O βήχας προστατεύει το σώμα από ερεθιστικές και βλαπτικές ουσίες που εισχωρούν σε αυτό και ανήκει στα φυσιολογικά αντανακλαστικά του σώματος. O βήχας μπορεί να είναι παραγωγικός δηλαδή να συνοδεύεται από φλέγμα ή βλέννα (πτύελα) ή ξηρός, να μην έχει δηλαδή απόχρεμψη. Η έκλυση του αντανακλαστικού γίνεται από μηχανικό ή χημικό ερεθισμό ορισμένων νεύρων. Τα προσαγωγά ερεθίσματα φθάνουν σε περιοχή του προμήκους του εγκεφάλου που αναφέρεται ως κέντρο του βήχα. Ως αποτέλεσμα γίνεται σύγκλειση και απότομη διάνοιξη της γλωττίδας. Ο παγιδευμένος αέρας εξωθείται ισχυρά προς τα έξω και παρασύρει τελικώς το τραχειοβρογχικό περιεχόμενο, όπως εκτίθεται στο παρακάτω video:
Ο έντονος βήχας σε υπερευαίσθητα άτομα μπορεί να προκαλέσει εμετό, ρήξη πνευμονικής κυψελίδας, συγκοπτική κρίση, κάταγμα πλευρών. Κατά την διάρκεια του Φθινοπώρου και του Χειμώνα ο βήχας είναι ιδιαίτερα συχνός. Ορισμένες φορές μάλιστα είναι τόσο βασανιστικός που προκαλεί ενούρηση εμετό και αδυναμία τέλεσης καθημερινών καθηκόντων.
Ο βήχας είναι περιστασιακό σύμπτωμα σε φυσιολογικά άτομα. Παρατηρείται συχνά σε ορισμένες γυναίκες κατά την κύηση. Εμφανίζεται οξέως κατά την διαδρομή απλών ιογενών λοιμώξεων, οπότε διαρκεί συχνά λίγο. Ο βήχας δεν είναι πάντοτε αθώος όταν εμφανίζεται οξέως, διότι μπορεί να οφείλεται σε πνευμονία ή σε υποκείμενη νόσο που τον πυροδοτεί εύκολα όπως είναι η αλλεργία, η καρδιακή ανεπάρκεια, το άσθμα. Ψυχιατρικά νοσήματα ή παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν εύκολη κινητοποίησης του αντανακλαστικού του βήχα και χρόνιο βήχα.
Ο χρόνιος βήχας που επιμένει και διαρκεί πάνω από μήνα, οφείλεται συχνά σε παθολογική βλάβη η βαρύτητα της οποίας ποικίλλει. Νοσήματα και καταστάσεις που συχνά αποτελούν την αιτία του χρόνιου βήχα είναι:
· Χρόνιες λοιμώξεις
· Αποφρακτική πνευμονοπάθεια
· Αλλεργία
· Πεπτικά προβλήματα (π.χ. γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση)
· Άσθμα
· Βρογχίτιδα
· Βλάβες από το κάπνισμα
· Καρκίνος
· Καρδιακά νοσήματα
· Αποστήματα
· Ανευρύσματα
Ενίοτε ορισμένα φάρμακα (π.χ. αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου) αποτελούν το αίτιο του βήχα.
Ο βήχας των λοιμώξεων
Ο βήχας είναι συχνός κατά την διάρκεια των λοιμώξεων. Ωστόσο ο κοινός βήχας των λοιμώξεων εξαφανίζεται με την αποδρομή της λοίμωξης.
Δυστυχώς λόγω της λανθασμένης σύνδεσης του βήχα που εμμένει με τις απλές ιώσεις, συχνά το σύμπτωμα αμελείται από τον πάσχοντα ασθενή, οπότε αυτός προσέρχεται καθυστερημένα για ιατρική εξέταση. Μία δεύτερη συνήθης κακή ελληνική πρακτική είναι η κατανάλωση αμφιβόλου ποιότητας αντιβηχικών σκευασμάτων που καταστέλλουν το ανατανακλαστικό του βήχα. Με τον τρόπο όμως αυτό παρακωλύεται η διαδικασία της απόχρεμψης που είναι ζωτικής σημασίας σε λοιμώξεις με αποτέλεσμα την επέκταση της λοίμωξης. Η χρήση αντιβιοτικών σε περιπτώσεις βήχα έχει θέση μόνο σε ορισμένα λοιμώδη νοσήματα. Η άσκοπη χρήση αντιβιοτικών μπορεί να οδηγήσει σε ανθεκτικά μικρόβια ή επιδείνωση του βήχα από έκλυση αλλεργικών εκδηλώσεων.
Τι πρέπει να ξέρετε εάν πάσχετε από το συνήθη βήχα των λοιμώξεων:
· Φροντίστε για την καλή ενυδάτωσή σας. Η επαρκής ενυδάτωση συντελεί στην ομαλή ρευστοποίηση και απομάκρυνση των εκκρίσεων από το αναπνευστικό σύστημα.
· Αποφύγετε περιβάλλον με πολύ σκόνη, καπνό ή βαριά ρύπανση , καθώς και τους χώρους που δεν αερίζονται καλά.
· Αποφύγετε τις ακραίες θερμοκρασίες σε ποτά γεύματα (κρύα-καυτά) που μπορεί να πυροδοτήσουν τον βήχα. Πικάντικα λιπαρά τρόφιμα κατάχρηση αλκοόλ νυχτερινά γεύματα ενδέχεται να οδηγήσουν σε παλινδρόμηση γαστρικών υγρών που ερεθίζουν το τραχειοβρογχικό δέντρο και επιδεινώνουν τον βήχα.
· Αποφύγετε να λάβετε από μόνοι σας αντιβηχικά σιρόπια ή αντιβιοτικά.
· Όταν ο βήχας συνοδεύεται από πυρετό αιμόπτυση ή επιμένει η σωστή παθολογική εξέταση από έμπειρο παθολόγο είναι απαραίτητη για το ενδεχόμενο επιπλοκής ή επέκτασης της λοίμωξης.