Ο καπνός περιέχει νικοτίνη, καρκινογόνες ουσίες και τοξίνες. Με την καύση οι βλαπτικές ουσίες πολλαπλασιάζονται λόγω της εξαέρωσης, της πυρόλυσης της πυροσύνθεσης του καπνού και των άλλων χημικών προσθέτων που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή των διαφόρων ειδών τσιγάρου.
Οι ουσίες αυτές δρουν απευθείας στο επιθήλιο της αναπνευστικής οδού αλλοιώνοντας τις ιδιότητες του φυσιολογικού επιθηλίου και προκαλώντας σε βάθος χρόνου καρκινική μεταπλασία φυσιολογικών κυττάρων. Μέσω του αίματος οι τοξικές ουσίες μεταφέρονται σε όλο το σώμα. Στην κυκλοφορία προκαλούν αλλαγή των ιδιοτήτων του επιθηλίου των αγγείων με αποτέλεσμα την ανάπτυξη φλεγμονής, τη μείωση της ελαστικότητας του αγγείου και την προαγωγή της αθηρωμάτωσης. Στα περιφερικά όργανα προκαλούν ποικίλες αλλοιώσεις. Έτσι αυξάνεται η πιθανότητα προσβολής από καρκινώματα όπως καρκινώματα τραχήλου της μήτρας, παχέως εντέρου, προστάτη, μαστού, αίματος, στόματος, λάρυγγα, οισοφάγου, παγκρέατος, νεφρού, ουροδόχου κύστης. Οι καπνιστές κινδυνεύουν επίσης από θανατηφόρα καρδιακή νόσο, σοβαρό κάταγμα ισχίου, καταρράκτη, εγκεφαλικό επεισόδιο, ανδρική ανικανότητα, άνοια, αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ανεύρυσμα, οδοντικά προβλήματα, εκφύλιση ωχράς κηλίδας, υπέρταση, πρόωρη γήρανση. Υπάρχει πολλαπλή αλληλεπίδραση του καπνίσματος με άλλους παράγοντες που προάγουν την γήρανση και την αθηροσκλήρυνση των αγγείων όπως η υπέρταση, η αυξημένη χοληστερόλη, ο διαβήτης, το μεταβολικό σύνδρομο με αποτέλεσμα οι κίνδυνοι να αυξάνουν πολλαπλασιαστικά, όταν εκτός του καπνίσματος συνυπάρχουν οι παράγοντες αυτοί. Πάνω από το 10 % των θανάτων που οφείλονται στο κάπνισμα μπορεί να αποδοθούν σε παθητική έκθεση. Τα παιδιά των καπνιστών έχουν μικρότερο βάρος γέννησης, μειωμένη πνευματική απόδοση, συχνότερες λοιμώξεις αναπνευστικού.
Η διακοπή του καπνίσματος είναι ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος για να προστατεύσει την υγεία του. Παρά την αυξανόμενη ενημέρωση του κοινού για τις βλαπτικές του συνέπειες, ο τερματισμός της εξάρτησης από τον καπνό ωστόσο δεν είναι εύκολος. Αυτό συνδέεται κύρια με τρεις παράγοντες:
1. Την εξάρτηση από τη νικοτίνη
Η νικοτίνη, η κύρια εθιστική ουσία στο τσιγάρο, αποδίδεται πολύ γρήγορα στον εγκέφαλο και προκαλεί εξάρτηση. Οι εθισμένοι στην νικοτίνη καπνιστές ρυθμίζουν αυτόματα την πρόσληψη νικοτίνης βάσει των επιπέδων της στο αίμα καπνίζοντας όταν απαιτείται ώστε να προκληθούν τα ψυχοδραστικά αποτελέσματα της νικοτίνης και να αποφευχθούν τα συμπτώματα στέρησης. Oι καπνιστές τσιγάρων μικρής περιεκτικότητας σε πίσσα και νικοτίνη συχνά αυξάνουν την ποσότητα των τσιγάρων ούτως ώστε να επιτευχθούν τα επιθυμητά επίπεδα στο αίμα.
2. Την απουσία συμπτωμάτων
Ο καπνός βομβαρδίζει σιωπηλά το ανθρώπινο σώμα, με συνέπεια τα σοβαρά αποτελέσματα του να μην είναι εμφανή πολλές φορές επί πολλά χρόνια. Αρκετά συχνά το πρώτο σύμπτωμα της βλάβης του τσιγάρου είναι ο ξαφνικός θάνατος, ο καρκίνος του πνεύμονα, η σεξουαλική στυτική ανικανότητα και το έμφραγμα. Ο καπνιστής δηλητηριάζεται αργά και σταθερά χωρίς να το καταλαβαίνει, ώστε να πάρει έγκαιρα μέτρα.
3. Την υιοθέτηση της συνήθειας του καπνίσματος σε νεαρή ηλικία
Το κάπνισμα αρχίζει σε νεαρές σχετικά ηλικίες και μάλιστα στην εφηβεία και προεφηβεία, με αποτέλεσμα την εγκατάσταση μιας συνήθειας στην ηλικία που παγιώνεται ο χαρακτήρας, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα την δυσκολία εκρίζωσης αργότερα.
Σήμερα έχουμε αποτελεσματικά φάρμακα που βοηθούν τον καπνιστή στην διαδικασία απεξάρτησης. Οι αμετανόητοι καπνιστές δεν πρέπει να αμελούν τη σωστή ετήσια ειδική παθολογική εξέταση. Σήμερα έχουμε αποτελεσματικές θεραπείες άμβλυνσης των δυσμενών συνεπειών του καπνίσματος.