Με την ευρεία έννοια του όρου, οι οξείες τροφικές δηλητηριάσεις, οφείλονται σε δράση τοξικών παραγόντων που εισάγονται οξέως στο σώμα, σχετίζονται με την τροφή και το νερό και επιδρούν βλαπτικά στον οργανισμό, παρουσιάζοντας μία ποικιλία συμπτωμάτων. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι απλά επιγαστρικά άλγη ή αυτοπεριοριζόμενα διαρροϊκά σύνδρομα, μπορεί όμως να εμφανιστεί σοβαρή διάρροια, εμετός, υψηλός πυρετός, επίμονη επιγαστραλγία, αιματηρή κένωση.
Τα πιο συχνά είδη της τροφικής δηλητηρίασης είναι η λοιμώδης γαστρεντερίτιδα και η οξεία μη αναμενόμενη δυσανεξία σε συστατικά των τροφών.
1. Λοιμώδης γαστρεντερίτιδα
Ο ακριβής τύπος του παθογόνου μικροοργανισμού ποικίλλει: Ιοί, shigella, σαλμονέλλα, campylobacter, E. Coli, Entamoeba histolytica, yersinia enterocolitica, giardia, lamblia, cryptosporidia, εντεροιοί, vibrios, s. aureus, bacillus cereus, clostiridium difficile, clostiridium perfigens, είναι μερικά μόνο από αυτά!
Ο ειδικός έλεγχος που θα στείλει ο μάχιμος κλινικός ιατρός στα μη αυτοπεριοριζόμενα σύνδρομα, προς ακριβή ταυτοποίηση του παθογόνου αιτίου ποικίλλουν, αναλόγως της κλινικής εικόνας, του γενικού status της υγείας του κάθε οργανισμού, αλλά και των επιδημιολογικών χαρακτηριστικών που σχετίζονται με παράγοντες όπως η εποχή, ο τόπος, το είδος του τροφίμου που καταναλώθηκε, οι συνθήκες παρασκευής του τροφίμου. Το αίτιο της τροφικής δηλητηρίασης και ο τρόπος που το αμυντικό σύστημα αντιδρά, θα καθορίσει και το είδος της ιατρικής αντιμετωπίσεως, η οποία κυμαίνεται και μπορεί να είναι απλή, συμπτωματική παρακολούθηση ή θεραπεία σε ελαφρές περιπτώσεις, ενδέχεται όμως να απαιτείται και ενδονοσοκομειακή νοσηλεία σε πιο σοβαρά περιστατικά, λόγω σοβαρής αφυδάτωσης, ανοσοκαταστολής ή τοξικότατου παθογόνου.
ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ
· Μην καταναλώνετε ωμά, μισοψημένα τρόφιμα αμφιβόλου προελεύσεως.
· Πλένετε συχνά τα χέρια σας, ιδιαίτερα πριν το φαγητό, πριν και μετά την ετοιμασία του φαγητού, μετά τις συναλλαγές, μετά την αφόδευση ή τις ενασχολήσεις στο ύπαιθρο. Τα χέρια πρέπει να πλένονται τουλάχιστον επί τριάντα δευτερόλεπτα χωρίς να αμελείτε τις πτυχές των δακτύλων, τους καρπούς, την περιοχή κάτω από τα νύχια.
· Η θερμότητα φονεύει πολλούς παθογόνους μικροοργανισμούς. Βεβαιωθείτε ότι το φαγητό που σας προσφέρεται είναι ζεματιστό και καταναλώνετε εμφιαλωμένα ποτά και νερά. Η κατάψυξη δεν φονεύει τα μικρόβια που προκαλούν διάρροια, επομένως να αποφεύγετε τα παγάκια που παρασκευάζονται από κοινό νερό ή είναι αμφιβόλου προελεύσεως.
· Μην καταναλώνετε αμφιβόλου προελεύσεως, μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα.
· Να μην χρησιμοποιείτε τα σκεύη για την κοπή και παρασκευή ωμών κρεάτων χωρίς να τα πλύνετε για να κόψετε και να παρασκευάσετε τα μαγειρεμένα τρόφιμα.
2. ΤΡΟΦΙΚΗ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ ΑΠΟ ΟΞΕΙΑ ΔΥΣΑΝΕΞΙΑ
Με τον όρο τροφική δηλητηρίαση λόγω τροφικής δυσανεξίας περιλαμβάνονται σύνδρομα που χαρακτηρίζονται από «μη αναμενόμενη» για το χρόνιο status υγείας του ατόμου αντίδραση υπερευαισθησίας που αφορά ένα ή περισσότερα «φυσιολογικά» συστατικά των τροφών. Η οξεία δυσανεξία σε συστατικά των τροφών μπορεί να είναι ιδιαιτέρως σοβαρή, όπως συμβαίνει μετά από βρώση ορισμένων ειδών μανιταριών και οστρακοειδών. Τα συμπτώματα είναι ποικίλα, εμφανίζονται μαζί ή μεμονωμένα:
· Φούσκωμα
· Κοιλιακός πόνος
· Διάρροια
· Δυσκοιλιότητα
· Εξάνθημα
· Δύσπνοια
· Κνησμός
· Ζάλη
· Πονοκέφαλος
· Εφίδρωση
· Λιποθυμία
Οι πιο κοινές περιπτώσεις είναι:
1. Αντιδράσεις αλλεργικού τύπου
Υπάρχει μια γενικευμένη αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος σε ορισμένα συστατικά του τροφίμου που εκλαμβάνονται ως αλλεργιογόνα. Η συχνότερη αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος στην τροφική αλλεργία είναι η παραγωγή ειδικών αντισωμάτων Ε (IgE) έναντι του αλλεργιογόνου συστατικού της τροφής.
Το αλλεργιογόνο συνδέεται με τα αντισώματα IgE που είναι συνδεμένα με τα ιστιοκύτταρα και βασεόφιλα. Η δέσμευση αυτή πυροδοτεί την απελευθέρωση από τα κύτταρα τεράστιων ποσοστήτων χημικών ουσιών, όπως η ισταμίνη που είναι υπεύθυνες για τα συμπτώματα της αλλεργικής αντίδρασης ανάλογα με τον ιστό στον οποίο απελευθερώνονται. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια έως σοβαρά. Μια σοβαρή αλλεργική αντίδραση μπορεί να είναι αλλεργικό shock μια αντίδραση απειλητική για τη ζωή με λιποθυμία και πτώση πίεσης που μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο.
2. Δυσανεξία σε πρόσθετα τροφίμων
Πρόκειται για δυσανεξία σε ορισμένα προϊόντα που προστίθενται στα τρόφιμα για την ενίσχυση της γεύσης, τον χρωματισμό τους ή την αντισηψία. Ενώσεις όπως το όξινο γλουταμινικό νάτριο (MSG), τα νιτρικά άλατα και τα θειώδη συνδέονται με αντιδράσεις που μπορεί να συγχέονται με την τροφική αλλεργία. Τα θειώδη βρίσκονται στα τρόφιμα για την παρεμπόδιση της ανάπτυξης μούχλας, για την αύξηση της ποιότητας των χαρακτηριστικών του προϊόντος κατά την διαδικασία της οινοποίησης. Τα νιτρικά άλατα χρησιμοποιούνται κλασσικά για τη συντήρηση κρεάτων(μπέικον, λουκάνικα, σαλάμι, ζαμπόν). Το MSG είναι ένα ενισχυτικό γεύσης.
ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ
Συνιστάται:
· Αποφυγή λαίμαργης κατανάλωσης γευμάτων πλούσιων σε καρυκεύματα πρόσθετα και γευστικά εδέσματα τα οποία δεν έχουν καταναλωθεί ποτέ στο παρελθόν (π.χ. κατανάλωσης πλούσιων εξωτικών εδεσμάτων από ταξιδιώτες)
· Aποφυγή καταχρήσεως λιπαρών αλκοόλ και καφέ, αποφυγή άσκοπης λήψης φαρμάκων, απότομης επανασίτισης μετά από νηστεία. Οι παράγοντες αυτοί μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της τροφικής δηλητηρίασης.