Η διατήρηση σταθερής θερμοκρασίας του σώματος την οποία ρυθμίζει ο υποθάλαμος απαιτεί την ισορροπία ανάμεσα στην παραγωγή και στην απώλεια θερμότητας. Η παραγωγή του ιδρώτα και η εξάτμιση είναι οι κύριοι μηχανισμοί διατήρησης της θερμότητας σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας περιβάλλοντος. Φυσιολογικές καταστάσεις που αναστέλλουν την παραγωγή ιδρώτα ή την εξάτμιση είναι η εγκυμοσύνη, η προχωρημένη ηλικία, η βρεφονηπιακή ηλικία. Noσήματα που διαταράσσουν την ομαλή ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος είναι οι γενικευμένες δερματικές νόσοι, η ελάττωση της αιματικής ροής του σώματος, η κακή διατροφή, η αφυδάτωση, η υπόταση, η μείωση της καρδιακής παροχής. Φάρμακα και ουσίες που επηρεάζουν τους ομοιοστατικούς μηχανισμούς του σώματος είναι:

Τα αντιχολινεργικά φάρμακα

Τα ανιισταμινικά φάρμακα

Οι φαινοθειαζίνες

Τα αντικαταθλιπτικά

Τα αγγειοσυσπαστικά

Οι β αδρενεργικοί αναστολείς

Τα ναρκωτικά

Το αλκοόλ

Οι αθλητές είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι κατά την διάρκεια υψηλών περιβαλλοντικών θερμοκρασιών.

Το φάσμα των κλινικών εκδηλώσεων από την έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες είναι ευρύ και περιλαμβάνουν: 

1. ΤΙΣ ΚΡΑΜΠΕΣ

Κατά την έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες, η απώλεια υγρών και ηλεκτρολυτών μέσω του ιδρώτα μπορεί να οδηγήσει σε επώδυνες μυϊκές συσπάσεις ή κράμπες ή σπασμούς μυών που διαρκούν λίγα δευτερόλεπτα ή λεπτά. Το δέρμα είναι υγρό και εμφανίζεται αμέσως μετά ή κατά την διάρκεια επίπονης σωματικής άσκησης.

2. ΤΗ ΣΥΓΚΟΠΗ

Η αιφνίδια απώλεια συνείδησης προκαλείται κυρίως από αγγειοδιαστολή σε συνδυασμό με απώλεια υγρών λόγω του ιδρώτα με αποτέλεσμα την μείωση της συστολικής πίεσης και την ελάττωση της εγκεφαλικής άρδευσης. Στις περισσότερες περιπτώσεις προηγείται έντονη σωματική δραστηριότητα. Η συστολική πίεση συνήθως είναι μικρότερη του 100mmHG ενώ το δέρμα είναι υγρό και ο σφυγμός αδύναμος. 

3. ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ ΑΠΟ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ

Η εξάντληση από θερμότητα είναι παθολογικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος (θερμοκρασία ορθού άνω του 37,8 βαθμών Κελσίου), αύξηση καρδιακής συχνότητας και υγρό δέρμα. Μπορεί να συνυπάρχει συγκοπή ή κράμπες, κεφαλαλγία, αδυναμία, επηρεασμένη συνείδηση, διαστροφή συμπεριφοράς, υπεραερισμός.

4. ΘΕΡΜΟΠΛΗΞΙΑ

Όταν οι θερμορυθμιστικοί μηχανισμοί του ανθρώπινου σώματος εξαντληθούν, υψηλός πυρετός εμφανίζεται (η θερμοκρασία ορθού υπερβαίνει τους 40 βαθμούς), ο ιδρώτας εξαφανίζεται, το επίπεδο συνείδησης διαταράσσεται. Η παθολογική κατάσταση που προκύπτει ονομάζεται θερμοπληξία και είναι δυνατόν να οδηγήσει σε σοβαρή νοσηρότητα ή θάνατο από εγκεφαλική, καρδιαγγειακή, ηπατική ή νεφρική βλάβη. Η θερμοπληξία εμφανίζεται κυρίως σε ασθενείς με κατεσταλμένους ομοιοστατικούς μηχανισμούς (π.χ. σε ηλικιωμένους, χρονίως πάσχοντες, ασθενείς υπό αντιχολινεργική θεραπεία) σε ασθενείς που υπεβλήθησαν σε κοπιαστική σωματική άσκηση ή μετά από παρατεταμένη έκθεση. Στο ¼ των θυμάτων πριν την εγκατάσταση των τυπικών συμπτωμάτων της θερμοπληξίας, προηγείται πρόδρομο στάδιο διάρκειας λεπτών ή ωρών με ζάλη, ναυτία, σύγχυση, αδυναμία, νωθρότητα, ευερεθιστότητα. Στην τυπική της εξέλιξη στην θερμοπληξία εμφανίζεται, εκτός από πυρετό ευρεία ποικιλία συμπτωμάτων:

Ζάλη

Θολή όραση

Διαταραχές συμπεριφοράς

Ναυτία

Εμετός

Διάρροια

Ανιδρωσία ή εφίδρωση

Σπασμοί

Καταπληξία

Απώλεια συνείδησης

Ηπατική νεφρική καρδιακή βλάβη

Η θερμοπληξία είναι κατάσταση που χρήζει άμεσης νοσοκομειακής παρακολούθησης κατά την διάρκεια της οποίας γίνεται συντηρητική ψύχρανση με εισαγωγή του ασθενούς σε ειδικά κλιματιζόμενο περιβάλλον με ρεύματα αέρα, εμβάπτιση σε δροσερό νερό, ενδοφλέβια χορήγηση κρύων υγρών με γλυκόζη και στενή παρακολούθηση της ανταλλαγής υγρών, της καρδιακής νεφρικής εγκεφαλικής λειτουργίας. Τα αντιπυρετικά δεν έχουν θέση στην περιβαλλοντική υπερθερμία. 

Όταν οι βλάβες από την θερμότητα οφείλονται σε απευθείας έκθεση στον ήλιο, πρόκειται για ηλίαση. Στην ηλίαση συχνά προεξάρχει η κεφαλαλγία και η ζάλη, ενώ εκτός από τα προαναφερθέντα συμπτώματα λόγω θερμικών βλαβών, η ηλίαση δύναται να συνοδεύεται και από εγκαύματα δέρματος ιδιαίτερα όταν δεν έχουν χρησιμοποιηθεί αντηλιακά προϊόντα υψηλού δείκτη προστασίας.

Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΒΛΑΒΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΥΨΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ 

Κατά την διάρκεια των ζεστών ημερών, αναγκαίο είναι να αποφεύγετε την έκθεση στον ήλιο, να πίνετε πολλά νερά, να αποφεύγετε τις μετακινήσεις, να κάνετε πολλά δροσερά μπάνια κατά την διάρκεια της ημέρας και να αποφεύγετε το αλκοόλ και τα βαριά φαγητά.
Πολλές φορές πρέπει να γίνονται ορισμένες τροποποιήσεις στην φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνουν οι χρονίως πάσχοντες, κατά την διάρκεια των ημερών με καύσωνα.
H επίπονη και παρατεταμένη άσκηση κατά την διάρκεια υψηλών θερμοκρασιών, δεν συνιστάται. Οι καλύτερες ώρες για άσκηση, είναι το πρωί πριν τις 10.30 και μετά τις 18.00.

ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΣΤΑ ΘΥΜΑΤΑ 

1.Πρέπει να μεταφέρετε το θύμα σε δροσερό μέρος, να του κάνετε ένα δροσερό μπάνιο ή να το δροσίσετε εάν δεν δύναται να κάνει μπάνιο, με βρεγμένα πανιά.

2.Χαλαρώνετε την ζώνη και αφαιρείτε τα ρούχα του.

3. Διαλύετε ένα κουταλάκι γλυκού αλάτι σε ένα κιλό νερό και δίνετε στο θύμα να πίνει αργά-αργά. Μην δίδετε υγρά εάν ο ασθενής κάνει εμετό ή εάν έχει υπνηλία ή μειωμένη εγρήγορση. 

Η ιατρική εξέταση είναι απαραίτητη.

Αναστασία Μοσχοβάκη

 Ιατρός, Ειδική Παθολόγος