Η υπέρταση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και πιο συνηθισμένα προβλήματα υγείας παγκοσμίως. Έρευνες έχουν δείξει ότι 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι πάσχουν από υπέρταση. Εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στις ανεπτυγμένες χώρες και κυρίως σε ενήλικες και σε άτομα υψηλών κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων. Υπολογίζεται ότι στις ανεπτυγμένες χώρες το 50% των ατόμων ηλικίας άνω των 50 ετών εμφανίζει υψηλή αρτηριακή πίεση.

Έχει αποδειχθεί ότι η αύξηση της αρτηριακής πίεσης πάνω από τα επιτρεπτά όρια αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων (υπερτροφία της αριστερής κοιλίας, στεφανιαία νόσος, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, αγγειακό καρδιακό επεισόδιο κ.ά.) και νοσημάτων που σχετίζονται με τα νεφρά. Επιπλέον, η υπέρταση θεωρείται ιδιαίτερα επικίνδυνη πάθηση καθώς δεν εμφανίζει συμπτώματα και επομένως δεν μπορεί να υπάρξει έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία. Μπορεί να βρίσκεται για αρκετά χρόνια σε λανθάνουσα κατάσταση, επιβαρύνοντας συνεχώς τη λειτουργία των αγγείων, με αποτέλεσμα την ξαφνική εμφάνιση σοβαρών προβλημάτων υγείας.

Υπάρχουν δύο τιμές αρτηριακής πίεσης:

1. Συστολική πίεση – η πίεση που ασκεί το αίμα στις αρτηρίες όταν χτυπά η καρδιά
2. Διαστολική πίεση – η πίεση που ασκεί το αίμα στις αρτηρίες όταν η καρδιά χαλαρώνει ανάμεσα στους χτύπους. 

Τιμές αρτηριακής πίεσης:

Κατηγορίες	Συστολική	Διαστολική
Ιδανική	< 120mmHg	80 mmHg
Κανονική	<130 mmHg	85 mmHg
Κανονική προς υψηλή	130-139 mmHg	85-90 mmHg
Υψηλή στάδιο 1	140-159 mmHg	90-99 mmHg
Υψηλή στάδιο 2	160-179 mmHg	100-109 mmHg
Υψηλή στάδιο 3	>180 mmHg	>110 mmHg

Παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης:

• Κάπνισμα
• Κατανάλωση αυξημένης ποσότητας αλατιού
• Παχυσαρκία
• Λανθασμένη διατροφή
• Στρες
• Έλλειψη σωματικής άσκησης
• Αλκοόλ
• Λήψη ορισμένων φαρμάκων, όπως κορτικοστεροειδή, αντιφλεγμονώδη και αντισυλληπτικά
• Κληρονομικότητα
• Παθολογικά αίτια (δευτεροπαθής υπέρταση 5% των περιπτώσεων)

Η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία ανανέωσε πρόσφατα τις οδηγίες της για την αντιμετώπιση της υπέρτασης με κύριο στόχο τη μείωση της χρήσης αντιυπερτασικών φαρμάκων. Οι βασικές συστάσεις στοχεύουν στην αλλαγή του γενικότερου τρόπου ζωής ως βασικού μέσου πρόληψης και αντιμετώπισης της νόσου.  

 Γενικές οδηγίες:

• Διακοπή του καπνίσματος
• Μείωση του βάρους στις περιπτώσεις υπέρβαρων ή παχύσαρκων ατόμων (απώλεια 1kg αντιστοιχεί σε μείωση 1,2mmHg συστολικής και 1,0 mmHg διαστολικής πίεσης)
• Μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ
• Αύξηση της φυσικής δραστηριότητας
• Μείωση της πρόσληψης νατρίου. Αποφεύγετε το αλάτι. Για να ενισχυθεί η γεύση του φαγητού χρησιμοποιείτε μπαχαρικά ή μυρωδικά.
• Αύξηση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών (10 μερίδες ημερησίως)
• Μείωση της πρόσληψης ολικού και κορεσμένου διατροφικού λίπους
• To 50% των προσλαμβανόμενων θερμίδων πρέπει να προέρχεται από υδατάνθρακες, κατά προτίμηση σύνθετους υδατάνθρακες 
• Αποφεύγετε τις σάλτσες και γενικά τα στιγμιαία και επεξεργασμένα προϊόντα
• Διαβάζετε τις ετικέτες των συσκευασιών για να ελέγχετε την περιεκτικότητα των τροφίμων σε νάτριο (Na) και κάλιο (Κ). Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη καλίου είναι 4,7g ενώ νατρίου 2,3g. Κάλιο περιέχουν τα φρούτα (βερίκοκο, μπανάνα, πορτοκάλι), τα λαχανικά (τομάτες, μαρούλι, σπανάκι), οι πατάτες, τα μανιτάρια, τα φασόλια, ο μαϊντανός κ.ά.
• Προτιμήστε τροφές πλούσιες σε ασβέστιο, όπως γάλα, ιχθυέλαια, αυγά, πράσινα λαχανικά, και μαγνήσιο, όπως αλεύρι ολικής αλέσεως, σόγια, ξηρούς καρπούς, φασόλια, δημητριακά, πράσινα λαχανικά
• Τρώτε λιπαρά ψάρια (πηγή ω-3 λιπαρών οξέων) τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα
• Τροφές που ενδεχομένως ωφελούν υπερτασικούς ασθενείς είναι το σκόρδο, το σέλινο, τα καρύδια και τα εσπεριδοειδή
• Τροφές με ενδεχόμενη δυσμενή επίδραση σε υπερτασικούς ασθενείς θεωρούνται ο καφές και το γκρέιπφρουτ
• Χρησιμοποιείτε πάντα ελαιόλαδο στη σαλάτα και το μαγείρεμα αντί για φυτικά έλαια (φοινικέλαιο, λάδι καρύδας) και βούτυρο.  

Μέχρι σήμερα η πιο γνωστή και αποτελεσματική διατροφική μέθοδος αντιμετώπισης της υπέρτασης είναι η λεγόμενη DASH diet. Πρόκειται για μία δίαιτα που συστήνεται σε προϋπερτασικά και υπερτασικά άτομα και είναι πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλά σε λιπαρά. Είναι αποδεδειγμένο ότι η δίαιτα DASH έχει σημαντική επίδραση στη μείωση της αρτηριακής πίεσης μέσα σε μόλις 14 μέρες από την έναρξή της. Η συγκεκριμένη δίαιτα, η οποία μοιάζει σε αρκετά σημεία με τη μεσογειακή, έχει εγκριθεί από σημαντικούς αρμόδιους φορείς, όπως είναι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) και η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (AHA). Καθώς είναι πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, παρέχει υψηλές ποσότητες καλίου, το οποίο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.

Δίαιτα DASH 

Ομάδα τροφίμων	Ημερήσιες λήψεις	Ποσότητα	Παραδείγματα	Σημασία της Δίαιτας DASH
Δημητριακά	7-8	1 φέτα ψωμιού, ½ φλ. δημητριακά, ½ φλ. μαγειρεμένα ζυμαρικά ή ρύζι	Ψωμί ολικής αλέσεως, δημητριακά, βρόμη (κουάκερ)	Ενέργεια, φυτικές ίνες
Λαχανικά	4-5	1 φλ. ωμά φύλλα λαχανικών, ½ φλ. μαγειρεμένα λαχανικά, 180ml χυμός λαχανικών	Ντομάτα, καρότα, κολοκύθια, μπρόκολο, ραπανάκια, λάχανο, σπανάκι, αγκινάρες, πατάτες, γλυκοπατάτες, μπιζέλια, φασόλια	Κάλιο, μαγνήσιο, φυτικές ίνες
Φρούτα	4-5	1 μεσαίο φρούτο, ¼ φλ. αποξηραμένα φρούτα, ½ φλ φρέσκα ή φρούτα κονσέρβας, 180ml χυμός φρούτων	Βερίκοκα, μπανάνες, χουρμάδες, σταφύλια, πορτοκάλια, χυμός πορτοκαλιού, πεπόνια, ροδάκινα, ανανάς, ξηρά δαμάσκηνα, σταφίδες, φράουλες, μανταρίνια	Κάλιο, μαγνήσιο, φυτικές ίνες
Γαλακτοκομικά χαμηλά σε λιπαρά ή χωρίς λίπος	2-3	240ml γάλα, 1 κεσεδάκι γιαούρτι, 45g τυρί	Γαλακτοκομικά  γάλα ή γιαούρτι με χαμηλά λιπαρά 1,5% ή και 0%	Ασβέστιο, πρωτεΐνες
Κρέας, πουλερικά, και ψάρι	2	85g μαγειρεμένο κρέας, πουλερικό ή ψάρι	Επιλέξτε μόνο άπαχο κρέας. Απομακρύνετε το ορατό λίπος, βράστε ή ψήστε αντί να τηγανίσετε. Απομακρύνετε την πέτσα από τα πουλερικά	Μαγνήσιο, πρωτεΐνες
Ξηροί καρποί, σπόροι και όσπρια	1-2	1/3 φλ. Ξηροί καρποί, 2 κουταλιές σπόρους (15g), ½  φλ. μαγειρεμένα όσπρια	Αμύγδαλα, φουντούκια, φιστίκια, μίγμα ξηρών καρπών, ηλιόσποροι, φασόλια, φακές	Ενέργεια, μαγνήσιο, κάλιο, πρωτεΐνες, φυτικές ίνες

    

Τζεϊρανάκη Ειρήνη

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος