Αίτιο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι ο ιός των κονδυλωμάτων (HPV). Έχουν βρεθεί πάνω από 200 τύποι του ιού. Ευτυχώς, λίγοι μόνο από αυτούς προκαλούν κάποιες φορές αλλοιώσεις στο γεννητικό σύστημα. Πρέπει να τονιστεί όμως ότι μόνο κάποιες και όχι όλες οι γυναίκες με HPV λοίμωξη θα φτάσουν να αναπτύξουν καρκίνο. Η μόλυνση του HPV θεωρείται απαραίτητος παράγοντας για να αναπτυχθεί καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Ωστόσο, η HPV λοίμωξη από μόνη της, δεν είναι αρκετή για την πρόκληση καρκίνου. Σήμερα επικρατεί η άποψη ότι σε συνδυασμό με τον HPV, και κάποιοι άλλοι παράγοντες οδηγούν την τραχηλική HPV λοίμωξη σε κακοήθεια.
Περιβαλλοντικοί και/ή μη περιβαλλοντικοί παράγοντες, που θεωρείται ότι πρέπει να συνυπάρχουν για την εξέλιξη μιας λοίμωξης, είναι:
– μεγάλος αριθμός σεξουαλικών συντρόφων ( χωρίς προστασία ),
– μόλυνση από τον ιό σε μικρή ηλικία,
– έναρξη των σεξουαλικών επαφών σε μικρή ηλικία,
– συνδυασμός με άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα,
– κάπνισμα,
– κακή διατροφή και πολλά άλλα.
Οι διάφοροι τύποι του ιού διακρίνονται σε:
α) Υψηλού κινδύνου ή ογκογόνοι
β) Χαμηλού κινδύνου ή καλοήθεις και
γ) ενδιάμεσου κινδύνου.
Επίσης, μελέτες έχουν δείξει πως ακόμα και από αυτές τις γυναίκες που έχουν μολυνθεί από ογκογόνους HPV τύπους, ένα μικρό μόνο ποσοστό γυναικών θα αναπτύξουν καρκίνο.
Ο χρόνος εξέλιξης μιας βλάβης στον τράχηλο, έχει υπολογισθεί σε περίπου 10-15 χρόνια. Έτσι είναι σαφές ότι υπάρχει ο χρόνος, ώστε η νόσος να διαγνωστεί και να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά. Για αυτό το λόγο, οι γυναίκες, που υποβάλλονται σε τακτικό προληπτικό έλεγχο, έχουν ιδιαίτερα μειωμένες πιθανότητες για την ανάπτυξη καρκίνου.
Ο κύριος τρόπος μετάδοσης του ιού είναι η σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις.Άλλος πιθανός τρόπος μετάδοσης είναι από τη μητέρα στο νεογνό κατά τοωςσιολογικό τοκετό ή ακόμα και μεταξύ των μελών μιας οικογένειας, από τους γονείς στα παιδιά ή από αδελφή σε αδελφή, με την κοινή χρήση, ρούχων ή ειδών προσωπικής υγιεινής κ.α.. Οιπερισσότερες γυναίκες μολύνονται από τον ιό συνήθως τα δυο ή τρία πρώτα χρόνια από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών. Η διάδοση του είναι τόσο γρήγορη και μεγάλη ώστε η πιθανότητα μια σεξουαλικά ενεργής γυναίκα μέχρι 30 ετών, να προσβληθεί από τη λοίμωξη, είναι 10-30%. Ο συνολικός κίνδυνος να μολυνθεί μια γυναίκα από τον ιό, σε κάποια στιγμή της ζωής της, είναι περίπου 70-80%!!!
Η σημασία της εξέτασης Παπανικολάου
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι η κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες στις αναπτυσσόμενες χώρες. Είναι ο δεύτερος, μετά τον καρκίνο μαστού, πιο κοινός καρκίνος στις Χώρες αυτές και ο τρίτος πιο διαδεδομένος καρκίνος σε όλο τον Κόσμο. Περίπου 200.000 γυναίκες πεθαίνουν κάθε χρόνο από τη νόσο. Περίπου 40 γυναίκες πεθαίνουν κάθε ημέρα στην Ευρώπη από τον καρκίνο αυτό.
