Πότε λειτουργεί αρνητικά ένα υποκατάστατο;
Μπορούμε να δώσουμε το παράδειγμα του γυμναστηρίου. Φυσικά και κάνει καλό για την υγεία μας. Πολλοί άνθρωποι όμως, μπορεί να αντιμετωπίζουν τα ψυχοσωματικά συμπτώματα του άγχους με αυτό. Καθώς η γυμναστική προσφέρει μετά μία χημική ανταμοιβή στον εγκέφαλό μας φέρνοντας μία προσωρινή ευφορία, αποτελεί μία προσωρινή αντιμετώπιση του άγχους. Συχνά γι αυτό τον λόγο υπάρχουν περίοδοι ανακούφισης των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων, εξαιτίας των οποίων οι άνθρωποι θεωρούν ότι αντιμετώπισαν το πρόβλημα (το σύμπτωμα και όχι την αιτία). Οι βασικές αιτίες που το προκαλούν, σταματούν οριστικά όταν διερευνηθούν και αντιμετωπισθούν στην ρίζα τους.
Γιατί χρησιμοποιούμε υποκατάστατα για την αρνητική ψυχική διάθεση;
Δεν μπορούμε ως άνθρωποι να είμαστε συνεχώς «τέλειοι» και ορθολογικοί. Μακροχρόνια όμως επιβαρύνουν αρνητικά την ψυχική διάθεση. Συχνά οι άνθρωποι φοβούνται ότι θα αυτοχαρακτηριστούν «αδύναμοι» αν ζητήσουν την γνώμη ειδικού και παλεύουν την δυσάρεστη ψυχική διάθεση με υποκατάστατα. Αυτό οφείλεται σε έναν φόβο μιας λάθος και συχνά υπερβολικά αρνητικής «αυτοδιάγνωσης» που κάνουν οι άνθρωποι για τον εαυτό τους. Είναι σημαντικό όμως ότι μαθαίνεται το να αναγνωρίζουμε πολύ γρηγορότερα ότι χρησιμοποιούμε ένα υποκατάστατο όπως επίσης και το να μην «αρνούμαστε» ασυνείδητα ότι το χρησιμοποιούμε. Διότι όπως τονίσαμε, η προσωρινή ανακούφιση που μπορεί να προσφέρει ένα «υποκατάστατο»,δεν φέρνει την οριστική βελτίωση της ψυχικής διάθεσης. Αντιθέτως, μας κάνει να αναβάλλουμε ασυνείδητα την ενασχόληση με την πραγματική αντιμετώπιση του θέματος, προτιμώντας «δόσεις» ανακούφισης αντί της ολικής, που θα έφερνε η οριστική αντιμετώπιση. Δεν υπάρχει ο τέλειος και παντογνώστης άνθρωπος, αντιθέτως μαθαίνουμε σε όλη την πορεία της ζωής μας. Ο άνθρωπος μπορεί πραγματικά να μάθει πώς να αλλάζει και να «ρυθμίζει» την αρνητική ψυχική διάθεση, ακόμη και όταν το εξωτερικό περιβάλλον είναι εξαιρετικά αγχογόνο, και δεν αποτελεί αδυναμία το να μην γνωρίζει το σύμπαν των δυνατοτήτων του ανθρώπινου μυαλού.
Ψυχολόγος, Πτυχιούχος Α.Π.Θ.