Η Νευρική Ανορεξία αποτελεί μία ψυχοπαθολογική κατάσταση που εμφανίζεται, κυρίως, κατά την έναρξη της εφηβείας και είναι σπάνια πάνω από την ηλικία των 20 ετών. Πιο πολλά περιστατικά εμφανίζονται ανάμεσα στην ηλικία των 13-14 και 17-19 ετών. Τα κορίτσια αποτελούν το 95% των ασθενών, ενώ μόνο το 5-10% είναι αγόρια. Σύμφωνα με μελέτες, 1 στις 800 γυναίκες στον γενικό πληθυσμό παρουσιάζει Νευρική Ανορεξία και 1 στις 100 γυναίκες ηλικίας 12-18 ετών. Τα ποσοστά θνητότητας κυμαίνονται από 5-20% και ο θάνατος συνήθως οφείλεται σε λοιμώξεις και ηλεκτρολυτικές διαταραχές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η πολύ γρήγορη και υπερβολική επανασίτιση μπορεί να προκαλέσει επίσης θάνατο.

“Η Νευρική Ανορεξία είναι μία διαταραχή που χαρακτηρίζεται από εσκεμμένη απώλεια βάρους, συνήθως εκούσια λιμοκτονία, αλλά επίσης, και από πρόκληση εμέτου με χρήση καθαρκτικών ή διουρητικών και υπερβολική εξάσκηση.” Στο ανορεκτικό άτομο υπάρχει ένας εσωτερικός φόβος να μην παχύνει και μία υπερβολική και καταπιεσμένη επιθυμία για χάσιμο βάρους.

Στις μέρες μας διακρίνονται δύο τύποι νευρικής ανορεξίας. Ο «Περιοριστικός Τύπος», δηλώνει άτομα που χάνουν βάρος αρχικώς, αντικαθιστώντας τα πρόχειρα διατροφικά συμπληρώματα με δίαιτα, νηστεία και / ή υπερβολική εξάσκηση. Η «Πολυφαγία / Καθαρκτικός Τύπος»,περιγράφει αυτούς που συνήθως τρωνε πολύ (καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φαγητού σε μικρά χρονικά διαστήματα) και καθαρίζουν το σώμα τους προκαλώντας οι ίδιοι στον εαυτό τους έμετο, υπερβολική εξάσκηση, νηστεία, κακοποίηση από διουρητικά, καθαρκτικά ή κλύσματα ή οποιοδήποτε συνδυασμό από αυτούς τους παράγοντες.

Οι αιτίες αυτής της διαταραχής της διατροφής δεν είναι πλήρως κατανοητές. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων αναπτύσσονται ως αποτέλεσμα ψυχολογικών, οικογενειακών και κοινωνικών πιέσεων και συγκρούσεων. Οι κοινωνικοί παράγοντες (η υπεραφθονία τροφίμων στις ανεπτυγμένες χώρες, μαζί με την έμφαση που δίνει η κοινωνία στο να είναι αδύνατος κανείς, ώστε να είναι επιθυμητός και όμορφος) παίζουν μάλλον σημαντικό ρόλο.

Οικογενειακά προβλήματα μπορεί, επίσης, να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της διαταραχής. Οικογένειες ατόμων με Νευρική Ανορεξία αναφέρονται συνήθως ως υπερπροστατευτικές, αυστηρές, χωρίς ικανότητες επίλυσης προβλημάτων και με έλλειψη εμπιστοσύνης στο πάσχον άτομο. Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν εξαρτημένα, αναποφάσιστα, υπερβολικά στηριζόμενα στην έγκριση των άλλων με χαμηλή αυτοπεποίθηση.

Ειδικοί της συμπεριφοράς επισημαίνουν, ότι η Ψυχογενής Ανορεξία επιδεινώνεται από την υπερβολική σημασία που της δίνουν οι τρίτοι. Το άτομο γίνεται το επίκεντρο της προσοχής και μπορεί να εκμεταλλεύεται τους γύρω του με την συμπεριφορά του. Τα άτομα που εμφανίζουν Νευρική Ανορεξία έχουν συνήθως ιστορικό διαίτων και μπορεί οι συχνές περίοδοι περιορισμού του φαγητού, να προκάλεσαν σε αυτούς την απώλεια της ικανότητας ελέγχου της πρόσληψης τροφής.

