Ο αριθμός των ανθρώπων που ταξιδεύουν έχει αυξηθεί σημαντικά κατά τα τελευταία χρόνια. Πολλά άτομα είναι αναγκασμένα να ταξιδεύουν για επαγγελματικούς λόγους. Ο αριθμός των ατόμων που επιλέγουν «εξωτικούς» τόπους για τις διακοπές αυξάνεται διαρκώς.
Στατιστικές μελέτες αποδεικνύουν ότι ένα μεγάλο τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού αντιμετωπίζει κάθε χρόνο προβλήματα υγείας που συνδέονται άμεσα με τα ταξίδια. Τα πιο κοινά ιατρικά απρόοπτα που αντιμετωπίζουν οι ταξιδιώτες, σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες είναι οι λοιμώξεις και τα γαστρεντερικά προβλήματα, όπως το φούσκωμα και η διάρροια. Τα ατυχήματα και τα καρδιαγγειακά επεισόδια αποτελούν τα πιο σοβαρά ιατρικά απρόοπτα. Η σωστή ενημέρωση και η πρόληψη συχνά ελλείπουν τονίζοντας το αίσθημα ιατρικής ανασφάλειας που συχνά αισθάνεται ο ταξιδιώτης κατά τα ταξίδια. Στο παρόν άρθρο εκτίθενται τα πιο κοινά ιατρικά προβλήματα και η πρόληψή τους.
Η ΑΥΠΝΙΑ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ, Η ΑΥΠΝΙΑ ΤΟΥ ΥΨΟΜΕΤΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ JET LAG
Ο κύκλος ύπνου εγρήγορσης είναι ο πιο εμφανής από πολλούς εικοσιτετράωρους ρυθμούς στον άνθρωπο. Πολύ σημαντικός στην ομαλή λειτουργία του κύκλου ύπνου-εγρήγορσης είναι ο ενδογενής κιρκαδιανός βηματοδότης που εντοπίζεται στον υποθάλαμο. Η επίδραση του φωτός είναι καθοριστικής σημασίας για την ομαλή λειτουργία του βηματοδότη. Έτσι υπάρχει αυτόματος εσωτερικός συγχρονισμός του κύκλου εγρήγορσης ύπνου με τον περιβαλλοντικό κύκλο ημέρας νύχτας. Υπάρχουν πολλοί άλλοι παράγοντες που επιδρούν στον κύκλο ύπνου εγρήγορσης. Κατά την διάρκεια των ταξιδιών, η μεταβολή στην ώρα, η αλλαγή του περιβάλλοντος, το μεγάλο υψόμετρο, το αλκοόλ, ορισμένα φάρμακα και ουσίες, η καφεΐνη, τα μεγάλα γεύματα ιδιαιτέρως κατά την νύχτα, η εντατική σωματική άσκηση προ του ύπνου, τα κρύα καυτά μπάνια προ του ύπνου, τα ακατάστατα ωράρια στις ώρες αφύπνισης έγερσης, η συναισθηματική ένταση, είναι παράγοντες που επιδρούν δυσμενώς στον κύκλο ύπνου αφύπνισης με αποτέλεσμα η αϋπνία να είναι συχνή στους ταξιδιώτες. Οι παράγοντες αυτοί καλό είναι, κατά το δυνατόν, να αποφεύγονται.
Ιδιαιτέρως συχνή στον ταξιδιώτη είναι η αϋπνία του υψομέτρου και η αϋπνία λόγω αλλαγής μεσημβρινών (σύνδρομο jet lag). Κατά την έκθεση σε μεγάλο υψόμετρο, πολλά άτομα εμφανίζουν ανώμαλη αναπνοή τύπου CHEYNE – STOKES κατά την διάρκεια του NREM ύπνου και πτώση του οξυγόνου του αίματος. Το αποτέλεσμα είναι συχνές αφυπνίσεις και κακή ποιότητα ύπνου, η οποία γενικώς εμφανίζεται κατά τις πρώτες νύχτες της έκθεσης στο υψόμετρο, αλλά μπορεί να εμμείνει. Η αντιμετώπιση γίνεται με ειδικά φάρμακα. Στο σύνδρομο jet lag, εμφανίζεται αϋπνία κατά τα αεροπορικά ταξίδια μεταξύ διαφορετικών ζωνών. Το σύνδρομο αρκετές φορές συνοδεύεται από υπνηλία κατά την ημέρα και γαστρεντερικά ενοχλήματα. Ο ταξιδιώτης δεν μπορεί να κοιμηθεί την νύχτα, παρουσιάζει νυχτερινές αφυπνίσεις ή κακή ποιότητα ύπνου. Το σύνδρομο είναι παροδικό διαρκεί συνήθως 2-15 ημέρες ανάλογα με τον αριθμό των γεωγραφικών ζωνών που διανύθηκαν, την κατεύθυνση του ταξιδιού, την ηλικία του ταξιδιώτη και το πόσο ευπροσάρμοστος είναι ο ενδογενής βηματοδότης του ταξιδιώτη, στην μεταβολή του περιβαλλοντικού κύκλου ημέρας νύχτας κατά το ταξίδι. Περιστασιακά το σύνδρομο μπορεί να εμμείνει επί πολλές εβδομάδες. Η αποφυγή στέρησης ύπνου κατά τις ημέρες που προηγούνται του ταξιδιού, ο ύπνος μικρής διάρκειας το απόγευμα πριν τα ολονύχτια ταξίδια, η φωτοθεραπεία κατά την διάρκεια της ημέρας στον τόπο άφιξης του ταξιδιώτη(π.χ. παραμονή σε εξωτερικό χώρο με ηλιοφάνεια κατά την διάρκεια της ημέρας και όχι σε σκοτεινό δωμάτιο ξενοδοχείου) και ειδικά φάρμακα βοηθούν τον ενδογενή κιρκαδιανό βηματοδότη να προσαρμοστεί, στο νέο κύκλο ημέρας νύχτας που υφίσταται κατά την αλλαγή των μεσημβρινών.
Η ΑΠΛΗ ΟΞΕΙΑ ΔΥΣΠΕΨΙΑ, ΕΝΑ ΣΥΧΝΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΚΑΤΑ ΤΑ ΤΑΞΙΔΙΑ
Στην οξεία δυσπεψία, υπάρχει πόνος, βάρος, φούσκωμα, ναυτία, εμετός, κάψιμο, ρέψιμο, συμπτώματα που προκαλούνται οξέως μετά από κατανάλωση γεύματος. Στα ταξίδια η απλή οξεία δυσπεψία οφείλεται πολλές φορές στην αλλαγή των διατροφικών συνηθειών του ταξιδιώτη. Οξέα δυσπεπτικά ενοχλήματα, μπορεί ωστόσο να συνυπάρχουν με αιφνιδίως εμφανιζόμενες σοβαρές νόσους, όπως το έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Αυτός είναι και ο λόγος, εξαιτίας του οποίου η οξεία δυσπεψία που είναι έντονη ή εμμένει σε άτομα άνω των σαράντα ετών, πρέπει να αξιολογείται ιατρικώς άμεσα.
Η απλή οξεία δυσπεψία, μπορεί να προληφθεί με τα εξής απλά μέτρα:
Ο ταξιδιώτης πρέπει να αποφεύγει το γρήγορο μάσημα, τα γεύματα που είναι πλούσια σε λιπαρά και καρυκεύματα, την κατάχρηση αλκοόλ καφέ και ποτών τύπου cola, τα φάρμακα, τον καπνό. Στα ταξίδια πρέπει να προτιμώνται τα μικρά και συχνά γεύματα από τα λίγα και πλούσια γεύματα, ιδιαίτερα μάλιστα προ του νυχτερινού ύπνου και κατά την νύχτα.
Η ΔΙΑΡΡΟΙΑ ΤΩΝ ΤΑΞΙΔΙΩΤΩΝ ΕΝΑ ΣΥΝΗΘΕΣ ΙΑΤΡΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
Η διάρροια των ταξιδιωτών είναι ένα συχνό πρόβλημα στα ταξίδια. Σύμφωνα με ορισμένες στατιστικές μελέτες, παρά το γεγονός ότι συνήθως είναι μικρής διάρκειας και αυτοπεριοριζόμενη, πάνω από το 30% των ταξιδιωτών τροποποιούν το πρόγραμμά τους όταν εμφανίζεται. Η διάρροια των ταξιδιωτών είναι ιδιαιτέρως συχνή σε περιοχές της Αφρικής, της Νότιας και Κεντρικής Αμερικής και της Ασίας, ενώ σύμφωνα με ορισμένες ιατρικές στατιστικές μελέτες το ποσοστό των κρουσμάτων στις βιομηχανικές χώρες είναι περίπου 10%. Ιδιαιτέρως ευπρόσβλητα είναι τα νεαρά άτομα. H διάρροια των ταξιδιωτών χαρακτηρίζεται από χαλαρές κενώσεις που μπορεί να είναι και άνω των οκτώ, συνοδεύεται από ναυτία, κοιλιακή δυσφορία, ενώ ο πυρετός είναι σπάνιος. Μπορεί να εμφανιστεί εμετός. Το σύνδρομο υποστρέφει συνήθως εντός πενθημέρου. Σε υπερευαίσθητους οργανισμούς μπορεί να διαρκέσει πάνω από μήνα. Το παθογόνο αίτιο που προκαλεί την διάρροια των ταξιδιωτών ποικίλλει ανάλογα με την περιοχή. Το Escherichia coli, η Shigella, το Campylobacter, είναι τα πιο συνήθη παθογόνα. Άλλοι νοσογόνοι μικροοργανισμοί είναι η Aeromonas, η Salmonella, ο ιοί, ο παράγων Norwalk, ορισμένα παράσιτα.Η διάρροια των ταξιδιωτών αντιμετωπίζεται συχνά με καλή ενυδάτωση και ορισμένα φάρμακα πρώτης ανάγκης που πρέπει να βρίσκονται πάντα στο φαρμακείο του ταξιδιώτη. Σε ορισμένες περιπτώσεις επιβάλλεται η χορήγηση ειδικής αντιβιοτικής αγωγής. Στις συνήθεις περιπτώσεις η μητέρα που θηλάζει δεν πρέπει να διακόψει τον θηλασμό αλλά να αυξήσει την πρόσληψη υγρών.
Απλά μέτρα πρόληψης της διάρροιας των ταξιδιωτών:
Στα ταξίδια πρέπει να πλένετε συχνά τα χέρια σας, να μην καταναλώνετε τρόφιμα από πλανόδιους πωλητές, να μην καταναλώνετε κακά πλυμένα λαχανικά ωμά ή κακά ψημένα κρέατα και ψάρια, να μην καταναλώνετε μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα και αμφιβόλου ποιότητας παγάκια, να καταναλώνετε μόνο εμφιαλωμένο νερό και ποτά. Τα φρούτα πρέπει να ξεφλουδίζονται στα ταξίδια και να μην καταναλώνονται αναποφλοίωτα. Το φαγητό πρέπει να σερβίρεται ζεματιστό. Εάν πάσχετε από ορισμένα χρόνια νοσήματα, ενδέχεται να χρειαστείτε προφύλαξη έναντι της διάρροιας των ταξιδιωτών με ειδικά φάρμακα, διότι υπάρχουν περιπτώσεις που η διάρροια των ταξιδιωτών προκαλεί σοβαρές επιπλοκές.
ΟΙ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΕΝΑΣ ΑΠΡΟΣΚΛΗΤΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ
Τα λοιμώδη νοσήματα αποτελούν ένα από τους βασικότερους παράγοντες που διαταράσσουν την ομαλή εξέλιξη του ταξιδιού. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες πάνω από το 45% των ταξιδιωτών, εμφανίζουν στις διακοπές συμπτώματα που οφείλονται σε λοιμώδη αίτια, ενώ το 1% των ταξιδιωτών πεθαίνει από λοιμώδη νοσήματα που του μεταδόθηκαν κατά την διάρκεια των διακοπών. Τα εμβόλια είναι σημαντικό όπλο στην φαρέτρα της Iατρικής Επιστήμης για την πρόληψη των νοσημάτων αυτών. Δυστυχώς η εφαρμογή των απαιτούμενων εμβολιασμών πριν το ταξίδι αμελείται συχνά. Κατά τις διακοπές πρέπει επίσης να τηρούνται βασικοί κανόνες υγιεινής όπως καλό πλύσιμο χεριών και φρούτων λαχανικών, αποφυγή κατανάλωσης αμφιβόλου προέλευσης τροφίμων και νερού. Η καλή διατροφή που περιλαμβάνει σε σωστή περιεκτικότητα υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπη, ζωτικές βιταμίνες, άλατα, αντιοξειδωτικά, καλής ποιότητας νερό, η αποφυγή κατάχρησης τοξικών ουσιών όπως καφέ και αλκοόλ, η αποφυγή καπνού, είναι σημαντικά για την τόνωση του ανοσοποιητικού. Ορισμένα νοσήματα όπως ο διαβήτης που προκαλούν αυξημένη ευπάθεια σε λοιμώξεις, πρέπει να ευρίσκονται σε άριστη ρύθμιση. Στα θερμά κλίματα η μη κατανάλωση επαρκούς ποσότητας νερού προδιαθέτει σε ουρολοιμώξεις. Η έξαρση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων στις διακοπές, οφείλεται πολλές φορές στην πλημμελή χρήση προφυλακτικού.
ΟΙ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΥΧΝΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ ΙΑΤΡΙΚΟ ΑΠΡΟΟΠΤΟ ΤΩΝ ΔΙΑΚΟΠΩΝ
Οι αλλεργίες είναι παθολογικές καταστάσεις που εκδηλώνονται ως αποτέλεσμα υπερευαισθησίας του οργανισμού σε ουσίες του περιβάλλοντος, που ονομάζονται αλλεργιογόνα. Η έκθεση των ταξιδιωτών σε αλλεργιογόνα είναι συχνά αυξημένη, λόγω παραμονής στην ύπαιθρο, ενασχόλησης με ασυνήθεις δραστηριότητες, μεταβολών σε συνθήκες υγιεινής, ταξιδιών κατά την ανθοφορία. Οι συνήθεις αλλεργίες διαιρούνται σε αλλεργική ρινίτιδα, κνίδωση και αγγειοίδημα, άσθμα, επιπεφυκίτιδα, αναφυλαξία και ορισμένες φορές μπορεί να απειλήσουν όχι μόνο την ποιότητα της ταξιδιωτικής εμπειρίας αλλά και την ζωή του ταξιδιώτη. Είναι σημαντικό για την πρόληψη των αλλεργικών αντιδράσεων ο ταξιδιώτης να τηρεί κανόνες υγιεινής όπως καλό πλύσιμο χεριών, φρούτων και λαχανικών, να μην περπατάει στο ύπαιθρο χωρίς παπούτσια, να μην φοράει αρωματικά γαλακτώματα σώματος, αρώματα και αντηλιακά με άρωμα στην παραλία, (τα σωματικά αρώματα πολλές φορές προσελκύουν τα έντομα), να μην ξαπλώνει στο γρασίδι ή στην άμμο, να μην εκθέτει τρόφιμα στον αέρα. Τα υπερευαίσθητα άτομα πρέπει να έχουν μαζί τους ενέσεις αμέσου ανάγκης.
ΤΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΑΙΤΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
Τα ατυχήματα σύμφωνα με μελέτες αποτελούν βασική αιτία θανάτου στα ταξίδια. Ένα μεγάλο μέρος των ατυχημάτων βάσει των μελετών αυτών οφείλεται στην κατανάλωση αλκοόλ, στην νυχτερινή οδήγηση, στην χρήση δικύκλων, στην παραμέληση κανόνων ασφαλείας (π.χ. ζώνη αυτοκινήτου κράνη). Υπάρχουν όμως και μικρότερα ατυχήματα. Πολλά από αυτά επιβάλλουν την χορήγηση αντιτετανικού ορού. Καλό είναι ο ταξιδιώτης πριν το ταξίδι να έχει μεριμνήσει για την χορήγηση του αντιτετανικού εμβολίου, εφόσον δεν υπάρχουν απαγορευτικές αντενδείξεις. Το αρχικό σχήμα εμβολιασμού επιβάλλει την χορήγηση τριών δόσεων στην παιδική ηλικία. Μετά την ηλικία των δεκαοκτώ ετών επιβάλλεται εμβολιασμός ανά δεκαετία. Τα άτομα άνω των πενήντα χρειάζονται μία επιπλέον δόση. Σε περίπτωση αιμορραγίας, σε ελαφρά ή σοβαρότερα ατυχήματα, επιβάλλεται η άμεση παροχή πρώτων βοηθειών από το περιβάλλον. Στις περιπτώσεις τραυμάτων στον αυχένα, στην ράχη, ή στο κεφάλι δεν πρέπει να μετακινείται καθόλου ο τραυματίας, από μη εκπαιδευμένα άτομα μέχρι να έρθει ιατρική βοήθεια. Σε περίπτωση μικρών τραυμάτων η αιμορραγία ελέγχεται με κρύο νερό και άμεση πίεση με καθαρό επίδεσμο. Χαλαρώνετε περιοδικά την πίεση, κοιτάζοντας εάν ελέγχθηκε η αιμορραγία και επί διακοπής της αιμορραγίας δένετε απαλά με καθαρή επίδεση. Εάν η αιμορραγία είναι ακατάσχετη λόγω κοπής μεγάλου αγγείου και απειλητική για την ζωή του θύματος εφαρμόζετε σφιχτή περίδεση tourniquet, δηλαδή με ύφασμα πλάτους τουλάχιστον πέντε εκατοστών όπως λωρίδα από σεντόνι ή μαντήλι δένετε κεντρικά ακριβώς πάνω από το σημείο της ακατάσχετης αιμορραγίας, για να διακόψετε την κυκλοφορία του αίματος στο μέλος που έχει προσβληθεί. Στις περιπτώσεις που έχει κοπεί μεγάλο αγγείο στο πόδι ή στο χέρι, λόγω μεγάλου ατυχήματος -π.χ. τροχαίου – το αίμα αναβλύζει άφθονο, υπό πίεση. Η σφιχτή περίδεση εφαρμόζεται ως έσχατη λύση μόνο σε μέλος, όταν η θέση της ακατάσχετης αιμορραγίας είναι στο χέρι ή στο πόδι και ποτέ στον θώρακα, κεφάλι, ή κοιλιά και επειδή ανακόπτεται η κυκλοφορία του αίματος στο μέλος, μπορεί να προκληθούν ανεπανόρθωτες βλάβες από την διακοπή της κυκλοφορίας που να οδηγήσουν ακόμη και σε απώλεια του. Η διάρκεια της περίδεσης δεν πρέπει να υπερβαίνει τα δεκαπέντε λεπτά και πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για γρήγορη μεταφορά στο νοσοκομείο.
Ο ΠΝΙΓΜΟΣ ΕΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ
Αρκετά άτομα κάθε χρόνο πνίγονται. Πολλοί πνιγμοί γίνονται κατά την διάρκεια διάσωσης των θυμάτων. Σε επικείμενο πνιγμό μην σπεύσετε να τε το θύμα εάν δεν έχετε εκπαιδευτεί σε ειδικές τεχνικές. Απλώστε το χέρι σας από την ακτή, ή δώστε του να πιαστεί από κοντάρι ή σανίδα, ενώ εσείς είστε στην ακτή. Πετάξτε του ένα φουσκωτό μαξιλάρι. Εάν είναι απόλυτη ανάγκη να κολυμπήσετε προς τον πνιγόμενο, φροντίστε να πάρετε μια σανίδα μαζί σας για να πιαστεί και μην τον αφήσετε να γαντζωθεί πάνω σας. Μην κολυμπάτε, ενώ έχετε φάει, πιει αλκοόλ, είστε αδιάθετος ή δεν έχετε κοιμηθεί καλά. Μην κολυμπάτε στα βαθιά σε παραλίες που δεν γνωρίζετε. Καλό είναι να μην κολυμπάτε εάν δεν γνωρίζετε καλή κολύμβηση σε μη οργανωμένες παραλίες όπου δεν υπάρχουν ναυαγοσώστες.
Το φαρμακείο πρώτων βοηθειών του ταξιδιώτη είναι πολύ σημαντικό και περιλαμβάνει φάρμακα για αλλεργία, για πυρετό, για διάρροια, ορισμένα αντισηπτικά και γάζες, ενώ εμπλουτίζεται και με άλλα σκευάσματα ανάλογα με το είδος των χρόνιων νοσημάτων από τα οποία πάσχει ο ταξιδιώτης. Τα σκευάσματα αυτά συνταγογραφούνται κατά την διάρκεια της σωστής ιατρικής εξέτασης που πρέπει να πραγματοποιείται εγκαίρως πριν το ταξίδι. Κατά την ιατρική προληπτική εξέταση στην χώρα του ταξιδιώτη πραγματοποιούνται ενδεικνυόμενοι εμβολιασμοί και δίνονται επιπλέον εξατομικευμένες ιατρικές οδηγίες.
Ιατρός, Ειδική Παθολόγος