To ζύγισμα των βρεφών ως εμπόδιο στο μητρικό θηλασμό
Το ζύγισμα του μωρού αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για τον παιδίατρο. Το βάρος του παιδιού παρακολουθείται τακτικά και οι τιμές τοποθετούνται σε ειδικές καμπύλες αύξησης, ώστε να συγκρίνουμε την πρόσληψη βάρους του συγκεκριμένου βρέφους με εκείνη των περισσότερων βρεφών της ίδιας ηλικίας και φύλου. Με τον τρόπο αυτό ανιχνεύουμε μη φυσιολογικές αποκλίσεις, όπως τάση για παχυσαρκία, για καθυστέρηση ή στασιμότητα στην αύξηση.
Το ζύγισμα αποτελεί παράλληλα και σημαντική ιατρική παρέμβαση που, όπως κάθε άλλη, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την επιτυχία του θηλασμού. Η εκτίμηση του βάρους του μωρού, όταν γίνεται υπερβολικά συχνά ή με λάθος τρόπο, στα χέρια ενός κακώς εκπαιδευμένου και μη ενημερωμένου γιατρού, μπορεί να μετατραπεί σε εμπόδιο που αγχώνει τη μητέρα, γίνεται αφορμή για αμφιβολίες σχετικά με το θηλασμό, για χορήγηση «συμπληρώματος» ξένου γάλακτος και τελικά για αποθηλασμό.
Οι γονείς χρειάζεται μόνο να γνωρίζουν μερικές βασικές αρχές στη φυσιολογική αύξηση των βρεφών. Τα τελειόμηνα μωρά έρχονται στον κόσμο εφοδιασμένα με αποθήκες ενέργειας. Η φύση τούς δίνει ένα παράθυρο ευκαιρίας, κατά τις πρώτες δέκα ημέρες της ζωής, ώστε να εξοικειωθούν με το τάισμα στο στήθος, να αποβάλλουν το μηκώνιο – τα μαύρα κόπρανα του νεογέννητου-, να απομακρύνουν από το σώμα τους τα πρόσθετα υγρά, συμπεριλαμβανομένων των ενδοφλέβιων υγρών που έλαβε η μητέρα κατά τον ιατρικοποιημένο τοκετό και την επισκληρίδιο αναισθησία. Μια αρχική απώλεια βάρους κατά 5-8% σε σύγκριση με το βάρος γέννησης είναι απόλυτα φυσιολογική και αναμενόμενη. Επιπλέον, στα όρια του φυσιολογικού είναι το μωρό να συνεχίζει να μη βάζει βάρος έως την όγδοη ημέρα της ζωής του και να μην επανακτά το βάρος της γέννησής του έως την 14η ημέρα της ζωής του. Από εκεί κι έπειτα, η παρακολούθηση της αύξησης γίνεται τοποθετώντας τις μετρήσεις στις ενδεδειγμένες καμπύλες αύξησης για βρέφη, ανάλογα με την ηλικία και το φύλο. Κάθε παιδί είναι διαφορετικό από τα άλλα, αναπτύσσεται με τον δικό του ιδιαίτερο ρυθμό και μόνο γενικές εκτιμήσεις μπορούμε να κάνουμε. Είναι αυθαίρετο να λέμε στους γονείς ότι το μωρό τους αυτόν το μήνα έπρεπε να βάλει
Ποιες όμως είναι οι σωστές καμπύλες αύξησης που πρέπει να συμβουλευόμαστε;
|
Ο ρυθμός ανάπτυξης των υγειών βρεφών που θηλάζουν αποκλίνει σημαντικά από τις παραδοσιακές καμπύλες βάρους για βρέφη. Αυτές είναι ανεπαρκείς γιατί βασίζονται κυρίως σε βρέφη που τρέφονται με μπιμπερό. Μια μεγάλη έρευνα διεξήχθηκε με πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας μεταξύ 1997 και 2003 σε έξι χώρες του κόσμου: τη Βραζιλία, την Γκάνα, την Ινδία, τις ΗΠΑ, τη Νορβηγία και το Ομάν. Η μελέτη παρακολούθησε την σωματική αύξηση σε 882 μωρά από τη γέννηση έως την ηλικία των πέντε ετών. Κάθε μωρό εξετάστηκε και ζυγίστηκε 21 φορές κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Τα βρέφη αυτά ήταν τελειόμηνα, δεν είχαν κάποιο πρόβλημα υγείας ή άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες – όπως κάπνισμα της μητέρας- που να περιορίζουν την αύξησή τους. Θήλασαν αποκλειστικά ή σχεδόν αποκλειστικά για τουλάχιστον τρεις μήνες, πήραν τις πρώτες στερεές τροφές μετά τον έκτο μήνα και συνέχισαν να θηλάζουν μέχρι τον 12ο μήνα. Με τα δεδομένα αυτής της μελέτης οι επιστήμονες κατασκεύασαν καινούργιες καμπύλες σωματικής αύξησης για αγόρια και κορίτσια βρεφικής και νηπιακής ηλικίας. Οι καμπύλες