Η άνοια είναι σοβαρή παθολογική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από προοδευτικώς εξελισσόμενη διανοητική αποδιοργάνωση. Η άνοια αποτελεί μείζον ιατρικό, κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα. Στο μέλλον, το κόστος της φροντίδας των ατόμων της μεγάλης αυτής πληθυσμιακής ομάδας που πάσχουν από άνοια αναμένεται να αυξηθεί δραματικά. Τα άτομα τα οποία έχουν συγγενή πρώτου βαθμού με άνοια συχνά έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να προσβληθούν από άνοια.
Διακρίνουμε την άνοια σε άνοια οφειλόμενη σε νευρολογικά νοσήματα και την άνοια οφειλόμενη σε συστηματικά ή παθολογικά νοσήματα ή παράγοντες εκτός του νευρικού συστήματος. Στην πρώτη κατηγορία χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι είναι η νόσος Alzheimer, η νόσος Parkinson η νόσος Pick. Στην δεύτερη κατηγορία χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι είναι η αρτηριοσκληρυντική νόσος το aids ο αλκοολισμός. Η πιο συχνή αιτία άνοιας νευρολογικής αιτιολογίας είναι η νόσος Alzheimer ενώ η πιο συχνή άνοια μη νευρολογικής αιτιολογίας είναι η άνοια της αρτηριοσκλήρυνσης.
Στη νόσο ALAlzheimer ορισμένες πρωτεΐνες όπως το βήτα-αμυλοειδές αθροίζονται στον εγκέφαλο και σχετίζονται με την εκφύλιση και τον θάνατο των νευρικών κυττάρων ενώ στην αρτηριοσκλήρυνση αναπτύσσεται αρτηριοσκληρυντική πλάκα στο τοίχωμα των αρτηριών με αποτέλεσμα την κακή άρδευση των εγκεφαλικών κυττάρων. Οι συνηθέστεροι παράγοντες που συντελούν στην ανάπτυξη της αρτηριοσκληρυντικής νόσου είναι το αυξημένο σάκχαρο, η υπερχοληστερολαιμία, η υπέρταση, το κάπνισμα το μεταβολικό σύνδρομο, η υψηλή ομοκυστείνη, η κακοήθης παχυσαρκία. Ενίοτε ορισμένα ψυχιατρικά σύνδρομα μιμούνται τα ανοικά σύνδρομα.
Ένας ασθενής με άνοια μπορεί :
1. να ξεχνάει
2. να παρουσιάζει διαταραχή στην κριτική ικανότητα
3. να μην μπορεί να οργανώσει τη ζωή του
4. να δυσκολεύεται στις κινήσεις
5. να παρουσιάζει αλλαγή προσωπικότητας
6. να έχει απρεπή συμπεριφορά
7. να είναι ευέξαπτος
8. να εμφανίζει παρανοϊκές σκέψεις
9. να έχει ψευδαισθήσεις
10. να μην ελέγχει τις παρορμήσεις του
Στα τελικά στάδια ο ασθενής δεν μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί και είναι εξαρτημένος από τους φροντιστές του.
Μέτρα πρόληψης της άνοιας:
· Αποφυγή καθιστικής ζωής. Η σωματική άσκηση βελτιώνει τη ροή αίματος και την παροχή οξυγόνου στον εγκέφαλο οδηγώντας στην ενίσχυση της νοητικής λειτουργίας. Να περπατάτε τουλάχιστον επί μισή ώρα ημερησίως.
· Ετήσια σωστή παθολογική εξέταση κατά την διάρκεια της οποίας γίνεται εντοπισμός και αποκατάσταση των παραγόντων που συντελούν στην εμφάνιση της αρτηριοσκλήρυνσης. Παράλληλα γίνεται εντοπισμός νοσημάτων που συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας όπως είναι η καρδιακή ανεπάρκεια οι αρρυθμίες η κατάθλιψη η έλλειψη βιταμινών και ιχνοστοιχείων, οι διαταραχές του θυρεοειδούς.
· Δραστική ελάττωση της κατανάλωσης της ζάχαρης και των συναφών γλυκαντικών και τελικά όλων των επεξεργασμένων υδατανθράκων. Η αυξημένη κατανάλωση συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο άνοιας.
· Υιοθέτηση μεσογειακών διατροφικών μοντέλων. Η παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή έχει ως βασική πηγή καθημερινής θερμιδικής πρόσληψης φυτικά προϊόντα της Μεσογείου, όπως τα όσπρια, τα πλήρη δημητριακά, το ψωμί ολικής άλεσης, το extra παρθένο ελαιόλαδο, χαρακτηρίζεται από μέτρια κατανάλωση ζωικών προϊόντων (αυγά–γαλακτοκομικά), μέτρια κατανάλωση ψαριών, ελάχιστη κατανάλωση κόκκινου κρέατος και έχει συνδεθεί με μείωση του κινδύνου εμφάνισης άνοιας.
· Η κατάχρηση αλκοόλ πρέπει να αποφεύγεται. H μέγιστη επιτρεπόμενη κατανάλωση αλκοόλ γενικώς είναι δύο ποτά την ημέρα για τους άνδρες ηλικίας κάτω των 65 ετών, ένα ποτό την ημέρα για τους άνδρες ηλικίας 65 ετών και άνω, ένα ποτό την ημέρα για τις γυναίκες κάθε ηλικίας. Mία μερίδα ποτού είναι 355 ml μπύρας με συνήθη περιεκτικότητα σε αλκοόλ 5%, 148 ml κρασιού συνήθους περιεκτικότητας σε αλκοόλ 12% και 44ml ποτού με περιεκτικότητα σε αλκοόλ 40%. Ανάλογα με την κληρονομικότητα του ατόμου, τα ευρήματα της ιατρικής εξέτασης και τα λαμβανόμενα φάρμακα τα όρια αυτά μπορεί να γίνουν πιο ελαστικά ή πιο αυστηρά.
· Η διανοητική άσκηση συνδέεται με μείωση της πιθανότητας εμφάνισης άνοιας. Ακόμα και απλές δραστηριότητες όπως διάβασμα, ζωγραφική, ξένες γλώσσες και σταυρόλεξα συντελούν στην πρόληψη.
· Η υιοθέτηση hobbies και οι κοινωνικές επαφές συνδέονται με μείωση κινδύνου.