Το σώμα μας, άρρηκτα συνδεδεμένο με την ψυχή μας, εκφράζει μέσω συμπτωμάτων ό,τι καμιά φορά δεν μπορεί να εκφραστεί με λόγια ή δεν είναι συνειδητό. Ένα συναίσθημα που απωθούμε γιατί είναι αβάσταχτο ή καθημερινές δυσκολίες που συσσωρρεύονται αθροιστικά και μας ταλαιπωρούν, τις οποίες όμως δεν συζητάμε και άρα δεν εκτονώνουμε ή επιλύουμε, είναι δυνατόν να διαρρεύσουν μέσω του σώματός μας και να εκφραστούν σαν πόνος στη μέση, ημικρανία, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ταχυκαρδία, κ.λπ. Είναι βέβαια απολύτως αναγκαίο το οποιοδήποτε σωματικό σύμπτωμα να το εξετάζουμε πρώτα απ’όλα για την πιθανή σωματική παθολογία που μπορεί να εκφράζει. Εάν όμως αποκλείσουμε τους βιολογικούς παράγοντες σαν πιθανά αίτια, τότε καλό είναι να αναρωτηθούμε τί άλλο μπορεί να θέλει το κορμί μας να μας πει.
Επίσης, μέσω του σώματός μας επικοινωνούμε με τους γύρω μας – γνωστούς και αγνώστους. Συχνά, και ίσως χωρίς να το συνειδητοποιούμε, μπορεί να εμφανίζουμε σωματικά συμπτώματα για να επικοινωνήσουμε στους οικείους μας την ανάγκη μας για προσοχή. Μπορεί να θέλουμε να δείξουμε πως είμαστε καταπονημένοι, ή ένα παιδί να θέλει να δείξει στους γονείς του ότι είναι παραμελημένο. Δεν είναι σπάνιο παιδιά να παραπονιούνται για σωματικά συμπτώματα ή να αρρωσταίνουν με την έλευση στη ζωή ενός καινούριου παιδιού στην οικογένεια, όπου ενδεχομένως να αισθάνονται απειλούμενα από το νέο μέλος ή ξεχασμένα από τους γονείς. Όπως επίσης συχνό είναι ένας αρκετά ‘κλειστός’ σύντροφος, που δεν μπορεί να εκφράσει την κτητικότητα ή ανασφάλειά του με λόγια, να πέφτει στο κρεββάτι όταν ο σύντροφός του φεύγει για ένα ταξίδι.
Τα λόγια είτε δεν αρκούν, είτε κανείς δεν έχει μάθει να τα χρησιμοποιεί σωστά, είτε αν τα συναισθήματα που εκφράζονται μέσα από το εκάστοτε σωματικό σύμπτωμα δεν είναι συνειδητοποιημένα από το άτομο, τότε, ερήμην του ατόμου, το σώμα του να ‘παραπονιέται’. Ίσως το σώμα μας να προσπαθεί να μιλήσει ακόμα και σε μας τους ίδιους, πιέζοντάς μας να δώσουμε προσοχή σε κάτι που αγνοούμε!
Εκτός από τις προαναφερθείσες περιπτώσεις, τις λεγόμενες ψυχοσωματικές εκδηλώσεις κάποιοι τις εκμεταλλεύονται ώστε να χειρίζονται το περιβάλλον τους. Επειδή σχεδόν όλοι μας στεκόμαστε στον σωματικό πόνο του άλλου περισσότερο ίσως απ’ότι θα σταθούμε στο παράπονό του, ένας σύντροφος, όπως για παράδειγμα αυτός που περιέγραψα πριν, ενδέχεται, αν καταλάβει ότι ο κοιλόπονός του κρατάει τη γυναίκα του στο σπίτι, κάθε φορά που εκείνη είναι να φύγει, να τον πιάνει κοιλόπονος. Εξίσου, κάποιος που αισθάνεται παραγκωνισμένος μέσα στην οικογένειά του αλλά ανίκανος να το εκφράσει, ίσως να βγάλει ανεξήγητες δερματοπάθειες.
Επειδή αυτές οι αντιδράσεις κληροδοτούνται από γενιά σε γενιά μέσα από την παρατήρηση – συνειδητή ή ασυνείδητη – γι`αυτό, άτομα που προέρχονται από οικογένειες στις οποίες η σωματοποίηση των συναισθηματικών δυσκολιών ήταν και τρόπος διαχείρησής τους, είναι πιο ευάλωτα ως προς το να εκδηλώσουν ψυχοσωματικά συμπτώματα. Εάν επίσης στην οικογένεια κανείς μεγαλώνοντας έχει έρθει αντιμέτωπος με πολλές ασθένειες γύρω του – όχι ψυχοσωματικές – ενδέχεται ενδόμυχα να φιλτράρονται τα συναισθήματά του περισσότερο μέσω των σωματικών εκδηλώσεων παρά μέσω της λεκτικής και συναισθηματικής του επικοινωνίας με τους άλλους.
Οι ψυχοσωματικές ασθένειες δεν είναι λιγότερο αληθινές από τις κοινές ασθένειες. Τα συμπτώματά τους έχουν ‘σάρκα και οστά’ και μπορεί να κλιμακωθούν και να έχουν δυσάρεστη κατάληξη. Δεν είναι λοιπόν ‘φαντάσματα’, αλλά υπαρκτές σωματικές διαταραχές. Η ειδοποιός διαφορά εντοπίζεται κυρίως στο αίτιο που υποκινεί το ψυχοσωματικό σύμπτωμα σε αντίθεση με την κοινή ασθένεια. Σίγουρα δεν είναι πάντα εύκολο να ξεχωρίσουμε αν μια δερματίτιδα, ένας κολικός στομάχου, ένα αυχενικό σύνδρομο και άλλες ενοχλήσεις είναι αποκλειστικά και μόνο αποτέλεσμα ανέκφραστων ψυχικών συγκρούσεων και δυσκολιών. Το πιθανότερο είναι τα αίτια πίσω από ένα σωματικό σύμπτωμα να είναι πολυπαραγοντικά. Εξάλλου, τον καθένα από μας μια συναισθηματική διαταραχή ή το απλό καθημερινό στρες θα τον ‘χτυπήσει’ στην αχίλλειο πτέρνα του. Μια προδιάθεση του οργανισμού να εμφανίσει αδυναμία σε συγκεκριμένα σημεία θα ενεργοποιηθεί κάτω απ’το βάρος μιας κακής ψυχολογίας.
Πέραν των συμβατικών ιατρικών μεθόδων για την αντιμετώπιση των ψυχοσωματικών ασθενειών, η ψυχοθεραπεία αλλά και άλλες εναλλακτικές μέθοδοι όπως η ομοιπαθητική και ο βελονισμός συνδράμουν σημαντικά στην αποδυνάμωση των σωματικών συμπτωμάτων και την αποκατάσταση μιας καλύτερης ψυχικής και σωματικής υγείας.
Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια