Η παγκοσμιοποίηση της παραγωγής τροφίμων οδηγεί και σε παγκοσμιοποίηση των τροφογενών επιδημιών.
Η δεκαετία του ’90 στιγματίστηκε από την σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών (νόσο των τρελών αγελάδων), η οποία ήρθε να κλονίσει ακόμα περισσότερο την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στη Βιομηχανία Τροφίμων αλλά και στον κρατικό έλεγχο για την ασφάλεια των τροφίμων. Αποδείχτηκε ότι με την κατανάλωση του κρέατος των ασθενών ζώων (ιδιαίτερα του μυελού και του νωτιαίου μυελού) προκαλείται στον άνθρωπο σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια και μάλιστα ένας νέος τύπος του συνδρόμου Creutzfeldt-Jacob (nvCJD).
Η ασθένεια αυτή των βοοειδών προέκυψε λόγω της κατανάλωσης κτηνοτροφής που προερχόταν από κατάλοιπα σφαγείων, τα οποία περιείχαν κόκαλα και κρέατα άρρωστων προβάτων, ή ακόμη και άρρωστων βοοειδών. Η προσπάθεια για εξοικονόμηση ενέργειας στη διαδικασία παραγωγής της κτηνοτροφής μείωσε τις υψηλές θερμοκρασίες επεξεργασίας και τους χρόνους παραμονής, έτσι ώστε το αποτέλεσμα ήταν κτηνοτροφή επικίνδυνη για τα ζώα αλλά και για τους καταναλωτές. Τα αποτελέσματα αυτής της κρίσης ήταν τεράστια τόσο από οικονομικής όσο και κοινωνικής απόψεως. Μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο υπολογίζεται ότι προσβλήθηκαν πάνω από 180.000 βοοειδή από την ασθένεια και οι απώλειες στην οικονομία ήταν τεράστιες λόγω της απαγόρευσης των εξαγωγών του βοδινού κρέατος από τη βρετανική αγορά. Μέχρι το 2003 έχουν πιστοποιηθεί 135 περιπτώσεις ατόμων που προσβλήθηκαν από το σύνδρομο Creutzfeldt-Jacob (nvCJD).
Τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι μεταβάλλεται η επιδημιολογία των τροφογενών ασθενειών και νέα παθογόνα ή τύποι παθογόνων αναδύονται, με την έννοια ότι αυξάνεται η συχνότητα εμφάνισής τους ή προβλέπεται να συμβεί κάτι τέτοιο στο κοντινό μέλλον.
Για πολλά από αυτά τα παθογόνα φαίνεται ότι η εστία τους είναι ζώα εκτός του ανθρώπου, τα οποία δεν νοσούν τα ίδια και για το λόγο αυτό οι ασθένειες που προκαλούν ονομάστηκαν τελευταία, ζωοανθρωπονόσοι.
Η εμφάνιση νέων τύπων παθογόνων ταυτόχρονα σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη είναι σύνθετο φαινόμενο και επηρεάζεται από δημογραφικές μεταβολές, αλλαγές στη διαδικασία παραγωγής των τροφίμων αλλά και στις συνήθειες των καταναλωτών.
Η συνεχής αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού επιδεινώνει το πρόβλημα της επάρκειας των τροφίμων ιδιαίτερα για ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι οι αυξανόμενες πιέσεις για εντατικοποίηση της παραγωγής, με έμφαση στην παραγωγή κρέατος. Στις αναπτυγμένες χώρες φαίνεται ότι οι δημογραφικές μεταβολές οδηγούν σε μία αύξηση του ποσοστού των πληθυσμιακών ομάδων που είναι πιο ευαίσθητες σε τροφογενείς ασθένειες λόγω της μειωμένης λειτουργίας του ανοσοποιητικού τους συστήματος. Οι πληθυσμιακές αυτές ομάδες είναι οι ηλικιωμένοι, διότι έχει αυξηθεί ο μέσος όρος ηλικίας στις χώρες αυτές, ή είναι άνθρωποι με χρόνιες ασθένειες, οι οποίοι έχουν μεγαλύτερο χρόνο επιβίωσης λόγω των σύγχρονων επιτευγμάτων της Ιατρικής.
Η σημαντικότερη μεταβολή στην παραγωγική διαδικασία των τροφίμων είναι η παγκοσμιοποίησή της. Η τάση πλέον είναι η προμήθεια πρώτων υλών από διαφορετικές περιοχές του πλανήτη, η επεξεργασία τους σε μεγάλες βιομηχανικές μονάδες και η διανομή του προϊόντος σε μεγάλες γεωγραφικές αποστάσεις μέσω πολύπλοκων διαδικασιών προμήθειας και εμπορίας. Η κατάσταση αυτή επιτρέπει την πιθανή είσοδο παθογόνων σε περισσότερα σημεία της διαδικασίας της παραγωγής, μεταφοράς, συντήρησης, αποθήκευσης και εμπορίας των τροφίμων τα οποία μπορεί να διακινηθούν είτε εντός ενός κράτους είτε να ξεπεράσουν τα κρατικά και τα γεωγραφικά σύνορα. Το γεγονός αυτό επιτρέπει από την άλλη πλευρά, την προσπάθεια ελέγχου των παθογόνων από τις μεγάλες εταιρείες σε παγκόσμιο επίπεδο εντοπίζοντας τους πιθανούς κινδύνους και αναπτύσσοντας νέες μεθόδους για τον έλεγχό τους.
Δεν αλλάζει όμως μόνο η παραγωγική διαδικασία αλλά φαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει και οι συνήθειες των καταναλωτών. Υπάρχει αύξηση στην κατανάλωση φαγητού εκτός του σπιτιού και αυτό δημιουργεί την ανάγκη για μεγαλύτερο έλεγχο στις εγκαταστάσεις τροφοδοσίας (εστιατόρια, εταιρείες catering) ως προς τα τροφογενή παθογόνα. Παρατηρήθηκε ότι την δεκαετία του ’90 στις ΗΠΑ, τα κρούσματα που οφείλονταν στην κατανάλωση τροφής εκτός του σπιτιού έφτασαν το 80% των συνολικών περιπτώσεων.
Η μεταβολή στις εργασιακές σχέσεις έφερε τη γυναίκα έξω από το σπίτι, με αποτέλεσμα περισσότερα παιδιά να παραμένουν σε χώρους φύλαξης κατά τη διάρκεια της ημέρας, όπου γίνεται και η σίτισή τους. Ο αριθμός των ηλικιωμένων που ζουν σε ιδρύματα ή νοσηλεύονται έχει αυξηθεί μαζί με την αύξηση του μέσου όρου ηλικίας. Και οι δύο αυτές κατηγορίες θεωρούνται ομάδες υψηλού κινδύνου επειδή είναι πιο ευάλωτες στις τροφογενείς λοιμώξεις.
Επίσης τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα αυξήθηκε δραματικά η μετακίνηση των ανθρώπων σε διεθνές επίπεδο, λόγω της ευκολίας των μέσων μεταφοράς. Συχνά οι ταξιδιώτες προσβάλλονται από κάποιο παθογόνο το οποίο δεν ενδημεί στον τόπο της προέλευσής τους, μετά από την κατανάλωση των ντόπιων τροφίμων, και το μεταφέρουν πίσω στην πατρίδα τους. Η ζήτηση από τους καταναλωτές τροφίμων από τη διεθνή κουζίνα και η εξοικείωση με κουζίνες άλλων λαών, οδηγεί στην διεθνοποίηση της αγοράς των τροφίμων. Η αυξημένη μετανάστευση είναι ένας άλλος λόγος της μεταφοράς παθογόνων μέσω των τροφίμων που καταναλώνονται από τους πληθυσμούς αυτούς. Επίσης τα τελευταία χρόνια αυξάνεται η ζήτηση των καταναλωτών για πιο φρέσκα και πιο φυσικά τρόφιμα, το οποίο σημαίνει την ελαχιστοποίηση των χημικών συντηρητικών και γενικότερα τον περιορισμό της επεξεργασίας τους (μικρότεροι χρόνοι ψησίματος). Η κατανάλωση περισσότερων φρούτων και ωμών λαχανικών έχει αυξηθεί, αλλά συγχρόνως αυξήθηκε και η εμφάνιση ασθενειών από την κατανάλωσή τους, όπως η σαλμονέλωση από την κατανάλωση σαλατικών, που δεν έχουν καθαριστεί ικανοποιητικά.
Έτσι, γίνεται φανερό ότι το πρόβλημα της ασφάλειας των τροφίμων, είναι ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας και ο έλεγχος των τροφίμων ο οποίος απαιτείται για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας δεν μπορεί να περιοριστεί σε στενά κρατικά επίπεδα αλλά απαιτείται συντονισμός σε κοινοτικό και σε διεθνές επίπεδο.
Πηγή : http://www.nutrimed.gr