Κάποιοι αναζητούν την «εύκολη λύση» που βρίσκεται στην εφαρμογή μιας «express» δίαιτας, η οποία υπόσχεται την γρήγορη απώλεια βάρους με αποτέλεσμα όμως να καταπονήσει τον οργανισμό στερώντας του πληθώρα βιταμινών, μετάλλων και θρεπτικών συστατικών, που είναι απαραίτητα για την καλή λειτουργία του.
Κάποιοι άλλοι υποδέχονται το καλοκαίρι με «θερμές» διαθέσεις θεωρώντας το κατάλληλη περίοδο απώλειας βάρους λόγω των διατροφικών επιλογών και των καύσεων, που έμμεσα επιβάλλουν οι υψηλές θερμοκρασίες του.
Οι δίαιτες «express» είναι συνήθως χημικές δίαιτες, υποθερμιδικές και υπερπρωτεινικές, οι οποίες αποκλείουν αρκετές ομάδες τροφίμων και προκαλούν απότομη απώλεια βάρους.
Το βασικό πλεονέκτημα αυτών των προγραμμάτων διατροφής είναι ένα: σίγουρη και γρήγορη απώλεια βάρους. Τί είδους βάρος όμως είναι αυτό που χάνεται τόσο γρήγορα και τελικά επανατοποθετείται εξίσου γρήγορα;
Το βάρος αυτό είναι κυρίως υγρά του σώματος και γλυκογόνο. Αφού αυτά εξαντληθούν, ο οργανισμός στη συνέχεια θα «κάψει» το αποθηκευμένο λίπος του σώματος και τέλος τους μύες. Η καύση του λίπους που είναι και το βάρος, το οποίο στην ουσία θέλουμε να χάσουμε, σημαίνει απώλεια βάρους της τάξεως των 2-4 κιλών το μήνα. Περαιτέρω, απώλεια βάρους σημαίνει απώλεια μυϊκού ιστού και υγρών, η οποία μπορεί να επιφέρει ανεπανόρθωτη βλάβη στον οργανισμό μας.
Ο ανθρώπινος οργανισμός διαθέτει ένα φυσικό μηχανισμό που τον βοηθάει να προσαρμόζεται εύκολα στις αλλαγές του περιβάλλοντος και να βρίσκεται σε αρμονική σχέση με αυτό. Εάν εμείς αφήσουμε τον οργανισμό μας αρκετό καιρό χωρίς τα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζεται, τότε αυτός σε περίπτωση που βρεθεί σε επαφή με αυτά, θα προσπαθήσει να τα αποθηκεύσει όσο το δυνατόν σε μεγαλύτερο ποσοστό διότι φοβάται πιθανή έλλειψη τους στο μέλλον. Τί σημαίνει αυτό; Ότι η απότομη απώλεια βάρους προκαλεί στον οργανισμό αυτό το «σοκ», και, όταν ξεκινήσουμε να τρώμε κανονικά μετά από κάποια ανορθόδοξη δίαιτα απότομης απώλειας βάρους θα ανακτήσουμε εξίσου γρήγορα το αρχικό μας βάρος και πιθανώς και παραπάνω από αυτό.
Χημικές δίαιτες
Ορίζονται ως χημικές, διότι προκαλούν χημικές αντιδράσεις στον οργανισμό όπως τον σχηματισμό κετονών. Είναι συνήθως πλούσιες σε πρωτεΐνες και λίπη και χαμηλές σε υδατάνθρακες. Όλες οι τροφές που μπαίνουν στον οργανισμό μας μεταφράζονται σε γλυκόζη. Η γλυκόζη είναι η άμεση πηγή ενέργειας του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος. Όταν η γλυκόζη που δίνεται στον οργανισμό από τους υδατάνθρακες λείπει, τότε χρησιμοποιούνται από τον οργανισμό τα λίπη για την εξασφάλιση αυτής της ενέργειας. Η καύση αυτή του λίπους προκαλεί και ταυτόχρονη παραγωγή κετονικών σωμάτων, τα οποία πλέον χρησιμοποιούνται ως «καύσιμα», γι’ αυτό και οι χημικές δίαιτες ονομάζονται και κετογονικές .