Τέλος, έρευνες αναφέρουν πως σημαντικό ρόλο στην αιτιολογία της Νευρικής Ανορεξίας μπορεί να παίξουν τόσο ο φόβος για την έναρξη της εφηβείας ή την ενεργοποίηση της σεξουαλικότητας, όσο και μία πιθανή γενετική σύνδεση ή μεταβολικά και βιοχημικά προβλήματα ή ανωμαλίες.

Η τυπική εικόνα μιας ανορεκτικής είναι:

· Εξαιρετικά χαμηλό βάρος

· Μαλλιά θαμπά και εύθραυστα

· Ξηρό, άχρωμο και σε απολέπιση δέρμα

· Λευκά στίγματα στα νύχια και στα δόντια

· Οιδήματα

· Έντονο χνούδι στο πρόσωπο

· Καθυστερημένη ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη ή αναστολή της σεξουαλικής δραστηριότητας

Οι ανορεκτικοί συνήθως προσπαθούν να κρύψουν το εξαιρετικά χαμηλό βάρος τους με κατάλληλα ρούχα, π.χ. με φαρδιές φόρμες ή φορώντας πολλά ρούχα το ένα πάνω στο άλλο, ενώ, σταδιακά διακόπτουν τις κοινωνικές σχέσεις και τις σχέσεις με τους φίλους τους και διαρκώς ασχολούνται με τη δίαιτα και την άσκηση.

Στους ανορεκτικούς η όρεξη σπάνια χάνεται, ενώ όπως σε όλα τα άτομα που στερούνται την τροφή, η σκέψη της είναι έμμονη. Πολλές φορές αποτελεί σημείο αντιπαράθεσης με το διαιτολόγο ή άλλους θεραπευτές. Τελετουργική προετοιμασία γευμάτων για τους άλλους, αποφυγή ορισμένων τροφίμων, απόκρυψη, θρυμματισμός, συσσώρευση τροφής κατά την διάρκεια ενός γεύματος, αργή μάσηση εκ προθέσεως, συνθέτουν μέρος της διατροφικής τους συμπεριφοράς.

Τα ανορεκτικά άτομα αποφεύγουν τα μεγάλης θερμιδικής αξίας τρόφιμα, κυρίως το λίπος, τους υδατάνθρακες με την μορφή αμύλου, όπως το ψωμί και τα ζυμαρικά, τη ζάχαρη. Επίσης, παρουσιάζεται χορτοφαγία, αποφυγή κόκκινων κρεάτων, γαλακτομικών προϊόντων κ.ά. Γίνονται αποδέκτες μηνυμάτων σχετικά με τη διατροφή που, όχι μόνο δεν τους βοηθούν να ξεπεράσουν τα προβλήματα τους, αλλά, αντιθέτως, τα επιτείνουν, με αποτέλεσμα να προκαλούνται εμμονές και λανθασμένες αντιλήψεις για το φαγητό, για τρόφιμα «θρεπτικά» ή τρόφιμα που «αδυνατίζουν» ή «παχαίνουν».

Η ψυχογενής ανορεξία μπορεί να επιφέρει σοβαρές βλάβες στην υγεία, όπως:

· Καρδιακά προβλήματα: μη φυσιολογικός καρδιακός χτύπος, (βραδυκαρδία, αρρυθμία) και καρδιακή ανεπάρκεια που μπορεί να αποτελέσει αιτία θανάτου.

· Γαστρεντερικές διαταραχές: κίνδυνος εσωτερικής αιμορραγίας, έλκη, γαστρίτιδες, δυσκοιλιότητα και μειωμένη γαστρική κένωση.

· Αμηνόρροια: σύνδρομο μειωμένης παραγωγής οιστρογόνων, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε παύση της ωοθυλακιοτρόπου. Πολλές από αυτές τις κοπέλες, ακόμη και μετά την ανάκτηση βάρους, παραμένουν δυσμηνορροϊκές, και έχουν προβλήματα γονιμότητας.

· Αναιμία: μία αιματολογική διαταραχή χαρακτηρίζεται είτε από μία μείωση στον αριθμό των ερυθρών κυττάρων, είτε από μία ελάττωση στην αιμογλοβίνη. Η ικανότητα του σώματος να μεταφέρει οξυγόνο από τους πνεύμονες στους ιστούς μειώνεται (συνήθως οφείλεται στην έλλειψη σιδήρου).

· Νεφρική ανεπάρκεια: συνήθως οφείλεται σε αφυδάτωση (πολλοί μπορεί να χειροτερέψουν από τη χρήση διουρητικών).

· Ηπατική ανεπάρκεια: μία κατάσταση που συνήθως είναι ανεπανόρθωτη.

· Πτώση του ανοσοποιητικού συστήματος.

· Παγκρεατίτιδα: το επίπονο οίδημα του παγκρέατος αποδεικνύεται από δριμύ υπογάστριο πόνο, διόγκωση και πρήξιμο.

· Διαταραχές του θυρεοειδούς και ενδοκρινικές ανωμαλίες.

· Αυξημένος κίνδυνος οστεοπόρωσης.

· Μείωση του βασικού μεταβολισμού κατά 40-80% του φυσιολογικού.

· Υπογλυκαιμία.

· Υψηλή χοληστερόλη: μία επίδραση της λιμοκτονίας, δεν αποτελεί απαραίτητα εγγύηση μιας δίαιτας χαμηλής σε χοληστερόλη.

· Μείωση του ψευδαργύρου.

· Οξοναιμία (κέτοση): η υπερβολική συγκέντρωση κετονών στο αίμα και στα ούρα, που αποτελούν ένδειξη πως το σώμα πέπτει το λίπος από τις (λιπιδικές) αποθήκες σαν μοναδική πηγή ενέργειας.

· Χαμηλή πίεση αίματος

· Φτωχή κυκλοφορία 

· Λιποθυμίες 

· Ανώμαλοι πόνοι 

· Μείωση της ορχικής λειτουργίας στους άνδρες

· Απώλεια του σεξουαλικού ενδιαφέροντος.

· Καθυστέρηση εμφάνισης της εφηβείας (αν η νευρική ανορεξία εμφανιστεί πριν την έναρξη της εφηβείας).

· Διαταραχές ηλεκτρολυτών και νερού: συνήθως υποκαλιαιμία και αφυδάτωση, μυϊκές κράμπες και αδυναμία.

· Αδυναμία διατήρησης της θερμοκρασίας του σώματος σε περιόδους κρύου ή θερμού stress.

· Οδοντική φθορά και αποχρωματισμός 

· Οιδήματα: κατακράτηση νερού, περισσότερο στους αστραγάλους και τα πόδια.

· Ζαλάδες

· Αϋπνίες

· Υπερκινητικότητα

· Ξηροδερμία ^. τριχόπτωση και εύθραυστα νύχια.

· Υπερκαροτεναιμία: κίτρινο δέρμα

· Μελάνιασμα

· Χνούδι του σώματος του εμβρύου: η ανάπτυξη του λεπτού τριχώματος, αποτελεί την προσπάθεια του σώματος να κρατηθεί ζεστό όταν οι λιπιδικές αποθήκες αδειάζουν.

· Υπερευαισθησία στο φως και στον ήχο.

· Υπογευσία ή δυσγευσία.

· Κατάθλιψη.

· Χαμηλή αυτό–εκτίμηση.

· Φτωχή εικόνα για τον εαυτό.

· Εξωτερική απόσπαση προσοχής

· Αυτό–τιμωρία.

· Μη φυσιολογική προκατάληψη με το φαγητό και αίσθημα εκτός ελέγχου.

Ιδιαίτερη σημασία στην αντιμετώπιση της νόσου έχει η σωστή και έγκυρη διάγνωσή της. Παρακάτω παρατίθενται μερικά από τα σημάδια ελέγχου στα οποία μπορεί ένας ειδικευμένος γιατρός ή διαιτολόγος να στηριχτεί για να διαγνώσει το πρόβλημα.

· Άρνηση διατήρησης του σωματικού βάρους ίσου ή μεγαλύτερου του ελάχιστου κανονικού για την ηλικία και το ύψος.

· Έντονος φόβος αύξησης του βάρους ή παχυσαρκίας ακόμα και υπό συνθήκες υποσιτισμού.

· Διαταραχή του τρόπου με τον οποίο γίνεται αντιληπτό το βάρος ή το σχήμα του σώματος, αδικαιολόγητη επίδραση του σωματικού βάρους ή σχήματος στην αυτοεκτίμηση ή άρνηση αποδοχής του σοβαρού προβλήματος υγείας από τη μείωση του σωματικού βάρους.

· Σε κορίτσια μετά την εμμηναρχή, εμφάνιση αμηνόρροιας, δηλαδή απουσία τουλάχιστον τριών (3) διαδοχικών καταμήνιων κύκλων.

· Προστιθέμενη προσοχή στο μέτρημα λιπαρών γραμμαρίων ή θερμίδων.

· Άρνηση να καταναλώσουν μία συγκεκριμένη κατηγορία φαγητών (πχ. κρέας, ζάχαρη, λιπαρά) που προέρχεται από άγνωστο λόγο.

· Εμμονή με το βάρος.

· Αμείλικτη επιδίωξη για δραστηριότητα και άσκηση.

· Απατηλές πράξεις γύρω από τη διατροφή (πχ. κρύψιμο φαγητού, ψέματα για το φαγητό που καταναλώθηκε).

· Τελετουργίες φαγητού, όπως να κόβουν το φαγητό σε πολύ μικρά κομμάτια, να αναθερμαίνουν το φαγητό πολλές φορές, επιμονή γύρω από το να τρωνε μία συγκεκριμένη ώρα ή άρνηση να φάνε μετά από μία συγκεκριμένη ώρα.

· Δικαιολογίες για την ασιτία όπως «Έχω ήδη φαει» ή «Δεν αισθάνομαι καλά»

· Διαρκή σχόλια για το ότι είναι χοντροί, νιώθουν χοντροί…παρ’ όλη την υπερβολική αδυναμία.

· Αυξημένα προσωπικά καταθλιπτικά χαρακτηριστικά.

· Ανάπτυξη συμπεριφορών που κυριαρχούν σε άλλους τομείς, όπως η καθαριότητα, η μελέτη κτλ.

· Σχόλια που κατατάσσουν τα φαγητά σε «καλές» και «κακές» κατηγορίες και μετά επιδίωξη «τελειότητας» στην επιλογή του φαγητού.

· Σκοποί και συμπεριφορές τελειοποίησης σε άλλους τομείς της ζωής.

· Χρήση «βαρύ» ρουχισμού για να κρυφτεί η απώλεια του βάρους.

· Αυξημένο ενδιαφέρον για πληροφορίες για το φαγητό, τη διατροφή, το βάρος κτλ.

· Κατανάλωση του ίδιου φαγητού μέρα με την μέρα, με σκοπό να διατηρηθεί ένα «ασφαλές» και «ελεγχόμενο» συμπλήρωμα.

· Παράλειψη γευμάτων, πολλές φορές κατανάλωση πολύ μικρών ποσοτήτων ή νηστεία για μέρες.

· Σημάδια από αυξημένη μυϊκή αδυναμία και γενικό λήθαργο.

· Ανάγκη απομόνωσης, με άρνηση ότι υπάρχει πρόβλημα.

· Χρήση καθαρκτικών, διουρητικών και χαπιών αδυνατίσματος.

Η θεραπεία της νευρικής ανορεξίας μπορεί να περιλαμβάνει ατομική, ομαδική και οικογενειακή ψυχοθεραπεία και θεραπεία συμπεριφοράς καθώς και αντιμετώπιση των φυσιολογικών διαταραχών της νόσου, κυρίως αποκατάσταση του βάρους. Επίσης αντιψυχωτικά και αντικαταθλιπτικά φάρμακα, πολλές φορές είναι αναγκαίο να χορηγηθούν.

Η θεραπεία μπορεί να γίνει σε νοσοκομειακή ή εξωνοσοκομειακή βάση. Όταν η απώλεια του βάρους είναι άνω του 25% υπάρχουν ηλεκτρολυτικές διαταραχές, βαριά κατάθλιψη με μεγάλη πιθανότητα αυτοκτονίας, έντονες συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια και ανικανότητα ή έλλειψη θέλησης για συνεργασία κατά τη διάρκεια της εξωνοσοκομειακής θεραπείας, τότε επιβάλλεται η εισαγωγή στο νοσοκομείο, για να γίνει διατροφική υποστήριξη και εντατική ψυχοθεραπεία.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ:

Παρακάτω αναφέρονται κατηγορίες τροφίμων με τις οποίες θα πρέπει να εμπλουτίσει το διαιτολόγιο του ένας ανορεξικός ασθενής που βρίσκεται στη φάση της θεραπείας:

· Ψωμί και αρτοποιήματα (όλα) ιδιαίτερα τα εμπλουτισμένα με ζάχαρη

· Ξηροί καρποί, σταφίδες

· Μέλι

· Σούπες (όλες)

· Κρέας, τουλάχιστον 2 μερίδες καθημερινά

· Αυγά, τουλάχιστον 1 αυγό καθημερινά

· Γάλα – τυριά (όλα), κρέμα γάλακτος

· Λαχανικά (όλα) ωμά, μαγειρεμένα ή σε κονσέρβα, περιχυμένα με βούτυρο ή λάδι

· Αμυλώδη (όλα), πατάτες, κατά προτίμηση τηγανιτές, επειδή απορροφούν πολύ λάδι

· Λίπος, βούτυρο, κρέμα, μαργαρίνη, λάδι, σάλτσες σαλάτας, σάλτες κρέατος

· Φρούτα (όλα) σε κάθε τύπο τους (ωμά, κομπόστα, μαγειρεμένα)

· Επιδόρπιο κέικ, μπισκότα, παγωτό, πίτες, πουτίγκες, γλυκά ζαχαρωτά, ζελέ, ζάχαρη

· Καρυκεύματα, μπαχαρικά, αλάτι

Αν υποψιάζεστε πως κάποιος για τον οποίο νοιάζεστε πάσχει από νευρική ανορεξία και δεν έχει γνωστοποιήσει το πρόβλημά του, είναι καλό να τον προσεγγίσετε με αποδείξεις και όχι με εικασίες. Κάποιος που αρνείται το πρόβλημα είναι επίσης προτιμότερο να ακούσει συμβουλές από περισσότερα από ένα άτομα που τον θα τον προσεγγίσουν την ίδια στιγμή. Αυτό πολλές φορές αναφέρεται σαν «επέμβαση». Αυτό θα πρέπει να εμφανίζεται σε μια ήρεμη, αγαπητή, όχι επικριτική διάθεση. Μπορείτε να αυξήσετε την ικανότητα να υποστηρίξετε τους αγαπημένους σας μαθαίνοντας όσον το δυνατόν περισσότερα για την νευρική ανορεξία. Αυτό μπορεί να σας προφυλάξει από άγνωστες απλουστευμένες συμβουλές για μία τόσο πολύπλοκη ιατρική διαταραχή. Η βοήθεια στην έρευνα των θεραπευτικών μεθόδων, η συζήτηση ή ο σχεδιασμός τρόπων διασκέδασης για να βοηθήσουν να συγκεντρωθούν λιγότερο στην διατροφική διαταραχή, μπορούν να αποτελέσουν τρόπους υποστήριξης. Ποτέ μην πάρετε την ευθύνη ενός ατόμου με νευρική ανορεξία. Δεν μπορείτε να γίνετε φύλακες του φαγητού ή της τουαλέτας. Δοκιμάστε την υπομονή και την αγάπη αλλά μην τα μεταχειριστείτε. Πάνω από όλα μην αμελήσετε την συναισθηματική και φυσική σας υγεία. Γενικότερα:

· Ενθαρρύνετε το άτομο να ζητήσει επαγγελματική βοήθεια

· Ενθαρρύνετε το να μιλά για τα συναισθήματά του

· Δείξτε ευαισθησία για την εμφάνισή του

· Θυμηθείτε ότι εκείνος έχει το πρόβλημα και είναι πάνω από αυτούς που κάνουν την θεραπεία

· Γίνετε συμπαθητικοί και καλοί ακροατές. Αφήστε τον να ξέρει ότι ενδιαφέρεστε πραγματικά

· Είναι μία διαδικασία που δεν συμβαίνει γρήγορα. Βοηθείστε τον ασθενή να έχει υπομονή

· Μην τον αφήσετε να ελέγχει τη ζωή σας με το πρόβλημά του

· Όταν η συμπεριφορά του σας επηρεάζει, εκφραστείτε χωρίς να νιώθετε ένοχοι ή υπαίτιοι. Προσπαθήστε να μην παίρνετε τις ενέργειές του προσωπικά. Χρησιμοποιήστε μηνύματα «εγώ» εξηγώντας τα συναισθήματά σας και τις ανησυχίες σας. Ίσως χρειάζεται να απομακρυνθείτε για να προφυλάξετε τον εαυτό σας

· Δείξτε συμπόνια. Ο ασθενής μπορεί να κυριευτεί, όπως αυτή έρχεται σε επαφή με επώδυνα θέματα που υπόκεινται στην συμπεριφορά του. Αυτές τις στιγμές χρειάζεται την συμπαράστασή σας όσο ποτέ

· Να θυμάστε ότι χρησιμοποιεί την ανορεξία σαν υποκατάστατο για την αντιμετώπιση οδυνηρών συναισθημάτων ή εμπειριών. Ρωτήστε τον τι μπορείτε να κάνετε και ενθαρρύνετε τον να βρει υγιέστερους τρόπους για να συμφιλιωθεί με τον πόνο.

· Μην προσπαθήσετε να μαντέψετε τι αυτός θέλει

· Το σημαντικό είναι ότι εσείς είστε φίλοι και όχι ειδικοί για να δώσετε επαγγελματική βοήθεια

 

Σαββατιανού Πελαγία

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής