Η βιταμίνη Α είναι ένας γενικός όρος για έναν μεγάλο αριθμό ενώσεων. Είναι λιποδιαλυτή βιταμίνη και είναι ουσιαστικά μία ομάδα καροτενοειδών και ρετινοειδών. Η ρετινόλη (μία αλκοόλη) και η ρετινάλη (μία αλδεϋδη) συχνά αναφέρονται ως προσχηματισμένη βιταμίνη Α. Η ρετινάλη μπορεί να μετατραπεί από τον οργανισμό σε ρετινοϊκό οξύ, η μορφή της βιταμίνης Α που είναι γνωστό ότι επηρεάζει τη μεταγραφή των γονιδίων.
Η ρετινόλη, η ρετινάλη και το ρετινοϊκό οξύ είναι γνωστές στο σύνολο ως ρετινοειδή. Το βήτα-καροτένιο και άλλα καροτενοειδή που μπορούν να μετατραπούν από το σώμα σε ρετινόλη αναφέρονται ως προβιταμίνη Α καροτενοειδή. Εκατοντάδες διαφορετικά καροτενοειδή συντίθεται από τα φυτά, αλλά μόνο περίπου 10% από αυτά είναι προβιταμίνη Α καροτενοειδή. Η ακόλουθη ανάλυση θα επικεντρωθεί κυρίως στην προ-βιταμίνη Α (ρετινόλη, ρετινλαλη) και το ρετινοϊκό οξύ.
Λειτουργία
Όραση
Ο αμφιβληστροειδής βρίσκεται στο πίσω μέρος του οφθαλμού. Όταν το φως περνά μέσα από τον φακό, γίνεται αντιληπτό από τον αμφιβληστροειδή και μετατρέπεται σε ένα νευρικό ερέθισμα για να ερμηνευτεί στη συνέχεια από τον εγκέφαλο. Η ρετινόλη μεταφέρεται στον αμφιβληστροειδή μέσω της κυκλοφορίας του αίματος και συσσωρεύεται στα αμφιβληστροειδικά χρωστικά επιθηλιακά κύτταρα. Εδώ, η ρετινόλη μετατρέπεται σε εστέρα και αποθηκεύεται. Όταν απαιτείται, οι εστέρες της ρετινόλης διασπώνται (υδρολύονται), ισομερίζονται και οξειδώνονται προς σχηματισμό μιας μορφής ρετινάλης. Αυτή συνδέεται με μια πρωτεΐνη που ονομάζεται οψίνη και σχηματίσει την οπτική χρωστική, ροδοψίνη (επίσης γνωστό σαν οπτική πορφυρά). Η ροδοψίνη είναι μία φωτοευαίσθητη ουσία που μπορεί να ανιχνεύσει ακόμα και πολύ μικρές ποσότητες φωτός. Επομένως όλη αυτή η διαδικασία συντελεί στην ικανότητά μας να βλέπουμε στο σκοτάδι. Ανεπαρκής ποσότητα ρετινόλης στον αμφιβληστροειδή έχει σαν αποτέλεσμα ελαττωματική προσαρμογή του ματιού στο σκοτάδι, κατάσταση γνωστή ως «νυχτερινή τύφλωση».
Ρύθμιση της γονιδιακής έκφρασης
Ισομερή του ρετινοϊκού οξέος δρουν ως ορμόνες επηρεάζοντας τη γονιδιακή έκφραση και επομένως έναν αριθμό φυσιολογικών διαδικασιών του οργανισμού. Η βιταμίνη Α σε αλληλεπίδραση με θυρεοειδικές ορμόνες και τη βιταμίνη D, μπορούν να επηρεάσουν τη γονιδιακή μεταγραφή. Μέσω της διέγερσης και αναστολής της μεταγραφής συγκεκριμένων γονιδίων, το ρετινοϊκό οξύ παίζει έναν σημαντικό ρόλο στην κυτταρική διαφοροποίηση, την εξειδίκευση των κυττάρων για πολύ συγκεκριμένους ρόλους. Πολλές από τις επιδράσεις που αποδίδονται στη βιταμίνη Α φαίνεται να προκύπτουν από τον ρόλο της στην κυτταρική διαφοροποίηση.
Ανοσία
Η βιταμίνη Α είναι γνωστή ως αντι-μολυσματική βιταμίνη, γιατί είναι απαραίτητη για τη φυσιολογική λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Το δέρμα και τα βλεννογόνα κύτταρα (κύτταρα στους αεραγωγούς, πεπτικό σύστημα και ουροποιητικό σύστημα) λειτουργούνε ως φραγμοί και σχηματίζουν την πρώτη γραμμή άμυνας του οργανισμού έναντι στις λοιμώξεις. Η ρετινόλη και οι μεταβολίτες της είναι απαραίτητοι για τη διατήρηση της ακεραιότητας και λειτουργίας αυτών των κυττάρων. Η βιταμίνη Α και το ρετινοϊκό οξύ παίζουν κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη και τη διαφοροποίηση των λευκών κυττάρων του αίματος, όπως είναι τα λεμφοκύτταρα, που παίζουν πρωταρχικό ρόλο στην απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Ανάπτυξη και δημιουργία
Η υπερβολική λήψη βιταμίνης Α όπως και η έλλειψη βιταμίνης Α είναι γνωστό ότι προκαλούν γενετικές ανωμαλίες. Η ρετινόλη και το ρετινοϊκό οξύ είναι απαραίτητα για την εμβρυϊκή ανάπτυξη. Κατά την εμβρυϊκή ανάπτυξη, το ρετινοϊκό οξύ συμμετέχει στη δημιουργία των άκρων και το σχηματισμό της καρδιάς, των ματιών και των αυτιών. Επιπλέον το ρετινοϊκό οξύ έχει βρεθεί ότι ρυθμίζει την έκφραση των γονιδίων υπεύθυνων για την αναπτυξιακή ορμόνη.
Παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων
Τα ερυθρά αιμοσφαίρια, όπως και όλα τα κύτταρα του αίματος, προέρχονται από πρόδρομα κύτταρα που ονομάζονται βλαστοκύτταρα. Τα βλαστοκύτταρα εξαρτώνται από τα ρετινοειδή για τη φυσιολογική διαφοροποίησή τους σε ερυθρά αιμοσφαίρια. Επιπλέον, η βιταμίνη Α φαίνεται να διευκολύνει την μετακίνηση του σιδήρου από τις αποθήκες προς τα αναπτυσσόμενα ερυθρά αιμοσφαίρια για την ενσωμάτωσή του στην αιμοσφαιρίνη, τον μεταφορέα οξυγόνου.
Αλληλεπιδράσεις με θρεπτικά συστατικά
Ψευδάργυρος
Η έλλειψη ψευδαργύρου θεωρείται ότι εμποδίζει το μεταβολισμό της βιταμίνης Α με διάφορους τρόπους.
Η έλλειψη ψευδαργύρου έχει σαν αποτέλεσμα τη μειωμένη σύνθεση της πρωτεΐνης που δεσμεύει τη ρετινόλη (RBP), η οποία μεταφέρει τη ρετινόλη μέσω της κυκλοφορίας στους ιστούς και επίσης προστατεύει τον οργανισμό από πιθανή τοξικότητα ρετινόλης.
Η έλλειψη ψευδαργύρου έχει σαν αποτέλεσμα την μειωμένη δραστηριότητα του ενζύμου που απελευθερώνει τη ρετινόλη από την αποθηκευτική της μορφή (παλμιτικη ρετινολη) στο συκώτι.
Ο ψευδάργυρος είναι απαραίτητος για το ένζυμο που μετατρέπει τη ρετινόλη σε ρετινάλη, που χρειάζεται για την δημιουργία της χρωστικής του αμφιβληστροειδούς χιτώνα.
Σίδηρος
Η έλλειψη της βιταμίνης Α μπορεί να επιδεινώσει την σιδηροπενική αναιμία. Η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης Α έχει θετικές επιδράσεις στην σιδηροπενική αναιμία και βελτιώνει τα επίπεδα σιδήρου σε παιδιά και έγκυες γυναίκες. Ο συνδυασμός συμπληρώματος βιταμίνης Α και σιδήρου φαίνεται ότι μειώνει την αναιμία περισσότερο αποτελεσματικά από ότι το κάθε συμπλήρωμα μόνο του. Επιπλέον, έρευνες σε αρουραίους έχουν δείξει ότι η έλλειψη σιδήρου αλλάζει τα επίπεδα βιταμίνης Α στο πλάσμα και το συκώτι.
Έλλειψη
Έλλειψη βιταμίνης Α και όραση
Η έλλειψη βιταμίνης Α σε παιδιά αναπτυσσόμενων χωρών είναι η κύρια αποτρέψιμη αιτία της τύφλωσης. Τα πρώτα στοιχεία ανεπάρκειας βιταμίνης Α είναι μειωμένη προσαρμογή στο σκοτάδι ή νυχτερινή τύφλωση. Ήπια ανεπάρκεια βιταμίνης Α μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στον επιπεφυκότα (γωνία του ματιού) που ονομάζεται σημεία Bitot. Σοβαρή ή παρατεταμένη έλλειψη βιταμίνης Α προκαλεί μια κατάσταση που ονομάζεται ξηροφθαλμία, που χαρακτηρίζεται από αλλαγές στα κύτταρα του κερατοειδούς (διαφανής μεμβράνη του ματιού), που τελικά οδηγεί σε έλκη του κερατοειδούς, ουλές, και τύφλωση.
Ανεπάρκεια βιταμίνης Α και μολυσματική νόσος
Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Α μπορεί να θεωρηθεί μια θρεπτικά επίκτητηανοσολογική ανεπάρκεια. Ακόμα και τα παιδιά που έχουν μία απλά μία ήπια έλλειψη βιταμίνης Α έχουν υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης αναπνευστικών νόσων και διάρροιας, καθώς και ένα υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από λοιμώδες νόσους σε σύγκριση με τα παιδιά που καταναλώνουν επαρκείς ποσότητες βιταμίνης Α. Η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης Α έχει βρεθεί ότι μειώνει τόσο την σοβαρότητα και όσο και τον αριθμό των θανάτων που σχετίζονται με διάρροια και ιλαρά στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου η ανεπάρκεια βιταμίνης Α είναι σύνηθες.
Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη (ΣΗΠ)
Η ΣΗΠ βασίζεται στην ποσότητα που χρειάζεται για τη διασφάλιση επαρκών αποθηκών (για 4 μήνες) βιταμίνης Α στον οργανισμό για να στηρίξει μία φυσιολογική αναπαραγωγική λειτουργία, ανοσοποιητικό σύστημα, γενετική έκφραση και όραση.
Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη (ΣΗΠ) για Βιταμίνη Aως Προσχηματισμένη Βιταμίνη Α (Ισοδύναμα Ρετινόλης)
Στάδιο Ζωής
Ηλικία
Αρσενικά: μg/ημέρα (IU/ημέρα)
Θηλυκά: μg/ημέρα (IU/ημέρα)
Βρέφη (AI)
0-6 μηνών
400 (1,333 IU)
400 (1,333 IU)
Βρέφη (AI)
7-12 μηνών
500 (1,667 IU)
500 (1,667 IU)
Παιδιά
1-3 ετών
300 (1,000 IU)
300 (1,000 IU)
Παιδιά
4-8 ετών
400 (1,333 IU)
400 (1,333 IU)
Παιδιά
9-13 ετών
600 (2,000 IU)
600 (2,000 IU)
Έφηβοι
14-18 ετών
900 (3,000 IU)
700 (2,333 IU)
Ενήλικες
19 ετών και άνω
900 (3,000 IU)
700 (2,333 IU)
Εγκυμονούσες
18 ετών και κάτω
–
750 (2,500 IU)
Εγκυμονούσες
19 ετών και άνω
–
770 (2,567 IU)
Θηλάζουσες
18 ετών και κάτω
–
1,200 (4,000 IU)
Θηλάζουσες
19 ετών και άνω
–
1,300 (4,333 IU)
Πρόληψη Ασθενειών
Καρκίνος
Μελέτες σε καλλιέργειες κυττάρων και σε πειραματόζωα έχουν τεκμηριώσει την ικανότητα των φυσικών και τεχνητών ρετινοειδών να μειώνουν σημαντικά την καρκινογένεση του δέρματος, του μαστού, του ήπατος, του παχέος εντέρου, του προστάτη, και άλλων σημείων. Ωστόσο, τα αποτελέσματα των ανθρώπινων μελετών που εξετάζουν τη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης προσχηματισμένης βιταμίνης Α και καρκίνου είναι ακόμα λιγότερο σαφείς.
Θεραπεία Ασθενειών
Φαρμακολογικές Δόσεις Ρετινοειδών
Τα ρετινοειδή χρησιμοποιούνται σε φαρμακολογικές δόσεις για να θεραπεύσουν ορισμένες παθήσεις, συμπεριλαμβανομένου της μελαγχρωστικής αμφιβληστροειδοπάθειας, της οξείας προμυελοκυτταρικής λευχαιμίας, και διαφόρων ασθενειών του δέρματος. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η θεραπεία με υψηλές δόσεις από φυσικά ή συνθετικά ρετινοειδή παρακάμπτει τους φυσιολογικούς μηχανισμούς ελέγχου του σώματος. Συνεπώς, οι θεραπείες ρετινοειδών συνδέονται με πιθανές παρενέργειες και τοξικότητες. Επιπλέον, όλες οι ενώσεις ρητινοειδούς έχουν βρεθεί ότι προκαλούν γενετικές ανωμαλίες. Επομένως, γυναίκες που έχουν πιθανότητα να μείνουν έγκυες θα πρέπει να αποφεύγουν θεραπεία με αυτά τα φάρμακα. Τα ρετινοειδή έχουν την τάση να έχουν πολύ μακρά δράση: οι παρενέργειες και γενετικές ανωμαλίες έχουν αναφερθεί να συμβαίνουν ακόμα και μήνες μετά τη διακοπή της θεραπείας με ρετινοειδή.
Πηγές
Ισοδυναμα Δραστηριοτητας Ρετινολης
Διαφορετικές διατροφικές πηγές της βιταμίνης Α έχουν και διαφορετικές ικανότητες. Για παράδειγμα, η βήτα-καροτίνη απορροφάται λιγότερο εύκολα από τη ρετινόλη και μάλιστα πρέπει να μετατραπεί σε ρετινάλη και ρετινόλη από το σώμα. Το πιο πρόσφατο διεθνές πρότυπο μέτρησης για τη βιταμίνη Α είναι τα ισοδύναμα δραστηριότητας Ρετινόλης (ΙΔΡ), που αντιπροσωπεύουν τη δραστηριότητα της βιταμίνης Α ως ρετινόλη. Δύο μικρογραμμάρια (μg) βήτα-καροτένιο σε έλαιο που παρέχονται στον οργανισμό με τη μορφή συμπληρώματος μπορεί να μετατραπεί από τον οργανισμό σε 1 μg ρετινόλης προσδίδοντάς του μια αναλογία 2:1 ΙΔΡ. Ωστόσο, απαιτούνται 12 μg του βήτα-καροτενίου από τρόφιμα για να παρέχουν στο σώμα με 1 μg της ρετινόλης, δίνοντας στο διατροφικό βήτα-καροτένιο ένα λόγο 12:1 ΙΔΡ. Άλλα καροτενοειδή προβιταμίνης Α που βρίσκονται στα τρόφιμα απορροφώνται πιο δύσκολα από ό, τι το β-καροτένιο, με αποτέλεσμα να έχουν αναλογίες ΙΔΡ 24:1. Οι αναλογίες των ΙΔΡ για το β-καροτένιο και άλλα καροτενοειδή προβιταμίνης Α φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. Ένα παλαιότερο διεθνές πρότυπο, που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ευρέως, είναι η διεθνής μονάδα (IU). Μία IU είναι ισοδύναμο με 0.3 μg της ρετινόλης.
Ισοδυναμα Δραστηριοτητας Ρετινολης (RAE) για τη βήτα-καροτίνη και άλλα καροτενοειδή προβιταμίνης Α
ΠοσότηταΚατανάλωσης
Ποσότητα που μετατρέπεται σε Ρετινόλη
RAE αναλογία
1 μg διαιτητικής ή συμπληρωματικής βιταμίνης Α
1 μg ρετινόλης*
1:1
2 μg βητα-καροτένιο σε συμπλήρωμα
1 μg ρετινόλης
2:1
12 μg διαιτητικό βήτα- καροτένιο
1 μg ρετινόλης
12:1
24 μg διαιτητικό άλφα-καροτένιο
1 μg ρετινόλης
24:1
24 μg διαιτητικό βήτα- κρυπτοξανθίνη
1 μg ρετινόλης
24:1
*Μία IU είναι ισοδύναμη με 0.3 μικρογραμμάρια (μg) ρετινόλης, και ένα μg ρετινόλης είναι ισοδύναμη με 3.33 IU ρετινόλης.
Διαιτητικές Πηγές
Η ελεύθερη ρετινόλη δεν βρίσκεται γενικά στα τρόφιμα. Η παλμιτική ρετινόλη, μία αποθηκευτική μορφή της ρετινόλης, βρίσκεται σε ζωικά τρόφιμα. Τα φυτά περιέχουν καροτενοειδή, μερικά εκ των οποίων είναι πρόδρομες ενώσεις για τη βιταμίνη Α (π.χ. άλφα-καροτένιο, βήτα-καροτένιο και βήτα-κρυπτοξανθίνη). Τα κίτρινα και πορτοκαλί λαχανικά περιέχουν σημαντικές ποσότητες καροτενοειδών. Τα πράσινα λαχανικά επίσης περιέχουν καροτενοειδή, αλλά η χρωστική καλύπτεται από την πράσινη χρωστική της χλωροφύλλης.
Γενικά βρίσκεται σε αφθονία στα ψάρια, στα αβγά των ψαριών και κυρίως στο ηπατέλαιό τους (μουρουνέλαιο). Ακόμα βρίσκεται στο βούτυρο, στο γάλα και στο ήπαρ διαφόρων ζώων. Στα διάφορα φυτά δεν βρίσκεται αυτούσια αλλά πολλά λαχανικά και φρούτα περιέχουν διάφορα συστατικά και χρωστικές, τα καροτένια, που μετατρέπονται σε βιταμίνη Α στον οργανισμό. Η βιταμίνη Α καταστρέφεται όταν βρεθεί σε φως ή εκτεθεί στον ατμοσφαιρικό αέρα ή σε υψηλές θερμοκρασίες.
Τρόφιμο Μερίδα Βιταμίνη A, RAE Βιταμίνη A, IU Ρετινόλη, μg Ρετινόλη, IU
Μουρουνέλαιο 1 κ. γλυκού 1.350 μg 4.500 IU 1.350 μg 4.500 IU
Εμπλουτισμένα δημητριακά πρωινού 1 μερίδα 150-230 μg 500-767 IU 150-230 μg 500-767 IU
Αβγό 1 μεγάλο 91 μg 303 IU 89 μg 296 IU
Βούτυρο 1 κ. σούπας 97 μg 323 IU 95 μg 317 IU
Πλήρες Γάλα 1 φλιτζάνι 68 μg 227 IU 68 μg 227 IU
Ψητή Γλυκοπατάτα 1/2 φλιτζάνι 961 μg 3,203 IU 0 0
Καρότο (ωμό) 1/2 φλιτζάνι ψιλοκομμένο 538 μg 1,793 IU 0 0
Πεπόνι 1/2 μεσαίο πεπόνι 467 μg 1,555 IU 0 0
Μάνγκο 1 φρούτο 79 μg 263 IU 0 0
Σπανάκι 1/2 φλιτζάνι μαγειρεμένο 472 μg 1,572 IU 0 0
Μπρόκολο 1/2 φλιτζάνι μαγειρεμένο 60 μg 200 IU 0 0
Συμπληρώματα
Οι κύριες μορφές της προσχηματισμένης βιταμίνης Α (ρετινόλη) στα συμπληρώματα είναι ή παλμιτικη ρετινολη και η οξική ρετινόλη. Το βήτα-καροτένιο είναι επίσης μία συνήθης πηγή βιταμίνης Α στα συμπληρώματα, και πολλά συμπληρώματα παρέχουν έναν συνδυασμό ρετινόλης και βήτα-καροτενίου.
Ασφάλεια
Τοξικότητα
Η κατάσταση που δημιουργείται από την τοξικότητα βιταμίνης Α λέγεται υπερβιταμίνωση Α. Προκύπτει από υπερκατανάλωση προσχηματισμένης βιταμίνης Α, και όχι καροτενοειδών. Η προ-βιταμίνη Α απορροφάται γρήγορα από τον οργανισμό και φεύγει αργά από αυτόν. Έτσι, η τοξικότητα από προ-βιταμίνη Α μπορεί να είναι αποτέλεσμα από έκθεση σε υψηλές δόσεις κατά τη διάρκεια μιας σύντομης χρονικής περιόδου ή αποτέλεσμα χρόνια κατανάλωσης χαμηλότερων δόσεων. Η οξεία τοξικότητα από βιταμίνη Α είναι σχετικά σπάνια, και τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ναυτία, πονοκεφάλους, εξάντληση, απώλεια όρεξης, ζαλάδα, ξηρό δέρμα, απολέπιση δέρματος και εγκεφαλικό οίδημα. Σημάδια χρόνιας τοξικότητας περιλαμβάνουν ξηρό δέρμα με φαγούρα, απολέπιση δέρματος, απώλεια όρεξης, πονοκεφάλους, εγκεφαλικό οίδημα και πόνους στα οστά και τις αρθρώσεις. Επίσης, τα συμπτώματα τοξικότητας από βιταμίνη Α στα βρέφη περιλαμβάνουν διόγκωση του εντυπώματος στο κρανίο (fontanelle). Σε σοβαρές περιπτώσεις υπερβιταμίνωσης Α μπορεί να προκύψει ηπατική βλάβη, αιμορραγία και κώμα. Γενικά τα σημάδια υπερβιταμίνωσης Α σχετίζονται με μακροχρόνια κατανάλωση περίσσειας βιταμίνης Α περίπου 10 φορές παραπάνω από τη ΣΗΠ (8000 με 10000 μg/ ημέρα ή 25000 – 33000 IU/ ημέρα). Ωστόσο, απαιτείται περισσότερη έρευνα για να καθοριστεί εάν η υποκλινική τοξικότητα από βιταμίνη A θα πρέπει να αποτελεί μεγαλύτερη αιτία ανησυχίας σε ορισμένους πληθυσμούς. Υπάρχουν στοιχεία ότι μερικοί πληθυσμοί είναι πιο ευαίσθητοι σε τοξικότητα από χαμηλότερες δόσεις, συμπεριλαμβανομένου των ηλικιωμένων ανθρώπων, τους χρόνια αλκοολικούς και μερικούς ανθρώπους που έχουν γενετική προδιάθεση στην υψηλή χοληστερίνη. Τον Ιανουάριο του 2001 ορίστηκε το ανώτατο επίπεδο πρόσληψης (UL = Upper Level) της βιταμίνης Α για τους ενήλικες στα 3000 μg (10000 IU)/ ημέρα προ-βιταμίνης Α.
Ανώτατα Ανεκτά Επίπεδα Πρόσληψης για Προ – Βιταμίνη Α (Ρετινόλη)
Tolerable Upper Intake Level (UL)
Ηλικιακή Ομάδα ULσε μg/ημέρα (IU/ημέρα)
βρέφη 0-12 μηνών 600 (2,000 IU)
Παιδιά 1-3 ετών 600 (2,000 IU)
Παιδιά 4-8 ετών 900 (3,000 IU)
Παιδιά 9-13 ετών 1,700 (5,667 IU)
Έφηβοι 14-18 ετών 2,800 (9,333 IU)
Ενήλικες 19 ετών και άνω 3,000 (10,000 IU)
Ασφάλεια στην εγκυμοσύνη
Ενώ η φυσιολογική ανάπτυξη του εμβρύου απαιτεί επαρκείς ποσότητες πρόσληψης βιταμίνης Α, η υπερβολική κατανάλωση προ-βιταμίνης Α (ρετινόλης) κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι γνωστό ότι προκαλεί γενετικές ανωμαλίες. Δεν έχει παρατηρηθεί αύξηση της επικινδυνότητας των γενετικών ανωμαλιών, που συνδέονται με τη βιταμίνη Α, σε δόσεις προ-βιταμίνης Α από συμπληρώματα κάτω από 3000 μg/ ημέρα (10000 IU/ ημέρα). Καθώς πολλά τρόφιμα είναι εμπλουτισμένα με προ-βιταμίνη Α, οι έγκυες γυναίκες καλό θα ήταν να αποφεύγουν τη λήψη συμπληρωμάτων και πολυβιταμινών που να περιέχουν πάνω από 1500 μg (5000 IU) βιταμίνης Α. Η βήτα-καροτίνη δεν έχει δειχθεί ότι αυξάνει τον κίνδυνο γενετικών ανωμαλιών. Η ετρετινάτη και η ισοτρετινοΐνη (Accutane), συνθετικά παράγωγα της ρετινόλης, προκαλούν σοβαρές γενετικές ανωμαλίες και δεν θα πρέπει να λαμβάνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή εάν υπάρχει πιθανότητα εγκυμοσύνης. Η τρετινοΐνη, ένα άλλο παράγωγο της ρετινόλης, συνταγογραφείται ως τοπική θεραπεία που εφαρμόζεται επιδερμικά. Λόγω όμως της πιθανότητας της απορρόφησης της τοπικής τρετινοΐνης από τον οργανισμό, η χρήση του κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν συστήνεται.
Οι υψηλές δόσεις βιταμίνης Α αυξάνουν τον κίνδυνο οστεοπόρωσης;
Τα αποτελέσματα κάποιων ερευνών υποδεικνύουν ότι η πρόσληψη βιταμίνης Α δεν συνδέεται με επιζήμιες επιδράσεις στην οστική πυκνότητα ή με κίνδυνο καταγμάτων. Ωστόσο, τα αποτελέσματα κάποιων προοπτικών ερευνών υποδεικνύουν ότι η μακροχρόνια πρόσληψη προβιταμίνης-Α πάνω από 1500 μg / ημέρα (5000 IU/ημέρα) σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο οστεοπορωτικών καταγμάτων και μειωμένη οστική πυκνότητα σε γυναίκες και άντρες τρίτης ηλικίας. Ενώ αυτά τα επίπεδα πρόσληψης είναι υψηλότερα από την ΣΗΠ των 700-900 μg/ημέρα (2300-3000 IU/ημέρα), είναι πολύ χαμηλότερα από τα ανώτατα επιτρεπτά επίπεδα των 3000 μg/ημέρα (10000 IU/ ημέρα). Μόνο υπερβολικές δόσεις προ-βιταμίνης Α (ρετινόλης), και όχι βητα-καροτενίου, συσχετίστηκαν με δυσμενείς επιδράσεις στην υγεία των οστών. Ενώ αυτές οι μελέτες παρατήρησης δεν μπορούν να προσδιορίσουν την αιτία της σχέσης μεταξύ υπερβολικής πρόσληψης ρετινόλης και οστεοπόρωσης, περιορισμένα πειραματικά δεδομένα προτείνουν ότι η περίσσεια ρετινόλη μπορεί να διεγείρει την οστική επαναρρόφηση ή να παρεμποδίζει την ικανότητα της βιταμίνης D να διατηρεί ισορροπία ασβεστίου. Η παραπάνω κατανάλωση βιταμίνης Α μπορεί να προκύψει εάν κάποιος καταναλώνει συστηματικά πολυβιταμινούχα συμπληρώματα και/ή εμπλουτισμένα τρόφιμα, όπως είναι κάποια δημητριακά. Στο άλλο άκρο, ένας σημαντικό αριθμός ηλικιωμένων ατόμων έχουν ανεπαρκή πρόσληψη βιταμίνης Α, το οποίο επίσης έχει συσχετισθεί με μειωμένη οστική πυκνότητα. Μία έρευνα που έγινε σε γυναίκες και άντρες τρίτης ηλικίας έδειξε ότι η οστική πυκνότητα ήταν βέλτιστη όταν η πρόσληψη βιταμίνης Α ήταν στη ΣΗΠ.
Αλληλεπιδράσεις Φαρμάκων
Η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ έχει σαν αποτέλεσμα την εξάντληση των αποθηκών βιταμίνης Α στο ήπαρ, και μπορεί να συμβάλλει σε ηπατική βλάβη αλκοολική φύσης. Ωστόσο, η τοξικότητα του ήπατος από προ-βιταμίνη Α (ρετινόλη) ενισχύεται από την χρόνια κατανάλωση αλκοόλ, και έτσι η χρήση συμπληρωμάτων βιταμίνης Α για να αντιμετωπιστεί η εξάντληση των αποθηκών δεν είναι ωφέλιμη.
Τα αντισυλλητπικά που λαμβάνονται από το στόμα και περιέχουν οιστρογόνα και προγεστερόνη αυξάνουν την σύνθεση της πρωτεΐνης που δεσμεύει τη ρετινόλη (RBP = retinol binding protein), αυξάνοντας την απελευθέρωση του συμπλόκου ρετινόλης-RBP στο αίμα. Εάν αυτό αυξάνει την διατροφική απαίτηση για βιταμίνη Α δεν είναι γνωστό.
Τα ρετινοειδή και τα ανάλογα ρετινοειδούς, συμπεριλαμβανομένου της ασιτρετίνης, όλα τα trans-ρετινοϊκού οξέος, του βηξαροτένιου, της ετρετινάτης και ισοτρετινοΐνης (Accutane), δεν θα πρέπει να λαμβάνονται σε συνδυασμό με συμπληρώματα βιταμίνης Α, γιατί αυξάνουν τον κίνδυνο τοξικότητας από βιταμίνη Α.
Πηγή : http://stavroulacooking.com/