Η διατήρηση νεανικής βιολογικής ηλικίας έως τα βαθιά γεράματα, είναι από τις πιο σημαντικές μάχες, που δίνει σήμερα η ιατρική επιστήμη.
Παρά το γεγονός ότι παραδοσιακά η τρίτη ηλικία οριοθετείται από την ηλικία των 65 ετών, ένα άτομο μπορεί να έχει μεγάλη χρονολογική ηλικία, αλλά να είναι νέος βιολογικά, να έχει δηλαδή μικρή βιολογική ηλικία και ακμαία οργανικά συστήματα.
Στο άρθρο αυτό, θα αναφερθούμε συνοπτικώς σε κύρια συστηματικά νοσήματα που είναι κύριες αιτίες θανάτου ή αναπηρίας και απειλούν τα άτομα με την πάροδο της ηλικίας.
Καρδιοπάθεια
Η καρδιακή νόσος είναι η πρώτη αιτία θανάτου σήμερα στον ηλικιωμένο. Οι πιο κοινές και μοιραίες εκδηλώσεις της είναι το έμφραγμα και ο αιφνίδιος θάνατος.
Όταν συνυπάρχουν ορισμένοι παθολογικοί παράγοντες και οργανικά νοσήματα που πρέπει να εντοπίζονται και να αποκαθίστανται άμεσα, η πιθανότητα της καρδιολογικής απορρύθμισης αυξάνει. Οι πιο συνήθεις παθολογικοί παράγοντες και νοσήματα είναι η συνήθεια του καπνίσματος, η καθιστική ζωή, το μεταβολικό σύνδρομο, η παχυσαρκία, η υπερχοληστερολαιμία, η δυσλιπιδαιμία, ο διαβήτης, η υπέρταση, η αρτηριοσκλήρυνση.
Καρκίνος
Ο καρκίνος είναι η δεύτερη αιτία θανάτου στον ηλικιωμένο σήμερα. Η πρόληψη σήμερα εστιάζει στην αποφυγή έκθεσης σε καρκινογόνα, στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος με αλλαγές στον τρόπο ζωής, στην πρώιμη εντόπιση των κυττάρων που οδεύουν προς καρκινοποίηση με περιοδικές εξετάσεις για συνήθεις καρκίνους (π.χ. μαστού, προστάτη, εντέρου) και άμεση θεραπεία, στον εντοπισμό ομάδων υψηλού κινδύνου και την ένταξή τους σε εντατικοποιημένα προγράμματα πρόληψης. Αυτές οι βασικές αρχές ακολουθούνται και στην περίπτωση των ηλικιωμένων.
Κατάγματα
Η λαϊκή ρήση ότι ο «γέρος φοβάται το πέσιμο» έχει μεγάλη δόση αλήθειας. Με την πάροδο της βιολογικής ηλικίας, υφίστανται αλλοιώσεις στη όραση, την ακοή, τα αντανακλαστικά του σώματος. Τα παραπάνω, καθιστούν τον βιολογικώς ηλικιωμένο άνθρωπο, επιρρεπή σε πτώσεις. H οστεοπόρωση αποτελεί βασική αιτία καταγμάτων μετά από πτώση. Η έλλειψη άσκησης, το τσιγάρο, η υπερκατανάλωση αλκοόλ καφέ και αναψυκτικών τύπου cola, η κακή ρύθμιση του θυρεοειδούς και του διαβήτη, η χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου, γερνούν πρόωρα τον σκελετό.
Ο ηλικιωμένος, για να αποφύγει επικίνδυνες πτώσεις και κατάγματα πρέπει να τρώει αρκετό αποβουτυρωμένο γάλα ή γιαούρτι να λαμβάνει την ελάχιστη δυνατή δόση ψυχοτρόπων φαρμάκων να διορθώνει έγκαιρα κάθε διαταραχή στην όραση με ετήσια οφθαλμολογικά check up να φροντίζει ώστε ο χώρος όπου ζει να αποτρέπει τις πτώσεις (π.χ. πάτωμα ανοιχτό χωρίς χαλιά και αντικείμενα, καλός φωτισμός, τοποθέτηση «λαβών» σε μπάνια και στις σκάλες).
Εγκεφαλικά νοσήματα: Άνοια – εγκεφαλικά επεισόδια – νόσος Parkinson
Τα νοσήματα του εγκεφάλου που αλλοιώνουν την ικανότητα του ηλικιωμένου να θυμάται, να κρίνει, να κινείται, είναι αρκετά διαδεδομένα στην τρίτη ηλικία. Τα πιο συνήθη είναι η άνοια τα εγκεφαλικά επεισόδια η νόσος Parkinson. Περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως έκθεση σε βαρέα μέταλλα, η μη επαρκής άσκηση, η αποφυγή πνευματικών δραστηριοτήτων και νοσήματα όπως η αυξημένη χοληστερόλη, η αυξημένη ομοκυστείνη, η υπέρταση ο διαβήτης, οι μεταβολικές διαταραχές η κολπική μαρμαρυγή έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης εγκεφαλικών δυσλειτουργιών. Η τακτική σωματική και διανοητική άσκηση και η αποκατάσταση των παραγόντων που προδιαθέτουν σε νοσήματα του εγκεφάλου είναι σημαντικά για την αποτελεσματική πρόληψη.
Λοιμώξεις
Οι ηλικιωμένοι εμφανίζουν πτώση της ανοσολογικής τους δυνάμεως. Κάθε λοίμωξη, ακόμη και ελαφριά, ενδέχεται να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές.
Ο ηλικιωμένος πρέπει να κάνει ενισχυτικά εμβόλια τόνωσης του ανοσοποιητικού συστήματος. Πρέπει επίσης να αποφεύγει την στενή επαφή με πάσχοντες από λοιμώδη νοσήματα, να μεριμνά για τη συχνή ανανέωση του αέρα στους χώρους όπου ευρίσκεται, να πλένει συχνά τα χέρια, να αποφεύγει την άσκοπη χρήση φαρμάκων, ιδιαιτέρως αντιβιοτικών και να εξετάζεται άμεσα ιατρικώς σε περίπτωση λοίμωξης.
Υπέρταση
Λόγω της σκλήρυνσης των αρτηριών στον ηλικιωμένο, η εκ σεσημασμένη αύξηση της πίεσης του αίματος είναι συχνό φαινόμενο της τρίτης ηλικίας. Η υπέρταση προκαλεί βλάβες σε όλα τα ζωτικά όργανα. Ο κίνδυνος δυσμενών επιπλοκών είναι μεγαλύτερος, εάν ο υπερτασικός καπνίζει, πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη, έχει υψηλή χοληστερόλη αίματος, ή καταναλώνει αυξημένη ποσότητα αλκοόλ.
Η πρόληψη της υπέρτασης στον ηλικιωμένο γίνεται με την αποφυγή κατάχρησης άλατος, αλκοόλ, καφέ, την καθημερινή βάδιση, την διατήρηση φυσιολογικού βάρους.
Οι μεταβολικές διαταραχές
Με την πάροδο της ηλικίας, ο μεταβολισμός επιβραδύνεται, η έκκριση της ινσουλίνης διαταράσσεται ενώ νοσηρές κληρονομικές προδιαθέσεις εκδηλώνονται. Οι μεταβολικές διαταραχές συνοδεύονται από αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα διότι προάγουν την βλάβη των εσωτερικών οργάνων.Η αύξηση του σακχάρου της χοληστερίνης τα υψηλά τριγλυκερίδια, το αυξημένο ουρικό οξύ και το μεταβολικό σύνδρομο είναι οι πιο συχνές μεταβολικές διαταραχές στον ηλικιωμένο. Στο μεταβολικό σύνδρομο υπάρχουν ταυτόχρονα τρεις ή περισσότερες από τις εξής διαταραχές:
· Κοιλιακό λίπος
· Υψηλά τριγλυκερίδια
· Χαμηλά επίπεδα «καλής χοληστερίνης» HDL
· Αυξημένη αρτηριακή πίεση αίματος
· Αυξημένο σάκχαρο αίματος.
Σε κάθε περίπτωση για τη σωστή πρόληψη η αποχή από το κάπνισμα και την καθιστική ζωή, ο επαρκής ύπνος, η σωστή διατροφή και η ετήσια προληπτική παθολογική εξέταση είναι αναγκαία. Η διατροφή πρέπει να περιλαμβάνει ψάρι φρούτα, όσπρια, λαχανικά, γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. Ο ηλικιωμένος πρέπει να αποφεύγει τα κορεσμένα ζωικά λιπαρά τα τυποποιημένα τρόφιμα την κατάχρηση αλκοόλ ζάχαρης και κρέατος. Στην περίπτωση πασχόντων από χρόνια νοσήματα ή ομάδων υψηλού κινδύνου απαιτείται εφαρμογή εξατομικευμένων ειδικών ενδεικνυόμενων διατροφικών προγραμμάτων και αγωγής ανάλογα με το είδος της χρόνιας πάθησης.