Πόσο διαφορετικοί είναι άραγε οι άντρες από τις γυναίκες όσον αφορά το πώς βιώνουν τα συναισθήματα ζήλειας; Οι άντρες, από τη φύση τους πιο επιθετικοί και περισσότερο διεκδικητικοί, όπως επίσης κι έχουν την τάση να κυριαρχούν στο χώρο τους και να τον οριοθετούν αυστηρά. Οι γυναίκες από την άλλη, τείνουν να προστατεύουν επαρκώς τη φωλιά τους, ιδιαίτερα σε περίοδο σοβαρής σχέσης που ενδεχόμενα να οδηγήσει και στην τεκνοποίηση, κάτι που σημαίνει ότι διεκδικούν το αρσενικό τους, ειδικά το επίλεκτο, έναντι κάθε ανταγωνισμού.
Γυναίκες και άντρες λοιπόν, ο καθένας με τον δικό του ιδιοσυγκρασιακό τρόπο βιώνουν και εκφράζουν συναισθήματα κτητικότητας και ζήλειας, ορμώμενοι κατά βάση από τις προσταγές της φύσης τους, αλλά, όπως θα δούμε και στη συνέχεια, ορμώμενοι και από τα βιώματα των πρωταρχικών τους χρόνων στη ζωή και κυρίως τα βιώματα στη σχέση τους με την οικογένειά τους.
Οι προσταγές της φύσης μας είναι τέτοιες που σίγουρα διεκδικούμε το σύντροφό μας, ασχέτως αν αυτό το δείχνουμε και το επικοινωνούμε έντονα, άμεσα ή το κρατάμε βαθειά κρυμμένο μέσα μας. Θα έλεγα πως η υγιής ψυχολογικά στάση ζωής είναι όντως αυτή της διεκδίκησης του ερωτικού μας συντρόφου, με τρόπους βέβαια ωφέλιμους για τη σχέση και όχι αποπνικτικούς ή απειλητικούς για τον συνάνθρωπό μας. Το να κρατάμε τη σχέση μας σε μια συνεχή, το κατά δύναμιν, δημιουργική κατάσταση, το να φροντίζουμε τις ανάγκες του συντρόφου μας, το να αφουγκραζόμαστε τις δυσκολίες που απαιτούν κατά καιρούς αναπροσαρμογή των συνηθισμένων μονοπατιών σκέψης μέσα στη σχέση είναι διάφοροι τρόποι να διεκδικούμε και να κρατάμε το σύντροφό μας κοντά μας μέσα στη σχέση.
Ταυτόχρονα, με αυτόν τον τρόπο επικοινωνούμε ακούσια στο περιβάλλον μας, στους ανταγωνιστές μας, ότι ο σύντροφός μας είναι καλά μέσα στη σχέση, ότι δεν έχει κενά για των οποίων την πλήρωση δεν μπορεί να στραφεί στη σχέση του κι ότι η σχέση αυτή δεν χωράει τρίτο άτομο. Ως εκ τούτου, και οι ανταγωνιστές κρατιούνται σε απόσταση, εκτός βέβαια από αυτούς που για δικούς τους ψυχοπαθολογικούς λόγους το βάζουν στόχο να διεισδύουν σε ζηλευτά ζευγάρια με κύριο στόχο την καταστροφή τους και δευτερεύοντα στόχο το ότι πράγματι επιθυμούν το άτομο από το ζευγάρι που διεκδικούν.
Ας δούμε όμως λίγο, ποιός είναι ο ρόλος της οικογένειας στα πρώτα χρόνια της ζωής και πώς μπορεί σημαντικά να διαμορφώσει και το βίωμα αλλά και την έκφραση της ζήλειας. Ένα γονεϊκό ζευγάρι είναι πρόκληση για το μωρό που έρχεται στον κόσμο και διεισδύει ανάμεσά του. Είναι μια πρόκληση όσον αφορά τα συναισθήματα κτητικότητας, άρρικτα συνδεδεμένα αυτήν την περίοδο με την επιβίωση του μωρού. Το μωρό είναι κτητικό απέναντι στη μάνα την οποία και διεκδικεί από τον πατέρα και ορθώς, εφόσον σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο της ζωής του έχει ανάγκη την αποκλειστικότητα της προσοχής της για να επιβιώσει. Το πώς αυτήν την περίοδο θα τη διαχειριστεί το ζευγάρι, θα παίξει σημαντικότατο ρόλο στην ψυχοδυναμική εξέλιξη του βρέφους, δεδομένων πάντα και των ιδιοσυγκρασιακών του καταβολών.
Αν το γονεϊκό ζευγάρι δεν είναι αρκετά δεμένο και το μωρό βιώσει ότι μπορεί να γεμίσει αυτά τα κενά, ενδέχεται να έχουμε την εξέλιξη στην ενήλικη ζωή ενός χαρακτήρα παντοδύναμου, που όμως φοβάται πως αυτό που έκανε εκείνος στον πατέρα του, για παράδειγμα, το ότι δηλαδή ‘απήγαγε’ τη μητέρα του, μπορεί να του το κάνει κάποιος άλλος. Αν, για παράδειγμα, ένα κορίτσι αισθανθεί ότι ο πατέρας του αγνοεί τη μητέρα και τις δικές της ανάγκες, γοητευμένος από την κόρη του ολότελα, αυτό το κορίτσι ενδέχεται να μεγαλώσει με την πεποιήθηση, από τη μία ότι εκείνη μπορεί να έχει όποιον θέλει, με την ανασφάλεια όμως, από την άλλη, ότι όπως εκείνη αποτέλεσε πειρασμό για να εγκαταλείψει ο πατέρας τη μάνα, με τον ίδιο τρόπο μια άλλη γυναίκα μπορεί να γίνει αιτία για να την εγκαταλείψει ο σύντροφός της.
Είναι όλα θέμα χρυσών ισορροπιών, γιατί και βέβαια το παιδί χρειάζεται να νιώσει πως είναι το επίκεντρο του κόσμου, έχει όμως εξίσου μεγάλη ανάγκη να αισθάνεται πως από αυτή του τη ναρκισσιστική επιθυμία δεν κινδυνεύει να διαραγεί η σχέση του γονεϊκού ζευγαριού ώστε να το κατακλύσουν συναισθήματα ενοχής και φόβου τιμωρίας στη συνέχεια. Όσο κι αν το παιδί θέλει να διεκδικήσει την αποκλειστικότητα, άλλο τόσο έχει ανάγκη να βιώνει την ασφάλεια που εμπνέει ένα ζευγάρι που δεν χωρίζεται, αν και έχει χώρο να δεχτεί ένα μωρό.
Φαντάζεστε πως η κατάσταση γίνεται πολυπλοκότερη με την ύπαρξη κι άλλων παιδιών στην οικογένεια, με το πώς μοιράζονται οι αποκλειστικότητες και το πώς βιώνουν τα αδέλφια ότι η φύση τα έχει προικήσει και η οικογένεια αντίστοιχα τα ταξινομεί. Για παράδειγμα, ένας αδελφός επισκιασμένος από την όμορφη κι εντυπωσιακή αδελφή του μπορεί να αισθάνεται αφόρητη ζήλεια για τη λάμψη της και οργή για το ότι οι γονείς του τον είχαν πάντα δεύτερο. Σε μια ενήλικη σχέση αυτό μπορεί να εκφραστεί μέσα από την επιλογή μιας γυναίκας είτε χαμηλών τόνων στην οποία και μπορεί να υπερισχύει εκείνος σαν σύντροφος όντας κτητικός, είτε μιας γυναίκας το ίδιο λαμπερής όσο ήταν και η αδελφή του, την οποία ασυνείδητα να υπονομεύει με έναν κρυφό καταστροφικό φθόνο.
Η ζήλεια λοιπόν έχει χίλια πρόσωπα και ακόμα περισσότερες εκφάνσεις. Οι συνδιασμοί εσωτερικής προδιάθεσης και βιωμάτων ζωής συνθέτουν μια παλέττα αμέτρητων διαφορετικών σεναρίων, εξ’ου και η μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου αλλά και των σχέσεων που δημιουργεί. Η δυναμική αλληλεπίδραση προσωπικοτήτων μέσα στις σχέσεις εναλλάσσει συνεχώς το σκηνικό, και σίγουρα το επιθυμητό είναι μέσα από την αλλιλεπίδραση δύο ατόμων να προκύψουν τελικά λύσεις ακόμα και για τα όποια αγκάθια ζήλειας και κτητικότητας κουβαλάει κανείς στην ψυχή του. Προϋπόθεση γι’αυτό είναι να υπάρχει ειλικρίνια απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό, μια διάθεση να μάθουμε και να κατανοήσουμε τις ψυχικές μας λειτουργίες και τα αίτια πίσω από αυτές, όχι για να αποδώσουμε ευθύνες, αλλά για να βγάλουμε νόημα κι έτσι να διαπιστώσουμε τα μοντέλλα ζωής και σχέσεων που συνήθως τείνουμε να επαναλαμβάνουμε στη ζωή μας και να επέμβουμε με διάθεση αλλαγής όπου αυτό είναι τελικά το ζητούμενο.
Οι σχέσεις δεν είναι σε καμία περίπτωση εύκολη υπόθεση και η ζήλεια, όσο αυτή δεν είναι κατανοητή και διαχειρήσιμη, είναι ένα στοιχείο που μπορεί να κάνει τη σχέση ακόμα δυσκολότερη έως και δυσλειτουργική. Η δε ζήλεια που απειλεί την ελευθερία του άλλου και τον καταπονεί ψυχολογικά είναι σίγουρα ένα θέμα που χρήζει άμεσης επίλυσης με σκοπό την ανακούφιση και των δύο συντρόφων στο ζευγάρι.
Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια