
Η πλευρίτιδα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και στα δύο φύλα. Παλιότερα τα περιστατικά πλευρίτιδας σε νέα άτομα στην Ελλάδα ήταν συχνότερα λόγω του υψηλού επιπολασμού της φυματίωσης. Σήμερα οι λοιμώξεις που προκαλούνται από ιούς είναι οι πιο κοινές αιτίες πλευρίτιδας.
Οι πνεύμονες και το τοίχωμα του θώρακα επενδύονται από επιθήλιο που είναι γνωστό ως σπλαγχνικό και τοιχωματικό επιθήλιο αντίστοιχα. Ο χώρος μεταξύ των δύο στρωμάτων του υπεζωκότα έχει αρνητική πίεση. Μεταξύ του τοιχωματικού και σπλαγχνικού επιθηλίου ευρίσκεται η υπεζωκοτική κοιλότητα, η οποία περιέχει ένα ορώδες υγρό που διευκολύνει την «λίπανση» μεταξύ του τοιχώματος του θώρακα και του πνεύμονα, επιτρέποντας στους πνεύμονες να ολισθαίνουν αβίαστα κατά τη διάρκεια της εισπνοής και εκπνοής. Σε περίπτωση φλεγμονής του υπεζωκότα καθώς τρίβονται τα υπεζωκοτικά πέταλα ένας χαρακτηριστικός ήχος τριβής μπορεί να εντοπιστεί κατά την ακρόαση του πνεύμονα με το στηθοσκόπιο. Επίσης η ποσότητα του υπεζωκοτικού υγρού μπορεί να αυξηθεί (υγρά πλευρίτιδα) και να μειωθεί η έκπτυξη του πνεύμονα. Κανονικά, υπάρχουν περίπου 10-20 ml διαυγές υγρό που δρα ως λιπαντικό μεταξύ αυτών των στρωμάτων. Η αύξηση της ποσότητας του υπεζωκοτικού υγρού προκύπτει κυρίως είτε ως αποτέλεσμα αυξημένης παραγωγής υγρού από τα τοιχωματικά κύτταρα του υπεζωκότα (π.χ. πνευμονία και προσβολή του υπεζωκότα από μικρόβια) είτε από πτώση της ικανότητας του λεμφικού συστήματος να παροχετεύσει αποτελεσματικά το υγρό (π.χ. προσβολή λεμφαδένων από καρκίνο) είτε ως αποτέλεσμα διατάραξης των τοπικών πιέσεων υδροστατικού τύπου (π.χ. συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια). Η υπεζωκοτική συλλογή μπορεί να μην είναι τόσο “αθώα” και να προκαλεί συμπτώματα που μερικές φορές είναι βασανιστικά και άλλες φορές απειλητικά για τη ζωή των ασθενών.
Αιτίες της πλευρίτιδας είναι:
· βακτηριακές και ιογενείς λοιμώξεις
· παρασιτικές και μυκητιασικές λοιμώξεις
· τα τραύματα
· η ρευματοειδής Αρθρίτιδα
· οι καυστικές βλάβες όπως η έκθεση σε αμμωνία
· τα αυτοάνοσα νοσήματα
· η πνευμονική εμβολή
· ο πνευμοθώρακας
· ο οικογενής Μεσογειακός Πυρετός
· τα αναπνευστικά νοσήματα
· ορμονικές βλάβες
· καρκινώματα
· καρδιακή ανεπάρκεια
· χειρουργικές επεμβάσεις καρδιάς
· κοιλιακά νοσήματα όπως η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, η παγκρεατίτιδα , η κίρρωση του ήπατος, νεφρικά νοσήματα
· φάρμακα (π.χ. φαινυτοίνη υδραλαζίνη).
Ιδιοπαθής αποκαλείται η πλευρίτιδα στην οποία μετά από ενδελεχή έλεγχο δεν εντοπίζεται ειδικός υποκείμενος παράγοντας.
Κατά την διάρκεια της ιατρικής εξέτασης πρέπει να γίνεται λεπτομερής αξιολόγηση του ασθενούς διάγνωση και θεραπεία της υποκείμενης κατάστασης. Ηλεκτροκαρδιογράφημα, ειδικές απεικονιστικές εξετάσεις όπως αξονική τομογραφία θώρακος και ειδικοί αιματολογικοί έλεγχοι όπως D-dimerς, αέρια αίματος ενδέχεται να χρειαστούν. Η παρακέντηση ενδεχόμενης πλευριτικής συλλογής και η βιοψία είναι επεμβατικές πράξεις που ενδέχεται επίσης να απαιτηθούν για τη σωστή διάγνωση και θεραπεία. Κατά την εξέταση του πλευριτικού υγρού αξιολογείται το χρώμα, η διαύγεια η παρουσία λοιμογόνων μικροοργανισμών και ανιχνεύονται συστατικά όπως το λεύκωμα η γλυκόζη το ένζυμο LDH τα λευκά αιμοσφαίρια. Οι παράμετροι αυτοί μπορεί να είναι σημαντικοί για την διερεύνηση του μηχανισμού άθροισης του πλευριτικού υγρού.
Πρόληψη
Σε αρκετές περιπτώσεις η πλευρίτιδα μπορεί να προληφθεί, ανάλογα με την αιτία. Για παράδειγμα, ο κατάλληλος εμβολιασμός των ομάδων υψηλού κινδύνου και η έγκαιρη θεραπεία της πνευμονίας μπορεί να αποτρέψει τη σοβαρή επέκταση της φλεγμονής στον υπεζωκότα και τη συσσώρευση πλευριτικού υγρού. Στην περίπτωση νοσημάτων όπως για παράδειγμα καρδιακού νεφρικού ή πνευμονικού νοσήματος η σωστή φαρμακευτική διαιτητική αγωγή και οι σωστές παρεμβάσεις στην καθημερινότητα (π.χ. αποφυγή καπνίσματος) μπορεί να αποτρέψουν την οξεία απορρύθμιση και να συντελέσουν στην πρόληψη της άθροισης πλευριτικών συλλογών. Η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση της πλευρίτιδας είναι σημαντική για την αποφυγή επιπλοκών όπως η ατελεκτασία (συγκόλληση τμημάτων πνευμόνων).