αυτές αντιπροσωπεύουν τον ρυθμό ανάπτυξης που θα έπρεπε να έχει κάθε βρέφος, εάν οι μητέρες ακολουθούσαν τις καλύτερες πρακτικές, δηλαδή αποκλειστικό θηλασμό, αποφυγή καπνίσματος, εισαγωγή στερεών τροφών όταν πρέπει. Τα καινούργια στάνταρ ανάπτυξης καταδεικνύουν την φυσιολογική ανθρώπινη ανάπτυξη κατά τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής κάτω από ιδανικές περιβαλλοντικές συνθήκες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να εκτιμήσουμε παιδιά σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, ανεξάρτητα από εθνικότητα, κοινωνικο-οικονομική κατάσταση και τρόπο διατροφής. Τα στάνταρ για πρώτη φορά τοποθετούν το μητρικό θηλασμό στη θέση του φυσιολογικού και εγκαθιστούν το μωρό που θηλάζει ως το φυσιολογικό μοντέλο για αύξηση και ανάπτυξη. Η χρήση τους μπορεί να βοηθήσει τις πολιτικές για την προώθηση του θηλασμού. Το αντιπροσωπευτικό δείγμα από έξι χώρες του κόσμου παρέχει μια πραγματικά διεθνή αναφορά που υπογραμμίζει το γεγονός ότι οι πληθυσμοί παιδιών μεγαλώνουν παρόμοια σε όλα τα μέρη του κόσμου, εφόσον ικανοποιούνται οι ανάγκες τους σε υγεία και φροντίδα. Οι καινούργιες καμπύλες αύξησης των βρεφών παρέχουν ένα εργαλείο για την σωστή εκτίμηση των παιδιών στις σύγχρονες χώρες που χαρακτηρίζονται από πολυπολιτισμικότητα. Όλα τα παιδιά αυτού του κόσμου που μεγαλώνουν σε υγιή περιβάλλοντα και ακολουθούν τις συνιστώμενες πρακτικές διατροφής παρουσιάζουν εξαιρετικά ίδιους ρυθμούς αύξησης. De Onis M et al. WHO growth standards for infants and young children. Arch Pediatr. 2009;16(1):47-53. |
Φανταστείτε ότι ακόμα και οι καινούργιες καμπύλες αύξησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας πλησιάζουν μεν στο φυσιολογικό, αλλά δεν το αντιπροσωπεύουν πλήρως! Τα μωρά στα οποία στηρίχθηκαν θήλασαν αποκλειστικά για τουλάχιστον τρεις μήνες, όταν η σημερινή, τεκμηριωμένη οδηγία των επιστημόνων είναι για αποκλειστικό θηλασμό έξι μηνών και συνέχιση του θηλασμού έως τουλάχιστον την συμπλήρωση του δεύτερου έτους του παιδιού.
Ωστόσο, έστω και με αυτούς τους περιορισμούς, οι καμπύλες αύξησης του ΠΟΥ έχουν σημαντικές διαφορές με εκείνες που χρησιμοποιούνται παραδοσιακά – και στη χώρα μας – και στηρίζονται σε βρέφη που πίνουν μόνο ξένο γάλα. Το φυσιολογικό μωρό, δηλαδή εκείνο που θηλάζει αποκλειστικά, τείνει να βάζει πολύ βάρος κατά τους πρώτους 3-4 μήνες της ζωής του. Η εντυπωσιακή αυτή αύξηση δεν πρέπει να μας ανησυχεί και δεν συνιστά παχυσαρκία. Έπειτα ο ρυθμός αύξησής του μειώνεται σημαντικά, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει με το μωρό που πίνει μπιμπερό. Αυτό σημαίνει πως τα παιδιά ενός έτους που θηλάζουν δεν είναι λεπτά, αλλά εκείνα που δε θηλάζουν παχύσαρκα! Αν βασιστούμε στις παραδοσιακές καμπύλες, μωρά εννιά μηνών που συνεχίζουν να θηλάζουν συχνά χαρακτηρίζονται ψευδώς ως λιποβαρή. Αντίστροφα, πάρα πολλά παιδιά με μπιμπερό, που στις παραδοσιακές καμπύλες φαίνονται να μεγαλώνουν φυσιολογικά, στην πραγματικότητα είναι παχύσαρκα. Το μέσο βάρος των βρεφών στην ηλικία του ενός έτους στο διάγραμμα του ΠΟΥ είναι ένα ολόκληρο κιλό λιγότερο από τα παλιά διαγράμματα! Αντί λοιπόν να τρομοκρατούμε μητέρες που θηλάζουν ότι το μωρό τους δεν παίρνει βάρος γιατί το γάλα τους «δεν είναι καλό, δεν είναι πια αρκετό», θα έπρεπε καλύτερα να κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου σε πολλές άλλες μητέρες που μεγαλώνουν μωρά και νήπια χωρίς να τα θηλάσουν, με αποτέλεσμα πρώιμη και παθολογική παχυσαρκία.
Όλα αυτά σημαίνουν πρακτικά τα εξής:
Εάν ο παιδίατρός μας χρησιμοποιεί τις καμπύλες αύξησης που υπάρχουν στο βιβλιάριο υγείας του παιδιού μας, είναι πιθνό:
1.Κάποια παιδιά τριών ή τεσσάρων μηνών που θηλάζουν να χαρακτηρίζονται παχύσαρκα ενώ δεν είναι
|
Μελέτη του 2009 από την Αγγλία παρακολούθησε 536 παιδιά από τη γέννησή τους μέχρι την ηλικία των τεσσάρων ετών. Οι επιστήμονες μελέτησαν την διατροφή τους κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής. Όταν έγιναν τεσσάρων ετών, μέτρησαν την συνολική μάζα λίπους και μυών στο σώμα τους. Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά: Τα παιδιά που θήλασαν τουλάχιστον για δώδεκα μήνες είχαν κατά μέσο όρο Πιο απλά, ένα παιδί που δε θήλασε έχει, στην ηλικία των τεσσάρων ετών, μισό κιλό λίπους στο σώμα του περισσότερο από ό,τι θα έπρεπε, ενώ υπολείπεται κατά παραπάνω από μισό κιλό σε μάζα μυών από το φυσιολογικό! Robinson SM et al. Variations in infant feeding practice are associated with body composition in childhood: a prospective cohort study. J Clin Endocrinol Metab. 2009;94(8):2799-805. |
2.Κάποια παιδιά τριών και τεσσάρων μηνών που παίρνουν μπιμπερό να χαρακτηρίζονται φυσιολογικά ενώ δεν παίρνουν ικανοποιητικό βάρος
3.Κάποια παιδιά ενός έτους που θήλασαν για μήνες ή συνεχίζουν να θηλάζουν χαρακτηρίζονται λιποβαρή ενώ είναι φυσιολογικά
4.Κάποια παιδιά ενός έτους που δε θήλασαν καθόλου χαρακτηρίζονται φυσιολογικά ενώ είναι παχύσαρκα!
Οι καμπύλες ανάπτυξης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας έχουν ήδη υιοθετηθεί από πολλές χώρες, όπως η Μεγάλη Βρετανία. Πρόσφατα, το Εθνικό Κέντρο για την Πρόληψη και τον Έλεγχο Νοσημάτων των ΗΠΑ εξέδωσε ανακοίνωση, σύμφωνα με την οποία συνιστάται η χρήση των καμπυλών του ΠΟΥ για την εκτίμηση της αύξησης των βρεφών κάτω των 2 ετών στις ΗΠΑ. Στην απόφαση αυτή είναι σύμφωνη η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία και ο Σύνδεσμος Διεθνώς Πιστοποιημένων Συμβούλων Γαλουχίας. Η απόφαση προτρέπει επαγγελματίες δημόσιας υγείας, ιδιώτες παιδιάτρους, παιδιάτρους σε νοσοκομεία και άλλους κλινικούς γιατρούς να εγκαθιδρύσουν το θηλασμό ως κλινικό στάνταρ για πολιτικές και πρακτικές γύρω από την εκτίμηση της φροντίδας των βρεφών.
Οι καμπύλες ανάπτυξης του ΠΟΥ είναι εύκολα και άμεσα διαθέσιμες για κάθε ενδιαφερόμενο – επαγγελματία ή γονιό – στην ιστοσελίδα του CDC
http://www.cdc.gov/growthcharts
Αμφισβητήστε κάθε ειδικό που σας ανησυχεί αναίτια για το βάρος του θηλάζοντος μωρού σας στηριζόμενος σε παραδοσιακές καμπύλες αύξησης, πολύ δε περισσότερο εκείνον που σας προτείνει την εύκολη λύση του «συμπληρώματος» με την πρώτη ευκαιρία.
Το πλήρες κείμενο του CDC:
http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5909a1.htm?s_cid=rr5909a1_e
Παιδίατρος MRCPCH DCH IBCLC