Παραδοσιακά, η ανίχνευση του καρκίνου του τραχήλου βασίζεται στη μικροσκοπική εξέταση κυττάρων από τον τράχηλο της μήτρας. Το 1950 ο Γ. Παπανικολάου εφάρμοσε τη δοκιμασία κατά Παπανικολάου (test Pap). Η εξέταση αυτή έχει ως σκοπό την έγκαιρη ανίχνευση προκαρκινικών και καρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας, σώζοντας εκατομμύρια γυναικών από το θάνατο.
Σύμφωνα με Αμερικανικές Επιστημονικές Εταιρείες, η εξέταση κατά Παπανικολάου αποτελεί απαραίτητο σκέλος του τακτικού προληπτικού ελέγχου κάθε σεξουαλικά δραστήριας ή πρώην δραστήριας γυναίκας. Η εξέταση πρέπει να γίνεται για πρώτη φορά οπωσδήποτε μέσα στα τρία πρώτα χρόνια της από την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας των γυναικών. Ανάλογα με την περίπτωση, συστήνεται η τακτική-προληπτική επανάληψη της εξέτασης κάθε 6 μήνες ή 1 χρόνο. Η επανάληψη της εξέτασης δεν πρέπει να ξεπερνά τα δύο χρόνια σε καμία περίπτωση. Επίσης συνήθως συστήνεται η συνέχιση της παρακολούθησης αυτής μέχρι την ηλικία των 75 ετών.
Το εμβόλιο «του τραχήλου της μήτρας»…
Από το 2002 έχει ξεκινήσει ο προληπτικός εμβολιασμός κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Τα εμβόλια προφυλάσσουν από τους δύο συχνότερους ογκογόνους τύπους του HPV (16 και 18, οι οποίοι ευθύνονται για το 70% περίπου των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου), και ένα εκ των δύο εμβολίων, προφυλάσσει και από τους δύο συχνότερους τύπους κονδυλωμάτων.
Μετά από εκατομμύρια δόσεις εμβολίου που έχουν γίνει Παγκοσμίως, έχει αποδειχθεί ότι τα εμβόλια έχουν άριστη αποτελεσματικότητα, ασφάλεια και απουσία σοβαρών παρενεργειών.
Είναι λογικό ότι το μεγαλύτερο όφελος θα έχουν οι γυναίκες που θα έχουν ολοκληρώσει τον εμβολιασμό πριν από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών. Για το σκοπό αυτό, τα εμβόλια αυτά έχουν ενταχθεί στο τακτικό πρόγραμμα προληπτικού εμβολιασμού στα παιδιά. Σημαντικός είναι και ο ρόλος των γονέων που με τον εμβολιασμό κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας φροντίζουν για το υγιές μέλλον των παιδιών τους. Στο θέμα της ενημέρωσης των γονέων υπάρχει ακόμη πολύ μεγάλο κενό, το οποίο πρέπει να καλυφθεί, από όλους τους φορείς.
Σίγουρα υπάρχει κάποιο όφελος, για όλες τις γυναίκες, που θα υποβληθούν σε εμβολιασμό, σχεδόν σε όλες τις ηλικίες. Έτσι συνιστάται ο εμβολιασμός και για τις ηλικίες έως και 26 ετών. Για μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες η χρησιμότητα του εμβολίου είναι αντικείμενο συζήτησης μεταξύ γυναίκας και γυναικολόγου, αφού συνεκτιμηθούν κάποιοι ατομικοί παράγοντες.
Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε ότι σε καμία περίπτωση, ακόμα και μετά από εμβολιασμό, οι γυναίκες δεν πρέπει να σταματούν την προληπτική εξέταση κατά Παπανικολάου, με στόχο την πρόληψη βλαβών από τους υπόλοιπους τύπους του ιού.
Παναγιώτης Χριστόπουλος MD, MSc, PhD, IFEPAG
Χειρουργός Μαιευτήρας Γυναικολόγος