Η κόπωση χαρακτηρίζεται από πτώση των επιπέδων ενέργειας του σώματος, η οποία ενίοτε είναι τόσο σοβαρή που καθιστά αδύνατη την τέλεση καθημερινών συνήθων δραστηριοτήτων. Η κόπωση μπορεί να είναι παροδική ή χρόνια. Συνήθεις παράγοντες και νοσήματα που προκαλούν παροδική κόπωση είναι οι κοινές ιώσεις, το stress, τα πολύωρα ταξίδια ιδιαίτερα μεταξύ χωρών με διαφορά ώρας, οι περίοδοι ανεπαρκούς ύπνου. Όταν η κόπωση επιμένει για χρονικό διάστημα άνω του εξαμήνου και δεν υποχωρεί με απλά μέτρα (π.χ. ξεκούραση τέλεση αγχολυτικών δραστηριοτήτων), πρόκειται για το παθολογικό πρόβλημα της χρόνιας κόπωσης.
Η εξασφάλιση φυσιολογικής ενεργειακής εφεδρείας είναι μία σύνθετη ανθρώπινη λειτουργία που προϋποθέτει την ομαλή συνεργασία μιας ποικιλίας οργανικών συστημάτων. Ορμόνες της κυκλοφορίας, νευρωνικές συνδέσεις των ιστών με τον εγκέφαλο συνεργάζονται αρμονικά για να ρυθμιστεί η ομαλή λειτουργία των εργοστασίων παραγωγής ενέργειας των κυττάρων, των μιτοχονδρίων.
Η τροφοδοσία των μιτοχονδρίων με επαρκές οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά για να γίνουν οι καύσεις και να παραχθεί τριφωσφορική αδενοσίνη ATP είναι ζωτική για την λειτουργία τους. Η επάρκεια του ύπνου και η ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και των απεκκριτικών οργάνων είναι σημαντικά για την εξουδετέρωση των τοξινών και παραπροϊόντων της καύσης που παράγουν τα μιτοχόνδρια κατά την λειτουργία τους. Ως καταληκτικό σημείο του κύκλου της ροής ενέργειας στον άνθρωπο, το μυϊκό σύστημα και τα νευρικά κύτταρα πρέπει να ανταποκρίνονται με επάρκεια στις εντολές του εγκεφάλου για κίνηση ή διανοητική συγκέντρωση. Νοσήματα όπως η αναιμία, οι ορμονικές διαταραχές, οι χρόνιες φλεγμονές, το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, τα ψυχιατρικά σύνδρομα, η ινομυαλγία, οι ελλείψεις βιταμινών και ιχνοστοιχείων, οι αλλοιώσεις του ανοσοποιητικού συστήματος, οι παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος, οι αναπνευστικές παθήσεις, η υπερκόπωση, διαταράσσουν ένα ή περισσότερα σημεία του κύκλου της ροής της ενέργειας στον άνθρωπο.
Το ιδιοπαθές σύνδρομο χρόνιας κόπωσης χαρακτηρίζεται από γενικευμένη κόπωση, η οποία δεν οφείλεται σε συγκεκριμένο υποκείμενο παράγοντα ή νόσο και χαρακτηρίζεται από ταυτόχρονη παρουσία τεσσάρων ή περισσότερων από τα παρακάτω σημεία που εκτίθενται παρακάτω. Στο σύνδρομο αυτό μπορεί να εμφανιστούν:
• Μυϊκοί πόνοι
• Πόνοι στις αρθρώσεις
• Ευαίσθητοι τραχηλικοί ή μασχαλιαίοι λεμφαδένες
• Πονόλαιμος
• Διαταραχές της μνήμης και της συγκέντρωσης που δεν προκαλούνται από φάρμακα, αλκοόλ ή ουσίες
• Ύπνος που δεν ξεκουράζει
• Κακουχία μετά από άσκηση
• Εμφάνιση πονοκεφάλου που δεν προϋπήρχε
Στο ιδιοπαθές σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, το οποίο συχνά για λόγους απλούστευσης αποκαλείται σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, μελέτες αναδεικνύουν την παρουσία φλεγμονής ή ανωμαλίας του ανοσοποιητικού συστήματος που προκαλεί άθροιση βλαπτικών παραγόντων και δυσλειτουργία μιτοχονδρίων. Αρκετές φορές πριν την εμφάνιση του συνδρόμου προηγείται λοιμώδες νόσημα που καταπονεί τον οργανισμό. Ειδικές λήψεις μαγνητικής τομογραφίας αναδεικνύουν αλλοιώσεις στην λευκή ουσία ιδίως στους πρόσθιους λοβούς των ασθενών. Όταν υπάρχει αυξημένη νευροφυτική ευαισθησία ή αναφορά σημαντικού ψυχικού τραύματος, το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης μπορεί να εμφανίζεται στον ασθενή στα πλαίσια ψυχοσωματικών παθολογικών εκδηλώσεων και συμπτωμάτων.
Η σωστή ιατρική παθολογική εξέταση είναι επιβεβλημένη στην περίπτωση της χρόνιας κόπωσης. Η σωστή διαφορική διάγνωση κατευθύνει την ορθή θεραπεία.
Εκτός από την λήψη της ενδεικνυόμενης φαρμακευτικής αγωγής οι πάσχοντες από χρόνια κόπωση πρέπει να αποφεύγουν, όσο γίνεται, την καθιστική ζωή, τις απότομες αυξομειώσεις βάρους και τις μονομερείς δίαιτες, τα άστατα ωράρια, το κάπνισμα, το stress.