Οι διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων μέχρι το 1970 ήταν διαφορετικές, από εκεί και έπειτα άρχισαν να υιοθετούν συνήθεις του δυτικού κόσμου. Η παχυσαρκία αυξήθηκε τις τρεις τελευταίες δεκαετίες και στην χώρα μας. Η παιδική παχυσαρκία εμφανίζεται εξίσου αυξημένη τα τελευταία 20 χρόνια και στην Ελλάδα.  Σε πρόσφατη μελέτη αποδείχτηκε ότι τα Ελληνόπουλα και ιδιαίτερα τα παιδιά της Κρήτης είναι τα πιο παχύσαρκα παιδιά στην Ευρώπη. Η παχυσαρκία που εμφανίζεται στα παιδιά από την ηλικία των 2 ετών μέχρι και την εφηβεία έχουν πιθανότητα μέχρι και 80% των περιπτώσεων να γίνουν και παχύσαρκοι ενήλικες γιατί αυξάνεται το μέγεθος και ο αριθμός των λιποκυττάρων. Επίσης, συμβάλλει  στην ανάπτυξη παθολογικών ασθενειών, όπως οι καρδιοπάθειες και ο διαβήτης τύπου 2. Έτσι, γονείς και παιδιά είναι απαραίτητο να αλλάξουν διατροφικές συνήθειες.

Αιτίες παιδικής παχυσαρκίας

Η κυριότερη αιτία είναι ο γρήγορος τρόπος ζωής των γονέων και σε αντίκρισμα στα παιδιά τους που δεν έχουν τον χρόνο να αφιερώσουν την απαραίτητη προσοχή στην διατροφή των παιδιών τους. Έτσι, παρέχουν στα παιδιά γρήγορα και πρόχειρα γεύματα, σνακ, γλυκά με αποτέλεσμα να γίνεται υπερκατανάλωση θερμίδων και λίπους και σε συνδυασμό με την μειωμένη φυσική δραστηριότητα να οδηγούμαστε στην παιδική παχυσαρκία. Πολλές φορές οι γονείς ή οι άνθρωποι από το στενό οικογενειακό περιβάλλον (παππούδες) για λόγους καθαρά συναισθηματικούς υπερσιτίζουν και πιέζουν το παιδί να φάει κάτι χωρίς αυτό να πεινάει πάντοτε νομίζοντας ότι έτσι θα εκφράσουν την αγάπη τους εφόσον δεν έχουν τον απαιτούμενο χρόνο για να αφιερώσουν σε αυτό. Επίσης ένα ακόμη λάθος που κάνουν οι γονείς είναι η απαγόρευση τροφίμων ή η χρήση τους ως μέσα επιβράβευσης. Μια άλλη σημαντική αιτία της παιδικής παχυσαρκίας είναι η εικόνα που έχει το παιδί για τους γονείς του. Οι γονείς πρέπει να γίνουν πρότυπο για τα  παιδιά τους. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα περισσότερα παχύσαρκα παιδιά έχουν και παχύσαρκους γονείς. Αν τα παιδιά σας βλέπουν ότι εσείς τρέφεστε σωστά και ασκείστε χωρίς να σας είναι δυσάρεστο τότε πολύ πιθανό είναι να σας μιμηθούν. Μια καλή λύση είναι να αναπτύξουν οι γονείς με τα παιδιά κοινές δραστηριότητες, προκείμενου να ελαττώσετε το χρόνο που εσείς και το παιδί σας βλέπετε τηλεόραση ή κάθεστε στον υπολογιστή. Έτσι πέρα ότι το παιδί σας θα έχει πιο έντονη δραστηριότητα θα περιορίζονται οι ώρες που από ανία έτρωγε κάτι μη θρεπτικό. Επίσης η παιδική παχυσαρκία μπορεί να οφείλετε σε γενετικούς παράγοντες (κληρονομικότητα) και σε σπάνιες περιπτώσεις μια αρρώστια, όπως μια ενδοκρινική διαταραχή, μπορεί να προκαλέσει την παιδική παχυσαρκία.   Ανεξάρτητα αν το παιδί  είναι παχύσαρκο ή όχι μια σωστά ισορροπημένη διατροφή που θα καλύπτει τις ανάγκες του και θα το βοηθήσει στην ανάπτυξη είναι απαραίτητη. Η απαραίτητη ενέργεια θα εφοδιάζει το σώμα και το μυαλό για να μπορεί να αποδώσει στις πνευματικές και σωματικές εργασίες του. Σημαντική είναι και η καθημερινή κατανάλωση ενός πλήρες και ισορροπημένου πρωινού. Έχει αποδειχτεί ότι τα παιδιά που τρώνε ένα καλό πρωινό υπερτερούν στις επιδόσεις τους σε σχέση με τα παιδιά που δεν τρώνε κάτι ή τρώνε έτοιμα σνακ του κυλικείου. Τρόφιμα όπως πατατάκια, γαριδάκια, σοκολάτα, μπισκότα, τυρόπιτες, αναψυκτικά τα οποία είναι πλούσια σε λίπος και ζάχαρη και φτωχά σε θρεπτικά συστατικά δεν θα βοηθήσουν στην απόδοση του παιδιού.

Ο ρόλος τις οικογενείας

Το παιδί δεν έχει την ωριμότητα να καταλάβει τους λόγους για τους οποίους πρέπει να ακολουθήσει ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο. Η δυσκολία αυτή αυξάνεται όταν το παιδί είναι σε πιο μικρή ηλικία και την ευθηνή την έχουν αποκλειστικά οι γονείς γιατί όπως αναφέραμε και προηγουμένως όχι μονό οι ίδιοι πρέπει να δώσουν το καλό παράδειγμα με τις δίκες τους διατροφικές συνήθειες, αλλά αν υπάρχουν και αλλά παιδιά στην οικογένεια με φυσιολογικό βάρος, η ρύθμιση των μερίδων και των γευμάτων πρέπει να είναι με τέτοιο τρόπο ώστε να μην αντιλαμβάνεται κανένα καμιά διαφορετική μεταχείριση. Αν τώρα το παιδί σας είναι δύσκολο στο φαγητό τότε εκεί πρέπει να γίνεται πιο αυστηρή. Αν π.χ. δεν του αρέσει το φαγητό που του ετοιμάσατε μην περίμετρε να τελειώσει το πιάτο του. Πείτε του να φάει λίγο ακόμη και μετά μην αδειάσετε το πιάτο του βάλτε το στο ψυγείο και να του το προσφέρετε λίγο αργότερα το απόγευμα ή το βραδύ. Το παιδί πρέπει να αντιληφτεί ότι αν δεν φάει αυτό που του φτιάξατε δεν υπάρχει άλλο φαγητό. Επίσης καμιά φορά δεν είναι το φαγητό που δεν αρέσει στο παιδί αλλά ο τρόπος παρασκευής του. Δοκιμάστε να του προσφέρετε το ίδιο φαγητό με άλλο τρόπο μαγειρέματος ή ενθαρρύνετε το παιδί να συμμετέχει στην παρασκευή του.

Ο ρόλος του διαιτολόγου

Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία είναι πολύ δύσκολη από ότι σε έναν ενήλικα γιατί το παιδί βρίσκεται στην ανάπτυξη. Το διαιτολόγιο που θα του χορήγηση ο διαιτολόγος σε συνεργασία με τον παιδίατρο πρέπει να στοχεύει στην αλλαγή της λανθασμένης  διατροφικής συμπεριφοράς  που θα  επηρεάσει σημαντικά τη μετέπειτα ζωή του παιδιού, γιατί τότε διαμορφώνονται οι διαιτητικές του συνήθειες αλλά και να μην επηρεάσει την ανάπτυξή του και να του παρέχει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Για τον διαιτολόγο, επιτυχής θεραπεία στα παιδιά θεωρείται η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης ή η διατήρηση του βάρους, ώστε το παιδί καθώς αναπτύσσεται να αποκτήσει το ιδανικό βάρος για το ύψος του. Επίσης όπως αναφέραμε και παραπάνω είναι πολύ σημαντικό να δίνονται στα παιδιά κίνητρα για την αύξηση της φυσικής δραστηριότητας. Με τον τρόπο αυτό  θα μειώνεται σταδιακά το θετικό ισοζύγιο ενέργειας και το παιδί αποκτά φυσιολογικό βάρος. Η ποσότητα και η ποιότητα της πρωτεΐνης πρέπει να είναι αυξημένη λόγω της αύξησης των ιστών του σώματος. Ανάλογη πρέπει να είναι και η ποσότητα των βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων. Το κρέας, το ψαρί, τα γαλακτοκομικά, τα φρούτα, τα λαχανικά και τα πλήρες τρόφιμα σε δημητριακά  πρέπει  να αποτελούν την βάση της διατροφής του παιδιού γιατί είναι τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνη, ασβέστιο, σίδηρο, νερό, άλατα, βιταμίνες και φυτικές ίνες απαραίτητα για την σωστή λειτουργία του οργανισμού.

Πριν αρχίσουμε να σκεφτόμαστε αν το παιδί μας χρειάζεται να χάσει βάρος, πρέπει πρώτα να εκτιμηθεί αν είναι υπέρβαρο, παχύσαρκο κλπ. σε σχέση με τις καμπύλες ανάπτυξης της χώρας μας (υπάρχουν στο βιβλιάριο υγείας του παιδιού). Αν το παιδί βρίσκεται μεταξύ της 85ης και της 94ης εκατοστιαίας θέσης στις καμπύλες αυτές, είναι υπέρβαρο και όταν βρίσκεται από την 95η θέση και πάνω, θεωρείται παχύσαρκο. Από εκεί και πέρα…

● Μέχρι τα 2 χρόνια δεν αναγνωρίζεται η ανάγκη ενός παιδιού να χάσει βάρος. Παρ’ όλα αυτά, αξιολογείται αν το παιδί είναι υπέρβαρο, αλλά δεν τίθεται συγκεκριμένος στόχος βάρους. Η προσπάθεια για τη μείωση του σωματικού βάρους, δηλαδή, ξεκινάει μετά την ηλικία των 2 ετών.

● Από την ηλικία των 2 μέχρι των 5 ετών, είτε το παιδί είναι υπέρβαρο είτε παχύσαρκο, οι ειδικοί συνιστούν να προσπαθήσει να διατηρήσει το βάρος ή να μειώσει το ρυθμό αύξησής του. O μόνος τρόπος να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι να περιοριστεί η ποσότητα του φαγητού που καταναλώνει το παιδί.

● Από 6 έως 11 ετών, όταν το παιδί είναι υπέρβαρο, συστήνεται η διατήρηση του σωματικού βάρους. Όταν είναι παχύσαρκο, συστήνεται η απώλεια του σωματικού βάρους κατά μισό κιλό το μήνα, ενώ όταν είναι πάρα πολύ παχύσαρκο (και συχνά η παχυσαρκία συνοδεύεται από προβλήματα με αυξημένα λιπίδια στο αίμα κλπ.), τότε η σύσταση είναι η απώλεια να μην ξεπερνά το 1 κιλό την εβδομάδα.

● Από τα 12 έως τα 18, όταν ένα παιδί είναι υπέρβαρο, συστήνεται η απώλεια μισού κιλού το μήνα περίπου, ενώ όταν είναι παχύσαρκο, θα πρέπει να χάνεται περίπου 1 κιλό την εβδομάδα.

Ο ρόλος της άθλησης

Τα παιδιά που αθλούνται χρειάζονται ένα σωστό συνδυασμό τροφών για να υποστηρίζονται τα υψηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας. Αυτός ο συνδυασμός όμως δεν διαφέρει και πολύ από αυτά που απαιτούνται για μια υγιεινή διατροφή. Η διατροφή των μικρών αθλητών είναι απλά μια προέκταση της υγιεινής διατροφής. Η διατροφή των μικρών αθλητών βασίζεται κυρίως στα θρεπτικά συστατικά που τους παρέχει η διατροφή τους. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να τα στερούνται γι αυτό το λόγο δεν είναι καλή ιδέα να κάνουν αυστηρές δίαιτες ή γενικότερα να τρώνε λιγότερο από όσο πρέπει. Τα παιδιά που ασχολούνται εντατικά με αθλήματα θα πρέπει να τρώνε περισσότερο σε σχέση με άλλα παιδιά γιατί καταναλώνουν και περισσότερη ενέργεια. Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι κάθε τροφή έχει διαφορετικούς συνδυασμούς θρεπτικών συστατικών για αυτό το παιδί επιβάλλεται να καταναλώνει ποικιλία τροφών (πάντα με μέτρο και πρόγραμμα) ώστε να μην στερείται τα αναγκαία για την ανάπτυξη και την απόδοσή του θρεπτικά συστατικά.

Περιληπτικά

• Δίνετε το καλό παράδειγμα, γίνετε οι ίδιοι πρότυπο στο παιδί σας
• Αυξήστε την φυσική δραστηριότητα, βοηθείστε το παιδί να βρει τι είδους άθληση του αρέσει
• Ελαττώστε την ώρα που εσείς και το παιδί βλέπετε τηλεόραση
• Τρώτε όλοι μαζί στο τραπέζι για να μπορείτε να ελέγξετε την ποσότητα που θα του προσφέρετε και τι  ακριβώς θα φάει από αυτήν
• Στο ψυγείο να υπάρχουν υγιεινές επιλογές τροφίμων
• Πάρτε μαζί σας το παιδί στα ψώνια του σπιτιού και ενθαρρύνετε να συμμετέχει στην παρασκευή φαγητών. Τα παιδιά θα το δουν σαν παιχνίδι και θα φάνε πιο ευχαρίστα κάτι που διάλεξαν μόνα τους και βοήθησαν στην προετοιμασία του
• Καθημερινή κατανάλωση καλού πρωινού
• Για το σχολείο να έχει κάποιο σνακ από το σπίτι παρά να αγοράσει κάτι από το κυλικείο ή το περίπτερο όπως: φρέσκα ή αποξηραμένα φρούτα, ή χυμό με 1 τοστ με τυρί και  βραστή γαλόπουλα ή 1 γιαούρτι με μέλι και δημητριακά ή 1 παστέλι ή 1 bara δημητριακών ή 1 λεπτή φέτα σπιτικό απλό κέικ ή σπιτικά κουλουράκια
• Μην χρησιμοποιείτε το φαγητό σαν τιμωρία ή ανταμοιβή. Δεν είναι σωστό να στερείτε από το παιδί κανένα γεύμα για να το τιμωρήσετε  γιατί τότε θα πεινάσει με αποτέλεσμα μετά να φάει οτιδήποτε βρει μπροστά του. Σε αντίθεση αν του δίνεται κάποια συγκεκριμένα τρόφιμα για επιβράβευση επειδή ήταν καλό και υπάκουο παιδί π.χ. σοκολάτες, παγωτά κ.α. τότε θα μάθει να προτιμάει αυτά τα τρόφιμα πιστεύοντας ότι είναι καλυτέρα από κάποια αλλά.

Προτεινόμενο διαιτολόγιο για παιδιά

Πρωινό γεύμα

• 1 ποτήρι γάλα  με 1,5% λιπαρά με 3-4 κουταλιές της σούπας δημητριακά ολικής αλέσεως και 1 φρούτο
• 1 ποτήρι φρέσκο χυμό  και 1 κεσεδάκι γιαούρτι με 2% λιπαρά και 2 φέτες ψωμί με μέλι ή μαρμελάδα
• 1 ποτήρι γάλα με  1,5% λιπαρά και 1 τοστ με τυρί και γαλόπουλα άπαχα  και 1 ποτήρι φρέσκο χυμό  

Μεσημεριανό γεύμα

Μια φορά την εβδομάδα:

• Μπιφτέκια με ρύζι ή κρέας με σαλάτα και ψωμί ή μακαρόνια με κιμά τυρί άπαχο και σαλάτα
• Όσπρια με ψωμί, τυρί και σαλάτα ή όσπρια με ελιές , ψωμί και σαλάτα
• Λαδερό φαγητό π.χ  φασολάκια, μπάμιες , αρακάς, σπανακόρυζο, με τυρί και ψωμί
• Κοτόπουλο ή γαλόπουλα με πατάτες  κατά προτίμηση φούρνου ή βραστές  ή σε μορφή πουρέ ή πατατοσαλάτας και λαχανικά ή ζυμαρικά αντί για πατάτες και άφθονη σαλάτα
• Ομελέτα κατά προτίμηση φούρνου, σαλάτα και ψωμί

Δυο φορές την εβδομάδα

• Ψάρια με σαλάτα και ψωμί

Βραδινό γεύμα

Αυτό το γεύμα είναι προτιμότερο να είναι λιγότερο από το μεσημεριανό και πιο ελαφρύ. Θα μπορούσε κάλλιστα να μοιάζει με το μεσημεριανό αλλά πάντα σε μικρότερη ποσότητα.

• Φρέσκο γάλα με 1,5% λιπαρά με δημητριακά και μπανάνα ή άλλο φρούτο
• Δυο σουβλάκια από κοτόπουλο ψωμί και σαλάτα
• 1 κομμάτι  σπιτική τυροπιτά ή Σπανακοτυρόπιτα με 1 ποτήρι φρέσκο χυμό
• 1 γιαούρτι με 2% λιπαρά,  με μέλι ή μαρμελάδα  και καρύδια  και 1 φρούτο
• Ρύζι με γιαούρτι με 2% λιπαρά ή σούπα αβγολέμονο
• Μια μερίδα μικρή μακαρόνια  με σαλάτα και λίγο τυρί άπαχο
• Ομελέτα με έναν κρόκο, δυο ασπράδια, λαχανικά και σαλάτα

Ενδιάμεσα γεύματα

Προσπαθήστε να αντικαταστήσετε τα προϊόντα του εμπορίου, όπως μπισκότα, σοκολάτες, κούρασαν και αλλά τέτοια ειδή περίπτερου με :

• Φρέσκα ή αποξηραμένα φρούτα ή φρουτοσαλάτες ή  φρέσκους χυμούς
• Δικά σας σπιτικά γλυκά, π.χ κέικ, μηλόπιτα ή κουλουράκια,
• Κουλούρι ή σταφιδόψωμο ή κρημ κράκερ ή κριτσίνια ή 1 bara δημητριακών ή παστέλια
• Γιαούρτι  με φρούτα ή μέλι και δημητριακά

Τζεϊρανάκη Ειρήνη

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος