Οι διαταραχές διατροφής ενός παιδιού μπορούν να θεωρηθούν ότι είναι από τις πιο πολύπλοκες διαταραχές τόσο ως προς την αιτιολογία, όσο και ως προς την αντιμετώπιση. Ενώ μοιάζουν να χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης (ειδικά στην περίπτωση της ανορεξίας), γιατί μπορεί να απειληθεί η ζωή του παιδιού ή να υποστούν ανεπανόρθωτη βλάβη κάποια ζωτικά του όργανα, ταυτόχρονα αυτή η πίεση και η αγωνία της «άμεσης λύσης» είναι πολύ πιθανό να επιδεινώσουν το πρόβλημα.
Στο άρθρο αυτό θα δούμε με ποιους τρόπους μπορεί να επηρεάσει η οικογένεια την ανάπτυξη των ψυχοσωματικών ασθενειών, στις οποίες εντάσσονται και οι διαταραχές διατροφής και θα αναλύσουμε κάποιους από αυτούς. Τόσο η ανάπτυξη όσο και η εξάλειψη μιας ψυχοσωματικής ασθένειας σε ένα παιδί φαίνεται να σχετίζεται με τον τρόπο που λειτουργεί η οικογένεια. Πιο συγκεκριμένα, η λειτουργία μιας οικογένειας ορίζεται από τον τρόπο που μπαίνουν τα όρια στους ρόλους των μελών, από τη σχέση των μελών, από τον τρόπο που ορίζεται η προστασία και η φροντίδα, από την ευελιξία που χειρίζεται τις αλλαγές (προσαρμοστικότητα) και από τον τρόπο που επιλύει τις συγκρούσεις. Οι πέντε αυτοί παράγοντες μπορούν να γίνουν δείκτες της πορείας της οικογένειας, αλλά και του κάθε μέλους ξεχωριστά. Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, αν και τα συμπτώματα αφορούν στο παιδί, η ασθένεια έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια της καθημερινής ζωής.
Όσον αφορά στα όρια και τη σχέση, τα μέλη της συγκεκριμένης οικογένειας είναι υπερβολικά συνδεδεμένα μεταξύ τους και αντιδρούν με υπερβολικό τρόπο. Τα όρια μεταξύ των μελών είναι συγκεχυμένα και εύκολα διαπερατά, με μέλη της οικογένειας να συμμετέχουν απρόσκλητα το ένα στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις σχέσεις του άλλου. Έτσι, είναι πολύ εύκολο μια μητέρα να προσφέρει ένα ποτήρι νερό στο παιδί της χωρίς εκείνο να της το ζητήσει, απλώς επειδή ξέρει ότι «τώρα θα διψάει». Ή είναι αυτονόητο για την κόρη να σκεφτεί πόσο θα στεναχωρηθούν οι γονείς της για κάτι που θα ήθελε να κάνει και να μην το κάνει. Ή η στεναχώρια του ενός να συνεπάγεται και τη στεναχώρια του άλλου. Οι σκέψεις, οι σχέσεις και τα συναισθήματα του ενός μέλους επηρεάζονται υπερβολικά (ή εξολοκλήρου) από το άλλο. Τα συναισθήματα του ενός εισβάλλουν στη σκέψη του άλλου.
Ο όρος υπερβολικά που χρησιμοποιώ είναι που διαχωρίζει την «υγιή» σχέση από την «εισβολή» και τα «συγκεχυμένα» όρια. Είναι μια υπερβολή που στερεί την ελευθερία και απαγορεύει τη διαφοροποίηση. Είναι μια υπερβολή στα πλαίσια της οποίας, η αυτονομία κάθε μέλους είναι απειλή και περιορίζεται σοβαρά από τον τρόπο λειτουργίας του οικογενειακού συστήματος, ακριβώς επειδή τα μέλη των συγκεκριμένων οικογενειών «ανήκουν υπερβολικά».
Είναι πολύ πιο όμορφο για τις οικογένειες και τους ανθρώπους να είναι «όλοι μαζί» από επιθυμία και επιλογή και όχι επειδή «έτσι πρέπει». Στη δεύτερη περίπτωση υπάρχει πολύ θυμός που εκδηλώνεται με ασήμαντες φαινομενικά αφορμές και με ψυχοσωματικές ασθένειες. Στην πρώτη περίπτωση ο ένας θέλει τον άλλον στη ζωή του με όρους ελευθερίας.
Στο επόμενο άρθρο θα αναλύσουμε τους υπόλοιπους παράγοντες λειτουργίας μιας οικογένειας.
Ψυχολόγος, MSc
Ειδίκευση στη Συστημική – Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία