Η ζυγαριά είναι το «παραδοσιακό» μέτρο ελέγχου του βάρους μας. Συχνά όμως, δεν είναι το κατάλληλο μέσο για να ελέγξουμε τις αλλαγές που γίνονται στο σώμα μας.
Σίγουρα, σε πολλούς από εσάς έχει τύχει να ζυγιστείτε την ίδια μέρα σε διαφορετικές ζυγαριές και να παρατηρήσετε μεγάλη απόκλιση στην τιμή του βάρους σας. Αυτό μπορεί να συμβαίνει διότι, οι ζυγαριές αυτές πιθανόν έχουν διαφορετική ρύθμιση.
Κάντε ένα απλό πείραμα και ζυγιστείτε σε ζυγαριές δυο διαφορετικών φαρμακείων, την ίδια μέρα και την ίδια ώρα. Το σύνηθες είναι να δείτε απόκλιση στην τιμή του βάρους σας μέχρι και 1 κιλό. Επίσης, ζυγιστείτε στην ίδια ζυγαριά με διαφορετικά ρούχα. Πάλι θα φανεί μια μικρή απόκλιση στα κιλά σας. Μπορείτε ακόμα, να ανεβείτε στην ζυγαριά σας την ίδια ημέρα πριν και μετά το μεσημεριανό σας γεύμα. Ακόμα, και το φαγητό ή τα υγρά που έχετε καταναλώσει το προηγούμενο βράδυ μπορούν να αλλάξουν την τιμή του βάρους σας μέσα σε μια ημέρα. Εύλογα λοιπόν, τίθεται το ερώτημα: είναι η ζυγαριά αξιόπιστος δείκτης ελέγχου του βάρους μας;
Είναι! Σε φυσιολογικές καταστάσεις του οργανισμού, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και σε συνδυασμό με άλλα όργανα μέτρησης! Δεν είναι όμως, πιο έγκυρη από το παντελόνι μας. Ναι, σωστά διαβάσατε!
Το παντελόνι σας είναι ένας αξιόπιστος δείκτης της αλλαγής της σύστασης του σώματος σε σχέση με την ζυγαριά η οποία αναφέρει μόνο ένα νούμερο χωρίς να μπορείτε να ελέγξετε αν η αλλαγή ή η στασιμότητα στα κιλά σας συνοδεύεται από κάποια αλλαγή στην σύσταση του σώματος. Αντίστοιχα με το παντελόνι σας που σπάνια θα σας πει ψέματα, ακριβής δείκτης απώλειας ή αύξησης βάρους είναι η μέτρηση της περιφέρειας μέσης.
Εδώ θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΜΑΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ και το υπερβάλλον βάρος δεν μεταφράζεται κατ’ ανάγκη σε υπερβάλλον σωματικό λίπος. Για παράδειγμα, οι αθλητές και τα άτομα με αυξημένη φυσική δραστηριότητα έχουν μεγαλύτερο δείκτη μάζας σώματος από τα φυσιολογικά άτομα λόγω υπετροφίας των μυών τους και όχι λόγω αυξημένου ποσοστού λίπους.
Επιπρόσθετα, άτομα με παθολογικές καταστάσεις που συνοδεύονται από οιδήματα και κατακράτηση υγρών παρουσιάζουν αύξηση του βάρους η οποία οφείλεται σε αύξηση των υγρών του σώματος και όχι σε εναπόθεση λίπους.
Ας συγκρίνουμε δυο άντρες: ο ένας είναι αθλητής ποδηλασίας και ο άλλος έχει μια μέτρια φυσική δραστηριότητα. Και οι δύο έχουν το ίδιο βάρος, ύψος και ηλικία. Οπτικά, ο ποδηλάτης μπορεί να φαίνεται πιο ογκώδης από τον φυσιολογικό ενήλικα με την μέτρια φυσιολογική δραστηριότητα. Μετρώντας την περιφέρεια μέσης και των δυο ατόμων το πιο πιθανό είναι ο ποδηλάτης να έχει μικρότερη περιφέρεια μέσης ενώ ο άλλος να έχει μεγαλύτερη περιφέρεια λόγω αυξημένου ενδοκοιλιακού λίπους. Σχετικά με την σύνθεση του σώματος, ο ποδηλάτης έχει μικρότερο ποσοστό λίπους σώματος και μεγαλύτερο ποσοστό μυϊκής μάζας λόγω αυξημένης ανάπτυξης του μυϊκού ιστού του, ενώ ο άλλος έχει μεγαλύτερο ποσοστό λίπους και μικρότερο ποσοστό μυϊκής μάζας, πιθανόν λόγω μειωμένης φυσικής δραστηριότητας. Και, οι δύο όμως όπως προαναφέρθηκε έχουν το ίδιο ακριβώς βάρος. Αντιλαμβανόμαστε πλέον ότι το βάρος μας δεν αντανακλά την σύνθεση του σώματός μας. Συχνά,η εικόνα μας δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με το βάρος μας αλλά με την αναλογία μυών και λίπους καθώς και την περιοχή του σώματος όπου εναποτίθεται το λίπος αυτό(κοιλιά, μέση, μηροί, περιφέρεια κλπ).
Παράγοντες που επηρεάζουν την ένδειξη της ζυγαριάς σας
Άσκηση και αλλαγές στην σύσταση του σώματος
Το κομμάτι αυτό αφορά κυρίως εσάς που έχετε πάρει «ζεστά» το θέμα της άσκησης με στόχο να ρίξετε το νούμερο της ζυγαριάς όμως, δεν βλέπετε σημαντική αλλαγή στο βάρος σας, παρόλη την προσπάθεια που καταβάλλετε καθημερινά. Διατρέφεστε πιο σωστά σε σχέση με πριν και περνάτε αρκετές ώρες στο διάδρομο του γυμναστηρίου. Τα ρούχα σας μετά από ένα μήνα τακτικής άσκησης είναι πολύ πιο άνετα, όμως η ένδειξη της ζυγαριάς σας παραμένει ίδια. Γιατί;
Αυτό οφείλεται στην αλλαγή της σύστασης του σώματος. Το σώμα μας αποτελείται κυρίως από τους μύες, τον λιπώδη ιστό, τα υγρά του σώματος και τα οστά. Ένα ποσοστό του βάρους σας αποτελεί το γλυκογόνο των μυών και του ήπατος. Σκεφτείτε το γλυκογόνο ως δεξαμενή καυσίμου γεμάτη αποθηκευμένους υδατάνθρακες οι οποίοι συνοδεύονται και από ένα ποσοστό νερού. Αυτό το απόθεμα ενέργειας στους μυς που πραγματοποιείται μέσω της άσκησης σαφώς και έχει βάρος και ενώ το λίπος του σώματος σταδιακά μειώνεται, παράλληλα αυξάνεται ο μυϊκός όγκος. Αυτός είναι και ο λόγος που η ένδειξη της ζυγαριάς σας παραμένει στάσιμη αφού από τη μια μειώνεται το λίπος και από την άλλη ταυτόχρονα αυξάνεται ο μυϊκός όγκος. Η ζυγαριά σας δεν μπορεί να σας ενημερώσει για την μετατροπή του λιπώδη ιστού σε μυϊκό, όμως η μείωση της περιφέρειας σας και το παντελόνι σας που πέφτει, επισημαίνουν την αλλαγή. Επίσης, αρκετά συχνά παρατηρείτε αύξηση του βαθμού ενυδάτωσης του σώματος την περίοδο που μπαίνετε σε ένα πιο υγιεινό πρόγραμμα. Αυτό σημαίνει ότι καταναλώνετε περισσότερο νερό και υγρά σε σχέση με πριν και επηρεάζεται το ποσοστό των υγρών στο σώμα σας που μεταφράζεται ως αύξηση του βάρους στη ζυγαριά σας.
Η κατακράτηση υγρών και η κατανάλωση φαρμάκων
Η αυξημένη κατανάλωση νατρίου συνοδεύεται από κατακράτηση υγρών και αύξηση του βάρους σας. Το βάρος αυτό, οφείλεται καθαρά στην αύξηση των υγρών από το σώμα σας.
Σχεδόν όλα τα επεξεργασμένα τρόφιμα του εμπορίου περιέχουν υψηλές ποσότητες νατρίου και ζάχαρης. Επίσης, οι τροφές που καταναλώνουμε καθημερινά περιέχουν μικροποσότητες νατρίου ενώ ταυτόχρονα εσείς προσθέτετε περισσότερο αλάτι στο φαγητό σας από αυτό που πραγματικά χρειάζεστε. Γι’ αυτό πολλές φορές βλέπετε μια αύξηση του βάρους σας μέσα σε μια εβδομάδα περίπου 1 με 2 κιλά ενώ ακολουθούσατε ένα πρόγραμμα διατροφής και την επόμενη εβδομάδα που τρώγατε παρόμοιες ποσότητες φαγητού αλλά μειώσατε το αλάτι στο φαγητό σας η ζυγαριά σας κατέβηκε 2 κιλά χωρίς κόπο. Εννοείται, ότι τα κιλά σας είναι τα ίδια. Τα υγρά του σώματος μπορούν μόνο να μεταβληθούν σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα!
Ορισμένα φάρμακα, όπως τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και τα αγχολυτικά αντιεπιληπτικά αυξάνουν την όρεξη και το βάρος. Επίσης, τα αντιυπερτασικά και τα κορτικοστεροειδή προκαλούν κατακράτηση υγρών, και μπορούν να προκαλέσουν αύξηση του σωματικού βάρους. Επιπρόσθετα, οι θεραπείες ορμονικής υποκατάστασης οιστρογόνων και ορισμένα αντισυλληπτικά που χορηγούνται στις γυναίκες μπορούν να αυξήσουν το βάρος είτε λόγω αύξησης της όρεξης είτε γιατί ευνοούν την κατακράτηση υγρών. Οιδήματα που οφείλονται σε παθολογικές καταστάσεις επηρεάζουν την σύνθεση του σώματος και κατ’ επέκταση τον δείκτη της ζυγαριάς σας.
Η μειωμένη δραστηριότητα του εντέρου
Γαστρεντερολογικά προβλήματα όπως η μειωμένη κινητικότητα του εντέρου πιθανόν να ευθύνονται για την αύξηση του βάρους σας. Η ανεπαρκής ενυδάτωση του εντέρου, η μειωμένη λειτουργικότητα της εντερικής χλωρίδας, μια διατροφή φτωχή σε φυτικές ίνες πιθανόν να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα και ταυτόχρονη αύξηση του βάρους. Η αύξηση αυτή οφείλεται στο περιεχόμενο του εντέρου που δεν έχει αποβληθεί και όχι στην αλλαγή της σύνθεσης του σώματος.
Έμμηνος ρήση και ωορρηξία
Η ζύγιση κατά την ωορρηξία και κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρήσεως δεν ενδείκνυται για αρκετούς λόγους. Η εμμηνορρυσία είναι μια κατάσταση κατά την οποία οι ορμόνες του σώματος όπως είναι τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη βρίσκονται σε αναταραχή. Άλλες εκκρίνονται περισσότερο και άλλες λιγότερο. Κατά την ωορρηξία γίνεται η απελευθέρωση ενός πλήρους ανεπτυγμένου ωαρίου και το σώμα έχει την τάση να κρατάει περισσότερο τα υγρά του σώματος με σκοπό να τα χρησιμοποιήσει σε περίπτωση που το ωάριο γονιμοποιηθεί, όπου οι ανάγκες σε υγρά αυξάνονται. Εάν το ωάριο δεν γονιμοποιηθεί τα υγρά αυτά δεν χρειάζονται και αρχίζει η καθοδική πτώση τους. Όπως στην ωορρηξία έτσι και στο προεμμηνορροϊκό στάδιο παρατηρείται κατακράτηση υγρών, η προγεστερόνη «κορυφώνεται» και ξαφνικά πέφτει κατακόρυφα προκειμένου να έρθει η περίοδος. Καθοδικά είναι και τα επίπεδα των οιστρογόνων. Σε αυτό το στάδιο παρατηρείται η μέγιστη κατακράτηση υγρών, η κοιλιά, τα χέρια και τα πόδια πρήζονται ελαφρώς και η περιφέρεια της μέσης πιθανόν να είναι μεγαλύτερη. Σε αυτό το σημείο η ζυγαριά δεν δείχνει το πραγματικό σας βάρος. Η προεμμηνορυσιακή κατακράτηση υγρών μπορεί να ελαχιστοποιηθεί με την κατανάλωση άφθονου νερού, διατηρώντας ένα πρόγραμμα άσκησης και μειώνοντας την κατανάλωση τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε νάτριο όπως το αλάτι και τα επεξεργασμένα τρόφιμα. Ο ιδανικός χρόνος ζύγισης είναι 3-4 μέρες μετά το τέλος της έμμηνου ρήσεως σας και πριν τη μέση του κύκλου σας όπου γίνεται η ωορρηξία.
Ποιος είναι ο ιδανικός τρόπος ζύγισης
Αν η βελόνα της ζυγαριάς σας επηρεάζει σημαντικά την ψυχοσύνθεση σας μπορείτε να ζυγίζεστε με έναν όσο το δυνατόν πιο σωστό τρόπο για να μην πανικοβάλλεστε κάθε φορά που βλέπετε αλλαγή στο βάρος σας. Ζυγιστείτε μια φορά την εβδομάδα δημιουργώντας κάθε φορά παρόμοιες συνθήκες, δηλαδή την ίδια ώρα της ημέρας (συνήθως πρωί) χωρίς να έχετε φάει, πάντα στην ίδια ζυγαριά και πάντα με τα ίδια ρούχα. Σιγουρευτείτε ότι δεν παρουσιάζετε κάποιο πρόβλημα δυσκοιλιότητας και για τις γυναίκες ότι δεν βρίσκετε λίγες μέρες πριν ή κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρήσεως σας.
Η ιδανικότερη επιλογή είναι να επισκεφθείτε έναν διαιτολόγο ο οποίος μέσω μιας ανάλυσης σύστασης σώματος, σε συνδυασμό με ορισμένες ανθρωπομετρικές μετρήσεις στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η ζύγιση, μπορεί να αξιολογήσει σωστά και να σας ενημερώσει για την ακριβή αναλογία μυών, λίπους και υγρών στο σώμα σας και να σας δώσει το διατροφικό σχήμα που σας ταιριάζει.