Η πιο δημοφιλής δίαιτα αυτής της κατηγορίας, που υπαγορεύει την υψηλή κατανάλωση πρωτεΐνης και χαμηλή κατανάλωση υδατανθράκων, είναι η δίαιτα Atkins. Η θεωρία της στηρίζεται στο γεγονός ότι τα σάκχαρα και οι απλοί υδατάνθρακες αυξάνουν τα επίπεδα της ινσουλίνης στο αίμα, διευκολύνοντας την αποθήκευση λίπους. Η στέρηση όμως σε υδατάνθρακες έχει ως αποτέλεσμα να καίγεται το αποθηκευμένο λίπος, προκειμένου να παραχθεί ενέργεια και, έτσι, να επιτυγχάνεται η απώλεια βάρους.
Μία ακόμα χημική δίαιτα είναι η Dukan. Σε αυτή τη δίαιτα, η οποία σε μεγάλο βαθμό προσομοιάζει με την Atkins, η απώλεια βάρους είναι σίγουρη και η έλλειψη υδατανθράκων βοηθά στην εξάλειψη του αισθήματος της πείνας.
Τέλος, χημική δίαιτα αποτελεί και η δίαιτα Stilman, δεν θεωρείται αυστηρά κετογονική, όπως οι προηγούμενες, αλλά έχει αρκετά μειονεκτήματα όπως: ανεπάρκεια σε βιταμίνες και μέταλλα, όπως βιταμίνες C και D, φυλλικό οξύ και ασβέστιο. Είναι πιθανό η υπερβολική πρόσληψη πρωτεϊνών και λίπους να προκαλέσει δυσκοιλιότητα, αφυδάτωση, ακόμη και μείωση της πνευματικής απόδοσης ή ακόμη και νευρικότητα.
Προβλήματα που σχετίζονται με τη χαμηλή κατανάλωση υδατανθράκων είναι η εμφάνιση αρθρίτιδας, κράμπες, δύσοσμη αναπνοή και γρήγορη κόπωση. Επίσης, όπως προαναφέρθηκε, οι υδατάνθρακες είναι η κύρια πηγή ενέργειας του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος. Η παρατεταμένη μείωση τους για μεγάλο χρονικό διάστημα επηρεάζει τη συμπεριφορά και τη διάθεσή μας, σχετίζεται με την εμφάνιση διαταραχών, όπως άγχος και νευρικότητα, μελαγχολία και επιθετικότητα, κατάθλιψη, μειωμένη συγκέντρωση και πνευματική απόδοση, καθώς και την εμφάνιση συχνών πονοκεφάλων.
Από την άλλη, η υψηλή πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών σχετίζεται με την εμφάνιση καρδιακών νοσημάτων και αυξημένης χοληστερίνης στο αίμα.
Η υπερβολική κατανάλωση πρωτεϊνών προκαλεί αφυδάτωση, νεφρική επιβάρυνση και σχετίζεται με την εμφάνιση νεφρικής ανεπάρκειας και πέτρας στα νεφρά και οστεοπόρωση.
Βασικό μειονέκτημα όλων αυτών των προγραμμάτων διατροφής είναι, ότι με τον αποκλεισμό σημαντικών ομάδων τροφίμων δεν προσλαμβάνονται θρεπτικά συστατικά και ορισμένα μέταλλα και ιχνοστοιχεία, που είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της υγείας ενός οργανισμού.
Εν κατακλείδι, δεν υπάρχουν «μαγικές» μέθοδοι αδυνατίσματος, που να προσφέρουν άμεση απώλεια βάρους χωρίς κόπο και χωρίς επιπτώσεις στον οργανισμό μας. Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα τάσσεται κατά όλων αυτών των μεθόδων και υποστηρίζει την υιοθέτηση σωστών διατροφικών συνηθειών μέσω ενός ισορροπημένου διαιτολογίου, που δεν επιβαρύνει την υγεία μας.