Φαινομενικά ο έλεγχος του βάρους είναι απλός. Απαιτεί την εξισορρόπηση μεταξύ της πρόσληψης και της δαπάνης ενέργειας. Για πολλούς ανθρώπους αυτό απαιτεί ελάχιστη ή και μηδενική συνειδητή προσπάθεια. Συμβαίνει αυτόματα. Ωστόσο για πολλά άτομα η διατήρηση ενός βάρους μέσα σε φυσιολογικά πλαίσια είναι λιγότερο απλή υπόθεση. Με το κατάλληλο διαιτολόγιο είναι δυνατή η μείωση του σωματικού βάρους. Τι γίνεται όμως μακροπρόθεσμα;

Μέχρι στιγμής φαίνεται ότι η βραχυπρόθεσμη απώλεια κιλών είναι εφικτή- η μακροπρόθεσμη όμως διατήρηση τους αποτελεί ένα δύσκολο πρόβλημα. Συνοπτικά 3 είναι οι κύριοι υπαίτιοι μηχανισμοί που έχουν εντοπιστεί:

Ανασταλτικοί παράγοντες

1) Μη συνειδητοποίηση ότι απαιτείται δια βίου αλλαγή της διατροφής:

Δυστυχώς πολλοί άνθρωποι ξεκινούν ένα πρόγραμμα διατροφής  έχοντας κατά νου ότι θα σταματήσουν μόλις χάσουν τα κιλά και θα επιστρέψουν στις παλιές διατροφικές τους συνήθειες. Δεν συνειδητοποιούν ότι η διατήρηση ενός χαμηλού σωματικού βάρους είναι μία μακροχρόνια διαδικασία που απαιτεί σκέψη και εξάσκηση. Προκειμένου να γίνει μόνιμη η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών θα πρέπει ο ασθενής να μάθει να αντιμετωπίζει από μόνος του τις διάφορες δυσκολίες. Δηλ. θα πρέπει να συμμετέχει ενεργά στην όλη διαδικασία (εντοπίζοντας πχ τα διάφορα εμπόδια, σκεπτόμενος πιθανές λύσεις κτλ.) και όχι απλώς να ακολουθεί παθητικά το εκάστοτε διαιτολόγιο. Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται η κατάλληλη διατροφική εκπαίδευση από τον πτυχιούχο διαιτολόγο. Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι αν και ο έλεγχος του σωματικού βάρους πρακτικά δεν έχει ημερομηνία λήξης, αυτή η προσπάθεια γίνεται όλο και πιο εύκολη με την συνεχή εξάσκηση.

2) Μη ρεαλιστικοί στόχοι-βάρους:

Ένα από τα κυριότερα εμπόδια για τη διατήρηση των χαμένων κιλών είναι η αποτυχία επίτευξης των στόχων βάρους. Αυτό προκύπτει διότι συνήθως οι στόχοι αυτοί είναι μη-ρεαλιστικοί: Το βάρος είναι εν μέρει γενετικά προκαθορισμένο και μπορούμε να το ελέγξουμε μόνο μέχρι κάποιο σημείο. Μία ρεαλιστική απώλεια κιλών θεωρείται το 10%- 15% του αρχικού σωματικού βάρους. Δυστυχώς όμως οι περισσότεροι άνθρωποι προσδοκούν –αυθαίρετα και χωρίς πολλή σκέψη-  μία απώλεια πολύ μεγαλύτερη από αυτό το 10%-15%- υπονομεύοντας έτσι την ίδια τους την προσπάθεια: αποτυγχάνοντας να φτάσουν ένα μη εφικτό χαμηλό βάρος εγκαταλείπουν τις προσπάθειες τους και επιστρέφουν στις παλιές τους διατροφικές συνήθειες. Στην πραγματικότητα όμως αποτελεί επίτευγμα να χάσουν αυτά τα κιλά και να κατορθώσουν να τα διατηρήσουν. Επομένως κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης θα πρέπει να συζητήσουν με τον επιστήμονα διαιτολόγο τους στόχους-βάρους τους προκειμένου να μετριαστούν οι υπέρμετρες προσδοκίες και να αποδεχτούν ένα πιο ρεαλιστικό νούμερο στη ζυγαριά.

3) ‘’Σπαρτιάτικη Διατροφή’’:

Εάν το άτομο είναι αναγκασμένο να ‘’λιμοκτονεί’’ προκειμένου να διατηρήσει το στόχο-βάρους του τότε είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα ξαναπάρει τα κιλά. Ο ακραίος περιορισμός της τροφής δεν μπορεί να διατηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα (για αυτό εξάλλου και τα προγράμματα αποτοξίνωσης διαφημίζουν μόνο την απώλεια κιλών και δεν αναφέρουν τίποτα για τη διατήρηση τους). Άρα εκτός του ότι θα πρέπει να θέτουμε εφικτούς στόχους- βάρους, θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι για να τους πετύχουμε απαιτείται ένα εξίσου εφικτό μοτίβο διατροφής. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Υιοθέτηση δια βίου ενός μέτριου (και όχι ακραίου) διαιτητικού περιορισμού που θα επιτρέπει και κάποιες ‘’παρανομίες’’. Είναι σημαντικό να εξασκηθεί το άτομο στο να μάθει να απολαμβάνει κάποιες διατροφικές ‘’πολυτέλειες’’ μέσα στην εβδομάδα χωρίς όμως να χάνει εντελώς τον έλεγχο.

Ποια τα χαρακτηριστικά των ατόμων που καταφέρνουν να διατηρήσουν τα χαμένα κιλά;

–          Παρακολουθούν το βάρος τους μακροχρόνια (ζυγίζονται 1 φορά την εβδομάδα)

–          Ακολουθούν μία δίαιτα χαμηλή σε λίπος (προσοχή- εντοπίστε τις πηγές λίπους στη δική σας διατροφή, όχι γενικά)

–          Ασκούνται συστηματικά (προτείνεται 30-45 λεπτά ημερησίως)

–          Έχουν πρωινό γεύμα

–          Έχουν συγκεκριμένες ώρες που τρώνε (ωράριο φαγητού)

–          Τρώνε κάποια από τα αγαπημένα τους τρόφιμα σε συγκεκριμένη ποσότητα και συγκεκριμένες ώρες χωρίς ενοχές

–          Αποδέχονται ως επιθυμητό το βάρος που μπορούν να διατηρήσουν μακροχρόνια

–          Γνωρίζουν ότι ο έλεγχος του σωματικού βάρους απαιτεί διαρκή προσπάθεια, χωρίς ημερομηνία λήξης

–          Έχουν ενεργό υποστήριξη από την οικογένεια, τους φίλους και τους επαγγελματίες υγείας

–          Αντιμετωπίζουν τα προσωπικά τους προβλήματα αντί να τα αποφεύγουν μέσω του φαγητού

Συνοψίζοντας

Επομένως η προσπάθεια αδυνατίσματος δε σταματά με την επίτευξη του επιθυμητού βάρους: το στάδιο της συντήρησης θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπείας.  Σε αυτό το στάδιο σχεδιάζεται γραπτώς σε συνεργασία με τον διαιτολόγο ένα προσωπικό πλάνο με αποτελεσματικές στρατηγικές αντιμετώπισης πιθανών εμποδίων στη διατήρηση του νέου βάρους. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι ο ασθενής θα πρέπει να εξασκηθεί σε αυτές τις τεχνικές τουλάχιστον για 3 μήνες. Όπως και να έχει πάντως η μακροχρόνια διατήρηση των χαμένων κιλών αποτελεί μέχρι σήμερα μία πρόκληση όχι μόνο για τον ασθενή αλλά και για τον ίδιο τον διαιτολόγο… Και από ότι φαίνεται το μυστικό της επιτυχίας είναι η συνεχής εξάσκηση εκ μέρους του ασθενούς και η ενεργός υποστήριξη του εκ μέρους του διαιτολόγου…

Σηφακάκη Μελίνα, MSc

Κλινικός Διαιτολόγος