Η σόγια είναι ένα από τα πρώτα λειτουργικά τρόφιμα. Η σόγια είναι πηγή πρωτεϊνών, πολυακόρεστων (ω3 και ω6) λιπαρών οξέων, φυτικών ινών, φυτοχημικών, βιταμινών και μετάλλων. Οι ευεργετικές της ιδιότητες στην υγεία αποδίδονται κατά κύριο λόγο στις πρωτεΐνες και τις ισοφλαβόνες που περιέχει.

Οι μέχρι σήμερα ευεργετικές δράσεις της σόγιας στην υγεία αφορούν:

• την αλλεργία στην πρωτεΐνη του αγελαδινού γάλακτος,
• τη δυσανεξία στη λακτόζη,
• τη δυσλιπιδαιμία,
• την αρτηριακή υπέρταση και τη λειτουργία του ενδοθηλίου των αγγείων,
• το μεταβολικό σύνδρομο,
• την παχυσαρκία και τον σακχαρώδη διαβήτη,
• τους καρκίνους μαστού, έσω γεννητικών οργάνων και προστάτη,
• την οστεοπόρωση και την εμμηνόπαυση.

Υπάρχουν πολλά αποτελέσματα ερευνών που αποδεικνύουν τη σημασία της σόγιας στην ελάττωση του καρδιαγγειακού κινδύνου κυρίως λόγω ευνοϊκής επίδρασης στα λιπίδια του αίματος. Σε επιδημιολογικές μελέτες η κατανάλωση σόγιας και παραγώγων της σχετίζεται με τη μείωση της ολικής και της LDL-χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων και την αύξηση της HDL-χοληστερόλης.

Η αυξημένη περιεκτικότητα της σόγιας και των παραγώγων της σε ισοφλαβόνες (φυτοοιστρογόνα) εξηγεί το ενδιαφέρον που έχει για την πρόληψη ορισμένων μορφών καρκίνου. Τα φυτοοιστρογόνα έχουν δράση αντιφλεγμονώδη, αντιοξειδωτική, αντιμιτωτική και αντιαγγειογενετική.

Τα επιδημιολογικά δεδομένα αποδεικνύουν μειωμένη επίπτωση του καρκίνου του μαστού σε άτομα Ασιατικής καταγωγής τα οποία καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες προϊόντων που βασίζονται στη σόγια. Οι μεταναλύσεις μελετών δείχνουν μείωση μέχρι και 14% του κινδύνου εμφάνισης Ca μαστού στα άτομα που έχουν υψηλή πρόσληψη σόγιας. Τα σημαντικότερα αποτελέσματα αφορούν προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και φαίνεται ότι έχει σημασία η κατανάλωση σόγιας σε νεαρές ηλικίες.

Υπάρχουν επίσης μεταναλύσεις μελετών όπου τα άτομα με αυξημένη κατανάλωση σόγιας έχουν μέχρι και 30% μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου ενδομητρίου και 48% μείωση κινδύνου εμφάνισης καρκίνου ωοθηκών έναντι των ατόμων που δεν καταναλώνουν σόγια.

Όσον αφορά τον καρκίνο του προστάτη, εκτός από τα ευνοϊκά επιδημιολογικά δεδομένα, οι μεταναλύσεις δείχνουν μέχρι και 30% μείωση του κινδύνου για τα άτομα με υψηλή πρόσληψη σόγιας.

Τα φυτοοιστρογόνα έχουν ευνοϊκή επίδραση στην οστική μάζα, μειώνοντας την οστική απορρόφηση και αυξάνοντας την οστική παραγωγή. Όπως φαίνεται, στις ΗΠΑ και στην Αυστραλία, περίπου το 1/3 των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών χρησιμοποιούν συμπληρώματα σόγιας ή τρόφιμα που περιέχουν σόγια. Από τις μεταναλύσεις μελετών, η χορήγηση ισοφλαβονών μειώνει κατά 34% τις εξάψεις, ανάλογα βέβαια με τη δόση τους και κυρίως στα άτομα που έχουν πάνω από 4 επεισόδια εξάψεων τη μέρα και κατανέμουν την πρόσληψη τους σε διαφορετικά γεύματα.

Ένας τομέας όπου παρατηρούνται σημαντικές ερευνητικές προσπάθειες είναι οι νευροεκφυλιστικές παθήσεις του εγκεφάλου. Από μελέτες σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και σε άτομα άνω των 60ετών, φαίνεται ότι η χορήγηση σόγιας βελτιώνει τη μνήμη και τη λειτουργία του μετωπιαίου λοβού και ιδίως σε άτομα σε αρχικά στάδια άνοιας.

Η παχυσαρκία είναι η επιδημία της εποχής μας. Η πρωτεΐνη της σόγιας έχει ευνοϊκή επίδραση στην πρόληψη της παχυσαρκίας μέσω πολλών μηχανισμών όπως είναι η αύξηση του μεταβολισμού και της θερμογένεσης, η παράταση μεταγευματικών μηχανισμών που διατηρούν χαμηλό το επίπεδο της όρεξης, η δράση στο λιποκύτταρο και η αύξηση του κορεσμού.

Τα ελεύθερα λιπαρά οξέα που απαντώνται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στο αίμα των παχύσαρκων ατόμων να ενεργοποιούν τα μακροφάγα συμβάλλοντας στη δημιουργία της ήπιας φλεγμονής. Η σόγια περιέχει συστατικά τα οποία μπορεί να αποτρέψουν την ενεργοποίηση των μακροφάγων άρα να αποτρέψουν την εκδήλωση της ήπιας φλεγμονής. Συγκεκριμένα, όλα τα ελεύθερα λιπαρά οξέα (ΕΛΟ) με μήκος άνθρακα 12-18 αυξάνουν την έκφραση προφλεγμονοδών γονιδίων από τα μακροφάγα. Συνεπώς, τα ΕΛΟ συμβάλλουν στη δημιουργία ήπιας φλεγμονής. Δεύτερον, η δραστικότητα των ΕΛΟ αυξάνεται όσο αυξάνεται το μήκος της αλυσίδας άνθρακα και δεν επηρεάζεται από το αν το ΕΛΟ είναι κεκορεσμένο ή μη. Τρίτον, τα πεπτίδια πρωτεινών σόγιας αναστέλλουν πλήρως την προφλεγμονώδη δράση των ΕΛΟ έναντι των μακροφάγων άρα παρεμποδίζουν την δημιουργία ήπιας φλεγμονής από τα ΕΛΟ.

Συμπερασματικά, η σόγια μέσω των πεπτιδίων που προέρχονται από τη διάσπαση των πρωτεϊνών της ασκεί αντιφλεγμονώδη δράση παρεμποδίζοντας την αναίτια και βλαπτική διέγερση του ανοσολογικού συστήματος που προκαλείτε από τα ΕΛΟ. Τα δεδομένα μας στηρίζουν την άποψη ότι η σόγια πρέπει να θεωρείται ένα λειτουργικό τρόφιμο (functional food).

Η σόγια είναι ένα από τα πρώτα λειτουργικά τρόφιμα. Πάνω από 2000 περίπου άρθρα που αφορούν τη σόγια δημοσιεύονται ετησίως. Η δράση της σόγιας στο καρδιαγγειακό σύστημα δεν αφορά μόνο την υπολιπιδαιμική της δράση. Η σόγια φαίνεται ότι είναι ευεργετική για τα καρδιαγγειακά νοσήματα και την υγεία γενικότερα λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς της σε πρωτεΐνη, πολυακόρεστα λίπη, φυτικές ίνες, βιταμίνες και μεταλλικά άλατα και της χαμηλής περιεκτικότητας σε κορεσμένα λίπη. Η σόγια και τα προϊόντα της έχουν θέση στα πλαίσια ενός υγιεινού καρδιοπροστατευτικού διαιτολογίου εκτοπίζοντας τρόφιμα πλούσια μεν σε πρωτεΐνη αλλά ταυτόχρονα και σε κορεσμένο λίπος.

Για την Οργανωτική Επιτροπή: Ο Πρόεδρος: Α. Μιχαλόπουλος

Η Γραμματέας: Γ. Κολοβού