Ως παχυσαρκία ορίζεται η κατάσταση εκείνη κατά την οποία η υπερβολική συσσώρευση λίπους στον οργανισμό δημιουργεί σοβαρές μεταβολικές επιπλοκές. Η παχυσαρκία (δηλ. η υπέρμετρη αύξηση του λιπώδους ιστού) αποτελεί σήμερα μία από τις κυριότερες αιτίες εμφάνισης πλήθους προβλημάτων υγείας όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, τα καρδιοαγγειακά, διάφοροι τύποι καρκίνου κτλ. Αυτό καθιστά αυτομάτως εξαιρετικά σημαντική την πρόληψη της και την έγκαιρη αντιμετώπιση της. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η απώλεια των περιττών κιλών γίνεται πιο εύκολη όταν το αυξημένο βάρος αντιμετωπιστεί εγκαίρως. Και αυτό οφείλεται εν μέρει στις προσαρμογές που συμβαίνουν στα λιποκύτταρα αναλόγως με τις αυξομειώσεις της ενεργειακής πρόσληψης. Επομένως όσοι επιθυμούν να χάσουν βάρος θα πρέπει να γνωρίζουν κάποια στοιχεία για τον λιπώδη ιστό και ειδικότερα για τις αλλαγές των λιποκυτταρών σε μέγεθος και αριθμό κατά το αδυνάτισμα, οι οποίες φαίνεται να παίζουν καθοριστικό ρόλο στην μακροχρόνια διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους…
ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ
O λιπώδης ιστός αποτελεί μία λεπτή στιβάδα στρώματος που βρίσκεται ακριβώς κάτω από το δέρμα (υποδόριος λιπώδης ιστός) και γύρω από κάποια όργανα -πχ στην περιοχή της κοιλιάς (σπλαχνικό λίπος). Ο προσδιορισμός των κιλών λίπους γίνεται με τη μέθοδο της λιπομέτρησης. Οι φυσιολογικές τιμές του λιπώδους ιστού εξαρτώνται από την ηλικία, το φύλο και τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας. Σε γενικές γραμμές οι γυναίκες έχουν υψηλότερα επίπεδα λίπους σε σχέση με τους άντρες και το ίδιο ισχύει για τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας σε σχέση με τα νεαρότερα άτομα. Ενδεικτικά στους ενήλικες άντρες φυσιολογικά ποσοστά λίπους θεωρούνται το 18%-24% του σωματικού βάρους ενώ για τις ενήλικες γυναίκες οι αντίστοιχες τιμές είναι 24%-30%.
Ο λιπώδης ιστός αποτελεί ένα όργανο που διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη ρυθμιση του σωματικού βάρους. Εκεί αποθηκεύεται με τη μορφή τριγλυκεριδίων η περίσσεια της ενέργειας που προέρχεται από τη διατροφή: Ο λιπώδης ιστός μαζί με το συκώτι αποτελούν τα δύο μοναδικά όργανα που μπορούν να παρέχουν στον οργανισμό συνεχώς θρεπτικά συστατικά, ακόμη και αν η λήψη της τροφής είναι μειωμένη. Επιπλέον από τον λιπώδη ιστό εκκρίνονται πολλές ορμόνες οι οποίες ελέγχουν την πρόσληψη τροφής και τη δαπάνη ενέργειας και κατά συνέπεια και το βάρος (πχ λεπτίνη, αδιπονεκτίνη, ρεζιστίνη κτλ.). Εκτός από το ρόλο του στη ρύθμιση του σωματικού βάρους ο λιπωδης ιστός έχει και θερμορυθμιστικό ρόλο- προστατεύει από το κρύο καθώς αποτελεί ένα είδος ‘’μονωσης’’ για το σώμα. Τέλος ειδικά το ενδοκοιλιακό λίπος που περιβάλλει τα κοιλιακά όργανα έχει και προστατευτικό ρόλο καθώς τα προφυλάσσει από κραδασμούς.
ΛΙΠΟΚΥΤΤΑΡΑ & ΑΥΞΗΣΗ ΒΑΡΟΥΣ
Όσον αφορά τα κύτταρα που αποτελούν τον λιπώδη ιστό αυτά εκκρίνονται αρχικά ως προλιποκύτταρα και ενεργοποιούνται σε ώριμα λιποκύτταρα όταν υπάρχει θετικό ισοζύγιο ενέργειας- δηλ . υψηλή πρόσληψη θερμίδων. Στα λιποκύτταρα αποθηκεύονται με τη μορφή τριγλυκεριδίων τα λιπαρά των τροφίμων που δεν χρησιμοποιούνται από τους υπόλοιπους ιστούς. Όπως είναι λογικό όταν η πρόσληψη των λιπαρών μέσω της διατροφής είναι συστηματικά υψηλότερη από αυτή που χρειάζεται ο οργανισμός τότε η ποσότητα των τριγλυκεριδίων που θα αποθηκεύεται στα λιποκύτταρα συνεχώς θα αυξάνεται. Με λίγα λόγια τα λιποκύτταρα συνεχώς θα μεγαλώνουν σε μέγεθος (υπερτροφία). Ωστόσο υπάρχει ένα όριο στην αύξηση του μεγέθους τους πάνω από το οποίο δεν γίνεται να διογκωθούν. Εάν αυτή η αυξημένη πρόσληψη τροφής συνεχιστεί τότε τα λιποκύτταρα θα αρχίσουν να πολλαπλασιάζονται με ταχείς ρυθμούς (υπερπλασία). Και εδώ ακριβώς είναι το κρίσιμο σημείο για την παχυσαρκία: πρακτικά τα λιποκύτταρα δεν έχουν όριο ως προς την αύξηση του αριθμού τους. Όσο συνεχίζεται η υψηλή πρόσληψη ενέργειας τόσο θα συνεχίσουν να πολλαπλασιάζονται με δραματικά αποτελέσματα στη ζυγαριά…
ΛΙΠΟΚΥΤΤΑΡΑ & ΑΔΥΝΑΤΙΣΜΑ
Όταν ξεκινάτε μία υποθερμιδική δίαιτα αυτό που γίνεται είναι ότι αναγκάζετε τον οργανισμό σας να χρησιμοποιήσει για τις ανάγκες του την ενέργεια που είναι ήδη αποθηκευμένη στα λιποκύτταρα. Έτσι τα λιποκύτταρα ‘’αδειάζουν’’ από το περιεχόμενο λίπος και συρρικώνονται. Δυστυχώς όμως δεν ισχύει το ίδιο και για τον αριθμό τους: Ένα πρώην υπέρβαρο άτομο θα συνεχίσει σε όλη τη διάρκεια της ζωής του να έχει περισσότερα λιποκύτταρα σε σχέση με ένα άτομο που δεν είχε ποτέ παραπάνω κιλά. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους για την ταχεία αύξηση του βάρους μετά από δίαιτα- παρόλο που η κατανάλωση της τροφής μπορεί να μην είναι αντίστοιχα τόσο υψηλή. Κάτι τέτοιο συμβαίνει συνήθως σε άτομα που έχουν χρόνιο πρόβλημα παχυσαρκίας- δηλ. σε άτομα που ήδη έχει εμφανιστεί υπερπλασία του λιπώδους ιστού.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Συνοψίζοντας, ο λιπώδης ιστός αποτελεί ένα πολύ σημαντικό όργανο με ενεργό ρόλο στη ρύθμιση της ενεργειακής ομοιόστασης. Τα επίπεδα του όπως αυτά προσδιορίζονται μέσω της λιπομέτρησης αντανακλούν επακριβώς την κατανάλωση τροφής και τα επίπεδα άσκησης – δείχνουν δηλ. αν υπάρχει θετικό ή αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας. Για την αποφυγή εμφάνισης ασθενειών που συνδέονται με την παχυσαρκία είναι σημαντική η διατήρηση των επιπέδων του σωματικού λίπους μέσα στα φυσιολογικά όρια. Αυτό όμως που χρειάζεται να γίνει αντιληπτό είναι ότι η αντιμετώπιση του αυξημένου βάρους θα πρέπει να γίνεται εγκαίρως πριν εκδηλωθεί το φαινόμενο της υπερπλασίας (δηλ. όταν τα λιποκύτταρα είναι αυξημένα μόνο σε μέγεθος, όχι σε αριθμό). Έτσι οι πιθανότητες να διατηρηθεί μακροχρόνια ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος είναι μεγαλύτερες. Άρα εάν έχετε κάποια κιλά παραπάνω καλό θα είναι να απευθυνθείτε άμεσα στο διαιτολόγο σας. Η παχυσαρκία είναι νόσος και απαιτεί έγκαιρη και προσεκτική αντιμετώπιση…
Κλινικός Διαιτολόγος