Κάθε τύπος τσαγιού δημιουργείται από το ίδιο φυτό, αλλά διαφέρει στην επεξεργασία. Αυτές οι διαφορές στην επεξεργασία επιφέρουν διαφορετική γεύση και διαφορετικά αντιοξειδωτικά επίπεδα σε κάθε τύπο τσαγιού. Το μαύρο τσάι περιέχει τα μικρότερα αντιοξειδωτικά επίπεδα ενώ το άσπρο τσάι περιέχει τα μεγαλύτερα. Επίσης, το τσάι που παρασκευάζεται αργά (και όχι στιγμιαίο) και παραμένει για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους σε καυτό νερό μπορεί να περιέχει περισσότερα αντιοξειδωτικά. 

Τα τσάγια με βότανα αποτελούνται από βότανα ή φυτά διαφορετικά από τα φυτά τσαγιού. Έτσι, δεν περιέχουν τσάι και για το λόγο αυτό μερικές φορές ονομάζονται εκχυλίσματα βοτάνων. Παρόλο που δεν περιέχουν τσάι, μπορεί να περιέχουν αντιοξειδωτικά ή άλλα στοιχεία που σχετίζονται με θετικές επιδράσεις στην υγεία. Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα των περισσότερων βοτάνων δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά. Προβλήματα μπορούν να προκύψουν από την μεγάλη κατανάλωση τσαγιών από βότανα, όταν αυτά καταναλώνονται για να αντιμετωπιστούν αρρώστιες ή όταν καταναλώνονται αμφίβολα είδη βοτάνων. 

Το τσάι γίνεται από την εμβάπτιση φύλλων τσαγιού σε καυτό ή βραστό νερό. Το αποτέλεσμα είναι συνήθως ένα αρωματικό ποτό, ευχάριστο και χαλαρωτικό. Η γεύση του μπορεί να διαφέρει και μπορεί να είναι ελαφρώς πικρό ή τονωτικό. Το τσάι μπορεί να καταναλωθεί με αρκετούς τρόπους. Συχνά με την προσθήκη γάλατος, ζάχαρης, μελιού ή λεμονιού. Μπορεί να καταναλωθεί ενώ είναι ακόμα ζεστό ή όταν κρυώσει. Ειδικά το καλοκαίρι το παγωμένο τσάι (ice tea) είναι αρκετά δημοφιλές. 

Μόνο τα φύλλα του φυτού του τσαγιού μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κάνουν το τσάι. Το τσάι έχει από μικρή έως καθόλου διατροφική αξία, παρόλο που μπορεί να περιέχει μικρές ποσότητες βιταμινών και μετάλλων (π.χ. φολικό οξύ, σίδηρο). 

Παρόλη την έλλειψη συγκεκριμένων διατροφικών στοιχείων, το τσάι θεωρείται λειτουργικό τρόφιμο γιατί τα φύλλα του περιέχουν αρκετές ουσίες που συνδέονται με υγιεινά πλεονεκτήματα. Κάποιες από αυτές τις ουσίες είναι οι τανίνες και ένας φωτοχημικός τύπος με το όνομα κατεχίνες. Αυτά τα χημικά λειτουργούν ως αντιοξειδωτικά στον οργανισμό και βοηθούν στην πρόληψη της καταστροφής των κυττάρων από τις ελεύθερες ρίζες. Τα αντιοξειδωτικά σχετίζονται με τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης κάποιων τύπων καρκίνου και κάποιων ασθενειών της καρδιάς. Οι κατεχίνες περιέχονται επίσης και σε άλλα τρόφιμα όπως τα μήλα, το κόκκινο κρασί και η σοκολάτα. 

Οι τύποι και οι διαφορές του τσαγιού 

Υπάρχουν 4 τύποι τσαγιού οι οποίοι όλοι παράγονται από το ίδιο φυτό, την Camellia sinensis. Παρόλο που το χρώμα των τσαγιών μπορεί να διαφέρει (και να ανταποκρίνεται στο όνομά τους), οι διαφορετικοί τύποι είναι αποτέλεσμα διαφορετικής επεξεργασίας. Αυτή η διαφορά στην επεξεργασία επηρεάζει το άρωμα και την ποσότητα των αντιοξειδωτικών που περιέχει το κάθε τσάι. 

Οι τέσσερις κύριοι τύπου τσαγιού είναι οι εξής:

Μαύρο τσάι: Τα φύλλα οξειδώνονται πλήρως κατά την επεξεργασία, παράγοντας ένα δυνατό άρωμα με υψηλά επίπεδα καφεΐνης. Αυτός ο τύπος τσαγιού περιέχει τη μικρότερη ποσότητα κατεχινών (είδος φωτοχημικού που σχετίζεται με αρκετά υγιεινά πλεονεκτήματα) εξαιτίας της μεγάλης διάρκειας επεξεργασίας. Στο Δυτικό κόσμο, το μαύρο τσάι έχει πάρει το όνομά του από το χρώμα των φύλλων του τσαγιού. Στην Κίνα, μερικές φορές αποκαλείται κόκκινο τσάι λόγω του χρώματος που έχει το παραγόμενο ρόφημα. Στις ΗΠΑ είναι το τσάι με τη μεγαλύτερη κατανάλωση.

“Oolong” τσάι – Συνδυασμός μαύρου και πράσινου τσαγιού: Τα φύλλα είναι μερικώς οξειδωμένα κατά την επεξεργασία. Συνήθως οξειδώνονται για 2-3 μέρες οπότε και διακόπτεται η οξείδωση πριν ολοκληρωθεί. Ο χρόνος επεξεργασίας είναι ανάμεσα στους χρόνους του μαύρου τσαγιού και του πράσινου τσαγιού ενώ η γεύση μοιάζει περισσότερο με αυτή του πράσινου τσαγιού.

Πράσινο τσάι: Η μικρότερη οξείδωση, η οποία επέρχεται συνήθως κατά την εξάτμιση ή το ξηρό ψήσιμο σε καυτές κατσαρόλες. Το πράσινο τσάι συνήθως επεξεργάζεται μέσα σε 2 μέρες από τη στιγμή που θα γίνει η συγκομιδή και παράγεται από ώριμα φύλλα τσαγιού. Το πράσινο τσάι έχει περισσότερα αντιοξειδωτικά από το μαύρο τσάι και το oolong αλλά λιγότερα από το άσπρο.

Άσπρο τσάι: Παράγεται από νέα φύλλα που δεν έχουν γίνει ακόμα πράσινα. Τα φύλλα μπαίνουν στον ατμό και ξηραίνονται σχεδόν αμέσως αφότου συλλεχθούν και δεν αφήνονται να οξειδωθούν καθόλου. Το άσπρο τσάι έχει τα υψηλότερα επίπεδα αντιοξειδωτικών από τα 4 είδη τσαγιού. Αυτός ο τύπος τσαγιού είναι ακριβός και δεν είναι συνηθισμένος έξω από την Κίνα.

Κάθε τύπος τσαγιού μπορεί να διατίθεται με επιπρόσθετα αρώματα, βότανα ή άλλα συστατικά (π.χ. χαμομήλι, τριαντάφυλλο). Οι αρωματικές ποικιλίες τσαγιού θεωρούνται τσάι εφόσον παράγονται από το φυτό του τσαγιού.

Οι επιπτώσεις του τσαγιού στην υγεία

Το τσάι θεωρείται ασφαλές για τους περισσότερους ενήλικους εφόσον καταναλώνεται με μέτρο.

Το τσάι είναι μια φυσική πηγή κατεχινών, ένα είδος φλαβονοειδούς φωτοχημικού. Οι κατεχίνες λειτουργούν ως αντιοξειδωτικά στον οργανισμό και σχετίζονται με τις μείωση πιθανοτήτων εμφάνισης ορισμένων τύπων καρκίνου, εμφράγματος, καρδιαγγειακών παθήσεων ενώ ενδεχομένως να βοηθούν στην μείωση των συμπτωμάτων του γήρατος. Το τσάι περιέχει επίσης αντιοξειδωτικά όπως τανίνες.

Οι έρευνες αναφορικά με τις επιπτώσεις των κατεχινών στον άνθρωπο δεν έχουν ολοκληρωθεί και δεν είναι σαφής. Οι έρευνες είναι συγκεχυμένες, κυρίως λόγω της ποικιλίας της διατροφής των ανθρώπων, του περιβάλλοντος και των πληθυσμιακών διαφορών (π.χ. γένος, ηλικία, γενετικοί παράγοντες). Επίσης, είναι άγνωστη η ποσότητα των κατεχινών που απαιτείται από τον οργανισμό προκειμένου να υπάρχουν ορατά υγιεινά αποτελέσματα.

Πολλές έρευνες γίνονται για να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητα της κατανάλωσης τσαγιού στον οργανισμό.

Για παράδειγμα, μια έρευνα έδειξε ότι ένα συστατικό του πράσινου τσαγιού ενδεχομένως να εμποδίζει τους παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν αρθρίτιδα. Έρευνες έδειξαν επίσης ότι το πράσινο τσάι αυξάνει το μεταβολισμό και έτσι βοηθάει στη μείωση του βάρους. Άλλες έρευνες έδειξαν τα εξής πιθανά πλεονεκτήματα από την κατανάλωση τσαγιού:

• Η κατανάλωση δύο φλιτζανιών τσαγιού την ημέρα για πέντε ημέρες μπορεί να μειώσει τα επίπεδα ανδρογενών ορμονών σε γυναίκες με αυξημένη τριχοφυΐα.
• Η κατανάλωση τσαγιού μπορεί να μειώσει τις μολύνσεις των ασθενών που έχουν υποστεί βλάβες στο δέρμα κατά τη θεραπεία με ακτινοβολία κατά του καρκίνου.
• Η κατανάλωση μαύρου τσαγιού καθημερινά μπορεί να έχει χαλαρωτικές επιδράσεις.

Άλλες έρευνες απέτυχαν να βρουν κάποιες συσχετίσεις ανάμεσα στην κατανάλωση τσαγιού και σε πιθανές θετικές επιπτώσεις στην υγεία. Για παράδειγμα η κατανάλωση τσαγιού δεν χαμηλώνει την αρτηριακή πίεση.

Όμως η κατανάλωση τσαγιού μπορεί να έχει και αρνητικές επιπτώσεις. Για παράδειγμα κάποια στοιχεία του τσαγιού μπορούν να έχουν παρεμβολές με κάποιες φαρμακευτικές αγωγές (π.χ. αντιθρομβωτικά) και να τις κάνουν λιγότερο αποδοτικές. Το τσάι μπορεί επίσης να μειώσει την απορρόφηση σιδήρου από φυτικές πηγές.

Το τσάι μπορεί λοιπόν να καταναλώνεται στα πλαίσια μιας ισορροπημένης διατροφής.

Μεταφρασμένο από το κείμενο της Susan Janoff, MS RD LD/N (ivillage.com)