Η λοίμωξη από μικρόβια που επιβιώνουν στο δυσμενές όξινο περιβάλλον του στομάχου (π.χ. ελικοβακτηρίδιο, ερπητοιός, κυτταρομεγαλοιός), η λήψη ορισμένων φαρμάκων και ουσιών (π.χ. μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, κοκαΐνη, διφωσφονικά), το κάπνισμα, το ψυχολογικό stress, η κατάχρηση καφέ και αλκοόλ, ορισμένα νοσήματα και καταστάσεις (π.χ. ισχαιμία, σαρκοείδωση, ακτινοθεραπεία), η δυσμενής κληρονομικότητα, είναι παράγοντες που πυροδοτούν την εμφάνιση έλκους.
Το ελικοβακτηρίδιο και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη αποτελούν τις πιο σημαντικές και μελετημένες αιτίες πεπτικών ελκών.
Το ελικοβακτηρίδιο είναι ένα gram αρνητικό βακτηρίδιο, το οποίο ζει μέσα στην βλέννα του στομάχου. Είναι παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη έλκους, γαστρικού καρκινώματος και λεμφώματος, σε ευαίσθητα άτομα.
Το ελικοβακτηρίδιο συνήθως αποκτάται κατά την παιδική ηλικία, μέσω της κοπρανοστοματικής οδού ή από στόμα σε στόμα. Το μικρόβιο διαθέτει μηχανισμό αντίστασης στα οξέα του στομάχου, τα οποία είναι τοξικά για πολλά μικρόβια. Ο οργανισμός παράγει αντισώματα για να εξαλείψει το μικρόβιο και κινητοποιεί λευκά αιμοσφαίρια, η ανοσολογική του απάντηση όμως είναι στα περισσότερα άτομα ανεπαρκής και ο ασθενής περιπίπτει σε κατάσταση χρόνιας φορείας.
Ο αποικισμός του στομάχου από το μικρόβιο, μπορεί να προκαλέσει γαστρίτιδα, σοβαρή διήθηση από μονοκύτταρα και πολυμορφοπύρηνα. Ο γαστρικός καρκίνος πιθανώς δημιουργείται από βλάβη του DNA. Παρά ταύτα, η αλληλεπίδραση με το μικρόβιο είναι σύνθετη και εξαρτώμενη από την θέση της εγκατάστασης του μικροβίου, την ισχύ του μικροβίου, την άμυνα του ασθενούς. Ποικίλοι γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο. Το κάπνισμα αυξάνει την πιθανότητα έλκους και γαστρικού καρκίνου. Οι δίαιτες με αλάτι και συντηρημένα τρόφιμα αυξάνουν την πιθανότητα γαστρικού καρκίνου ενώ οι δίαιτες με βιταμίνη c και αντιοξειδωτικά προστατεύουν. Το φαινόμενο περιπλέκεται από την διαπίστωση σε τελευταίες μελέτες, ότι απλοί φορείς πιθανώς να προστατεύονται από ορισμένες μορφές οισοφαγικού καρκίνου, άσθματος και διαβήτη!
Ο εντοπισμός του μικροβίου γίνεται με γαστροσκόπηση, αλλά και με μη επεμβατικές μεθόδους, όπως με αιμοληψία και δοκιμασία αναπνοής.
Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη είναι από τα πιο συνήθη χρησιμοποιούμενα φάρμακα. Συνήθεις παρενέργειες των φαρμάκων είναι τα δυσπεπτικά ενοχλήματα. Η ανάπτυξη έλκους είναι σπανιότερη. Παράγοντες κινδύνου είναι η μεγάλη ηλικία, η συνοδός λήψη ορισμένων φαρμάκων (π.χ. κορτιζόνης, αντιπηκτικά), η λήψη πολλών μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών. Η γένεση του έλκους προκύπτει από άμεση και έμμεση τοξική δράση των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών.
Πολλά από αυτά όπως η ασπιρίνη είναι ασθενή οξέα με άμεση βλαπτική επίδραση στον βλεννογόνο. Διαπερνούν τις λιποειδικές μεμβράνες των επιθηλιακών κυττάρων του στομάχου, προκαλώντας ποικίλες κυτταρικές αλλοιώσεις. Προκαλούν επίσης αλλοιώσεις στην επιφανειακή βλέννα του στομάχου. Η έμμεση δράση των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών στην παθογένεια του έλκους, εκδηλώνεται με τη μείωση των επιπέδων των προσταγλανδινών. Οι προσταγλανδίνες είναι απαραίτητες για την ρύθμιση της γαστρικής έκκρισης οξέως σε φυσιολογικά επίπεδα, για την ακεραιότητα και τον πολλαπλασιασμό των επιθηλιακών κυττάρων του στομάχου.
Στα περισσότερα άτομα, το έλκος εμφανίζεται με κοιλιακό πόνο, κάψιμο, ή κοιλιακό ενόχλημα, που συχνά αφυπνίζει τον άρρωστο τη νύχτα. Σε ορισμένους ασθενείς ο πόνος συνδέεται με την λήψη τροφής, η οποία μπορεί να ανακουφίζει ή να επιδεινώνει τα συμπτώματα. Οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζουν περιοδικότητα του φαινομένου, με περιόδους ελεύθερες συμπτωμάτων. Σύμφωνα με μελέτες 20% των επεισοδίων γαστρορραγίας από έλκος έχουν σιωπηλά έλκη, χωρίς προηγηθέντα συμπτώματα. Φούσκωμα, κοιλιακές κράμπες, ναυτία, απώλεια βάρους ενδέχεται να υπάρχουν.
Επιπλοκές του έλκους είναι η γαστρορραγία, η διάτρηση και η απόφραξη της πυλωρικής εξόδου.
Η γαστρορραγία είναι η πιο συχνή επιπλοκή, χαρακτηρίζεται από αιμορραγία στομάχου και στις περισσότερες περιπτώσεις απαιτεί επιθετική ενδονοσοκομειακή αγωγή. Η παθολογική αυτή κατάσταση είναι συχνά σιωπηλή, αλλά άμεσα απειλητική για την ζωή του ασθενούς, λόγω της ραγδαίας πτώσης του αιματοκρίτη, της πίεσης του αίματος, της αιμάτωσης ζωτικών οργάνων.
Η διάτρηση είναι επικίνδυνη επιπλοκή στην οποία «σπάει» μέρος του στομάχου. Το διατιτραίνον έλκος είναι μια μορφή συγκαλυμμένης διάτρησης, στην οποία το έλκος διεισδύει σε γειτονικό όργανο, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη βλάβης στο όργανο αυτό (π.χ. πάγκρεας, ήπαρ).
Στην απόφραξη της πυλωρικής εξόδου, αναπτύσσεται μηχανική απόφραξη και αδυναμία προώθησης τροφών με αποτέλεσμα εμέτους και επιδείνωση κοιλιακών συμπτωμάτων.
Η διάγνωση τίθεται με γαστροσκόπηση.
Σήμερα υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία.
Ιατρός Ειδική Παθολόγος